Dieta cukrzycowa

Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, czyli hiperglikemią (powyżej 126 mg/dl). Cukier (glukoza) stanowi podstawowe źródło energii dla organizmu. Aby go wykorzystać niezbędna jest insulina - wydzielany przez komórki trzustki hormon, umożliwiający transport glukozy do komórek ciała. W przypadku cukrzycy organizm nie produkuje wystarczającej ilości insuliny, lub też spada wrażliwość tkanek na jej działanie, czyli dochodzi do rozwoju insulinooporności.

Wyróżnia się kilka typów cukrzycy, z czego najczęściej występuje cukrzyca typu 2. Dramatyczny wrost zachorowań na cukrzycę typu 2 związany jest głównie z plagą otyłości i niezdrowym stylem życia. Świadoma praca nad poprawą nawyków żywieniowych, wprowadzeniem regularnej aktywności fizycznej i ograniczeniem używek (alkohol, papierosy) stanowi podstawowy sposób leczenia cukrzycy . Często konieczne jest także zastosowanie leków lub insuliny.

Choć uznaje się, że cukrzyca typu 2 to postępujące schorzenie, trwające przez całe życie, podjęcie odpowiednich kroków z zakresu zmian w stylu życia może w niektórych przypadkach doprowadzić do trwałej remisji choroby. Największa szansa na remisję cukrzycy typu 2 bez stosowania leków występuje w pierwszym roku od momentu jej zdiagnozowania .

Dieta w cukrzycy

Dieta cukrzycowa powinna opierać się na zasadach zdrowego odżywiania ze szczególnym naciskiem na jakość spożywanych węglowodanów, ograniczeniem ilości cukrów prostych oraz uwzględnieniem regularności posiłków. W planowaniu diety cukrzycowej warto kierować się indeksem i ładunkiem glikemicznym produktów. Osoby z nadwagą lub otyłością powinny dodatkowo dążyć do prawidłowej wagi poprzez racjonalne ograniczenie ilości spożywanych kalorii .

W terapii cukrzycy można stosować różne diety i modele żywieniowe. Do najbardziej skutecznych diet cukrzycowych zalicza się:

• dietę śródziemnomorską ,
• wszystkie diety niskowęglowodanowe (w tym dieta ketogenna) i o umiarkowanej zawartości węglowodanów ,
• dietę o niskiem indeksie i ładunku glikemicznym .

Wszystkie wymienione style żywienia umożliwiają poprawę kontroli glikemii u chorych na cukrzycę typu 2, zmniejszają ryzyko chorób układu krążenia, a także zapobiegają powikłaniom cukrzycy .

Najlepszy efekt dla obniżenia poziomu hemoglobiny glikowanej HbA1c, mówiącej o długoterminowej kontroli cukrzycy, odnotowano w przypadku diety śródziemnomorskiej .

Wśród innych diet, wykazujących korzyści w terapii cukrzycy wymienia się także:

• dietę Dash ,
• dietę wysokobłonnikową ,
• dietę wegetariańską i wegańską ,
• dietę niskokaloryczną w przypadku pacjentów z nadwagą i otyłością .

Diety wysokobiałkowe, a także post przerywany również przyczyniają się do spadku poziomu HbA1c oraz poziomu glukozy na czczo u osób chorych na cukrzycę, jednak efekt ten jest taki sam jak w przypadku standardowej diety o ujemnym bilansie kalorycznym  .

Która dieta jest najlepsza na cukrzycę?

Wybierając najlepszą dla siebie dietę cukrzycową warto zastanowić się nad praktycznymi aspektami jej stosowania i zadać sobie kilka pytań:

• Czy chcę eliminować konkretne grupy produktów (np. pieczywo, makarony, owoce i inne produkty węglowodanowe w przypadku diety ketogennej)?
• Czy jestem w stanie nie jeść przez dłuższy okres czasu (np. 16 godzin w przypadku postu przerywanego)?
• Czy dam radę racjonalnie bilansować dietę pomimo braku konkretnych zaleceń żywieniowych (np. na poście przerywanym, czy na dietach niskowęglowodanowych)?

Aby ułatwić podjęcie przemyślanej decyzji przygotowaliśmy tabelę, w której ujmujemy najważniejsze aspekty stosowania różnych modeli żywienia w cukrzycy typu 2.

	Czy potwierdzono PEWNĄ skuteczność badaniami?	Czy dieta wymaga znaczącego ograniczania całych grup produktów?	Czy dieta ma szczegółowe zasady żywienia?*	Czy stosowanie diety stwarza ryzyko niedoborów składników odżywczych?**
Zdrowe odżywianie (np. dieta śródziemnomorska, dieta Dash)	tak	nie	tak	nie
Dieta o niskim indeksie i ładunku glikemicznym	tak	nie	nie	tak
Diety nisko i bardzo niskowęglowodanowe (np. dieta ketogenna)	tak	tak	nie	tak
Diety wysokobiałkowe	nie	nie	nie	tak
Dieta wegańska i wegetariańska	tak	tak	nie	tak
Post przerywany	nie	nie	nie	tak

*Szczegółowe zasady żywienia odnoszą się do zaleceń dotyczących wyboru konkretnych rodzajów produktów z ich poszczególnych grup (np. pełnoziarniste produkty zbożowe, chude mięso itd.). Niektóre diety nie mają takich zasad i dopuszczają spożycie produktów ubogich w wartości odżywcze lub zawierających nadmiar niekorzystnych składników odżywczych (np. duże ilości czerwonego mięsa, żywność przetworzona, słodycze).

**Każda z tych diet może być zbilansowana pod kątem wartości odżywczych. Jednak nieracjonalny dobór produktów spożywczych z poszczególnych ich grup stwarza ryzyko niedoboru wybranych składników odżywczych. 

Zalecenia żywieniowe w cukrzycy

1. Jedz 4 - 5 urozmaiconych posiłków dziennie co 3 - 4 godziny - regularne posiłki pozwolą utrzymać stały poziom glukozy we krwi (w przypadku niektórych osób lepiej sprawdza się mniejsza ilość posiłków w dłuższych odstępach czasu).
2. Komponuj posiłki tak, aby dominowały produkty o niskim indeksie glikemicznym. Maksymalnie ogranicz produkty o wysokim indeksie glikemicznym.
3. Wybieraj pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak: razowy chleb, ryż brązowy, pełnoziarnisty makaron, kasza gryczana, komosa ryżowa, pęczak owsiany, płatki owsiane, płatki żytnie.
4. Ogranicz spożycie produktów bogatych w cukry proste, m.in. słodycze, soki i napoje, słodkie przetwory mleczne, suszone owoce, owoce w syropach, dżemy i marmolady, syrop daktylowy, syrop klonowy, miód.
5. Jedz jak najwięcej surowych warzyw i owoców o niskim indeksie glikemicznym - organizuj swoje posiłki w taki sposób, aby warzywa i owoce zawsze zajmowały połowę talerza. Wśród owoców wybieraj te mniej dojrzałe.
6. Dbaj o spożycie pełnowartościowego białka z chudego mięsa, chudego nabiału (szczególnie fermentowanych produktów mlecznych), ryb, jajek, suchych nasion roślin strączkowych i ich przetworów.
7. Postaw na zdrowe tłuszcze pochodzące z tłustych ryb, nasion i orzechów, masła orzechowego, tahini, awokado, oliwy z oliwek, czy oleju rzepakowego.
8. Ogranicz spożycie żywności, będącej źródłem dużych ilości kalorii, tłuszczów nasyconych i trans kwasów tłuszczowych: tłuste mięsa, przetwory mięsne, produkty wysoko przetworzone, słodycze, fast-foody, twarde margaryny.
9. Ogranicz spożycie alkoholu - dopuszczalna ilość to jeden drink na dzień w przypadku kobiet i dwa drinki na dzień dla mężczyzn.
10. Jedz świadomie: komponuj posiłki w taki sposób, aby dostarczały wszystkie makroskładniki: węglowodany, białka i tłuszcze. Dodatek produktów białkowych i zawierających zdrowe tłuszcze do produktów obfitujących w węglowodany pozwala obniżyć indeks glikemiczny całego posiłku (np. masło orzechowe i orzechy w porannej owsiance).
11. Wybieraj odpowiednie techniki obróbki termicznej: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie, pieczenie, smażenie beztłuszczowe. Unikaj smażenia, szczególnie produktów w panierkach i na głębokim tłuszczu.
12. Czytaj składy produktów i unikaj tych, które zawierają dużo cukrów (informacja ta jest zawsze podana w tabeli z wartościami odżywczymi).

Dieta cukrzycowa - co jeść, a czego unikać?

Grupa produktów	Zalecane	Niezalecane
Mięso	kurczak, indyk, cielęcina, królik, chuda wieprzowina (np. schab) i wołowina, chude wędliny	tłusta wieprzowina, wołowina, baranina, dziczyzna, kaczka, podroby, tłuste przetwory mięsne (kiełabsa, salami, kabanosy, boczek, parówki, konserwy mięsne)
Ryby i owoce morza	ryby chude i tłuste, wszystkie owoce morza	ryby marynowane w oleju, ryby puszkowane w sosach
Mleko i przetwory mleczne	mleko 2% tłuszczu, fermentowane produkty mleczne (jogurt naturalny, kefir, maślanka), ser twarogowy, serek wiejski	tłuste mleko, sery dojrzewające, tłusta śmietana, przetwory mleczne z dodatkiem cukru - słodzone jogurty owocowe, desery jogurtowe
Jaja	jaja w każdej postaci	-
Produkty zbożowe	mąka pełnoziarnista (razowa, graham), gruboziarniste kasze (gryczana, pęczak), ryż brązowy, komosa ryżowa, pełnoziarnisty makaron, ciemne pieczywo, pełnoziarniste płatki	mąka rafinowana (jasna), mąka ziemniaczana, mąka kukurydziana, kasze drobnoziarniste (manna, kukurydziana, owsiana, perłowa, kuskus), ryż biały, jasny makaron, białe pieczywo, chleb tostowy, płatki ryżowe, wafle ryżowe, słodkie płatki śniadaniowe, groszek ptysiowy
Nasiona roślin strączkowych	wszystkie nasiona roślin strączkowych, tofu, tempeh	-
Tłuszcze	oleje roślinne, oliwa z oliwek, miękkie margaryny	masło, smalec, łój, twarde margaryny, olej kokosowy, tłuste sosy, majonez
Warzywa	wszystkie warzywa świeże i mrożone	warzywa smażone w panierkach, sałatki warzywne z majonezem
Owoce	świeże owoce o niskim indeksie glikemicznym, m.in. jabłka, gruszki, truskawki, borówki, maliny agrest, kiwi brzoskwinie, nektarynki, czereśnie, jagody, jeżyny, morele, porzeczki, poziomki, wiśnie, pomarańcze, mandarynki, winogrona ograniczone ilości owoców o średnim i wysokim indeksie glikemicznym: banany, mango, melon, arbuz, ananas	owoce suszone, owoce słodzone cukrem lub syropem, owoce z puszki (np. ananasy czy brzoskwinie z puszki), dżemy i marmolady
Orzechy, nasiona, pestki	wszystkie orzechy, nasiona i pestki	solone orzechy, orzeszki w panierkach i karmelu
Słodycze	gorzka czekolada (min. 70% kakao), ciastka i wypieki z wartościowych produktów (np. z mąki pełnoziarnistej, płatków owsianych, masła orzechowego, orzechów, pestek i nasion) z niewielkim dodatkiem substancji słodzących (np. miodu, syropu daktylowego, syropu z agawy) lub słodzików	cukier i wszystkie produkty z dodatkiem cukru, takie jak słodycze, gotowe desery, wyroby garmażeryjne, galaretki owocowe, wyroby cukiernicze, syrop klonowy, syrop daktylowy, syrop z agawy
Przyprawy	wszystkie zioła, przyprawy typu słodka i ostra papryka, kurkuma, cynamon, imbir	cukier, mieszanki przypraw zawierające dużą ilość soli
Napoje	woda, herbata, kawa, napary owocowe i ziołowe	napoje słodzone cukrem, słodkie napoje gazowane i niegazowane, słodzone kompoty owocowe, napoje alkoholowe, piwo, alkohole wysokoprocentowe

Metaanaliza opublikowana w 2023 roku zidentyfikowała "superżywność", która może w szczególny sposób przyczyniać się do obniżenia poziomu glukozy we krwi i lepszej kontroli cukrzycy. Do produktów o takim działaniu zaliczono:

• żywność bogatą w polifenole (np. owoce jagodowe, winogrona, kawa, herbata),
• fermentowane produkty mleczne (szczególnie jogurt wzbogacony witaminą D lub probiotykami),
• pełnoziarniste produkty zbożowe (np. płatki owsiane, kasza jęczmienna),
• orzechy (migdały, orzechy brazylijskie, orzechy nerkowca, orzechy laskowe, makadamia, orzechy pekan, orzeszki piniowe, pistacje i orzechy włoskie),
• produkty o wysokiej zawartości białka roślinnego (np. ciecierzyca, fasola),
• białko serwatkowe,
• nasiona słonecznika,
• nasiona lnu,
• kapusta .

Czy na diecie cukrzycowej można jeść słodycze?

Dieta cukrzycowa może stanowić duże wyzwanie dla wielu osób ze świeżo zdiagnozowaną cukrzycą. Jej podstawowym założeniem jest skupienie się na jakości spożywanych produktów, będących źródłem węglowodanów i wymóg ograniczenia - a niekiedy nawet wyeliminowania - tradycyjnych słodyczy.

Warto jednak pamiętać, że dieta cukrzycowa nie musi być zupełnie pozbawiona słodkiego smaku. Oto najważniejsze wskazówki dotyczące umiejętnego i rozważnego zarządzania produktami będącymi źródłem cukrów prostych:

1. JEDZ CODZIENNIE 2 - 3 PORCJE ŚWIEŻYCH OWOCÓW (ok. 300 g)

• wybieraj głównie owoce o niskim indeksie glikemicznym (IG),
• owoce jedz z dodatkami, które obniżą ich IG: jogurtem naturalnym, orzechami i nasionami, wiórkami kokosowymi, awokado,
• owoce jedz w całości (nie zmiksowane czy przetarte) - stopień rozdrobnienia wpływa na ich IG,
• wybieraj świeże owoce o niskim stopniu dojrzałości - owoce przetworzone (gotowane, konserwowane w syropach) oraz mocno dojrzałe mają dużo wyższy IG.

2. ŁAKOCIE DOMOWEJ ROBOTY JEDZ RZADKO (raz na 1 - 2 tygodnie)

• używaj składników o wysokiej wartości odżywczej i wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, m.in. mąki pełnoziarnistej, kaszy jaglanej, mąki kokosowej, orzechów i nasion, suszonych i świeżych owoców, kakao, karobu, roślin strączkowych, chudego nabiału,
• domowe wypieki i desery słódź świeżymi i suszonymi owocami (bananem, mango, daktylami lub morelami), odrobiną miodu lub wybranymi słodzikami (np. ksylitolem, stewią),
• szukaj w internecie odpowiednich przepisów i eksperymentuj (np. brownie z ciecierzycy, krem czekoladowy z awokado, deser z kaszy jaglanej i masła orzechowego, ciastka czekoladowe z fasoli).

3. SKLEPOWE SŁODYCZE JEDZ JAK NAJRZADZIEJ (raz na miesiąc)

• wybieraj produkty z jak najlepszym składem,
• w miarę możliwości sięgaj po produkty dedykowane diabetykom (bez dodatku cukru),
• kontroluj wielkość spożywanej porcji.

Co ze słodzikami?

Dieta cukrzycowa zakłada rezygnację z cukrów prostych, które wpływają na znaczący wzrost poziomu glukozy we krwi. Cukry te występują w cukrze niezależnie od jego ceny i rodzaju (biały, brązowy, kokosowy), miodzie, rozmaitych syropach (np. daktylowym, klonowym, z agawy), ale także szeregu produktach dostępnych na półkach sklepowych, zawierających na etykietach takie składniki jak: glukoza, fruktoza, syrop glukozowo - fruktozowy, syrop kukurydziany, syrop fruktozowy, syrop glukozowy, melasa, sacharoza, cukier i miód.

Całkowita rezygnacja ze słodkiego smaku jest dla większości osób niezwykle trudna, a nawet nieosiągalna. W diecie cukrzycowej, zamiast klasycznych produktów słodzących, można stosować zatwierdzone przez FDA (Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) substancje słodzące, a w tym:

• intensywnie słodzące słodziki nieodżywcze (sacharynę, sukralozę, aspartam, acesulfam K, neotam, stewię, taumatynę),
• niskokaloryczne słodziki odżywcze - poliole (erytrytol, sorbitol, laktitol, izomalt, maltitol, mannitol i ksylitol) .

Każda z tych substancji cechuje się innym poziomem słodyczy oraz różnym poziomem dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI), czyli taką ilością substancji, która może być spożywana codziennie przez całe życie bez negatywnych skutków dla zdrowia. Poniższa tabela przedstawia najważniejsze informacje dotyczące głównych słodzików, które mogą być stosowane na diecie cukrzycowej zarówno w przepisach, jak i gotowych produktach spożywczych.

Substancja słodząca	Stopień słodkości w stosunku do cukru	Wartość energetyczna w 1 gramie	Indeks glikemiczny	Pochodzenie	ADI	Wpływ na zdrowie*
sacharoza (cukier)	100%	4 kcal	68	naturalne	-	szkodliwy
sacharyna	300%	0 kcal	0	syntetyczne	5 mg/ kg mc/ dzień	bezpieczny
sukraloza	600%	0 kcal	0	syntetyczne	5 - 15 mg/ kg mc/ dzień	podejrzany
aspartam	200%	4 kcal	0	syntetyczne	40 mg/ kg mc/ dzień	podejrzany
acesulfam K	200%	0 kcal	0	syntetyczne	15 mg/ kg mc/ dzień	podejrzany
neotam	8000%	0 kcal	0	suntetyczne	2 mg/ kg mc/ dzień	bezpieczny
stewia	100 - 300%	0 kcal	0	naturalne	4 mg/ kg mc/ dzień	bezpieczny
taumatyna	2000 - 3000%	4 kcal	0	naturalne	-	bezpieczny
ksylitol	100%	2,4 kcal	13	naturalne	-	bezpieczny
sorbitol	50 - 70%	2,4 kcal	9	naturalne	-	bezpieczny
erytrytol	60 - 80%	0 - 0,2 kcal	0	naturalne	-	podejrzany
izomalt	40 - 50%	2 - 2,4 kcal	9	naturalne	-	bezpieczny
maltitol	60 - 90%	2,1 - 2,4 kcal	35	naturalne	-	bezpieczny
laktitol	30 - 50%	2 - 2,4 kcal	6	naturalne	-	bezpieczny
mannitol	40 - 60%	1,6 - 2,4 kcal	0	naturalne	-	bezpieczny

*Żaden ze słodzików nie ma potwierdzonego negatywnego wpływu na zdrowie. W przypadku niektórych istnieją pewne przesłanki o możliwych szkodliwych właściwościach, które wymagają potwierdzenia bądź wykluczenia w większej ilości prac naukowych. Powyższe zestawienie ma jedynie na celu pomóc w świadomym wyborze odpowiedniego słodzika.

Czy sztuczne słodziki są bezpieczne dla diabetyków?

Zgodnie z opinią FDA (Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) i EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności w Europie) sztuczne słodziki są bezpieczne dla zdrowia, w tym osób chorych na cukrzycę, o ile spożywane są w ilościach nieprzekraczających ADI .

Pomimo, że słodziki nieodżywcze są powszechnie stosowane jako zamiennik odżywczych substancji słodzących (cukru, miodu, itd.), przeprowadzono do tej pory zbyt mało badań, aby stwierdzić czy taka interwencja rzeczywiście jest zasadna. Przegląd badań z 2020 roku wykazał, że na ten moment brakuje dowodów co do porównania wpływu słodzików nieodżywczych na długoterminową kontrolę glikemii, masę ciała czy potencjalne powikłania cukrzycy w stosunku do cukru, placebo czy też odżywczego słodzika niskokalorycznego .

Co ciekawe, istnieją pewne wstępne doniesienia mówiące o tym, że słodziki nieodżywcze mogą zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2 i pogarszać kontrolę glikemii poprzez wpływ na mikroflorę jelitową . Wiele kontrowersji wzbudzają także informacje dotyczące potencjalnych rakotwórczych właściwości niektórych sztucznych słodzików (np. aspartamu), a także ich wpływu na wzrost ryzyka chorób sercowo - naczyniowych .

Potrzeba zdecydowanie większej ilości badań, aby wyciągnąć ostateczne wnioski odnośnie wpływu spożycia sztucznych słodzików, czy też każdego słodzika z osobna na zdrowie diabetyków i osób bez cukrzycy.

Jak bilansować dietę cukrzycową?

Dieta w cukrzycy powinna dostarczać:

• ilość kalorii zgodną z zapotrzebowaniem (ujemny bilans energetyczny u osób z nadwagą i otyłością)
• ok. 45% energii z węglowodanów
  • minimum 14 g błonnika pokarmowego na każde spożyte 1000 kcal
  • <10% energii z cukrów prostych
• 25 - 35% energii z tłuszczów
  • <10% energii z nasyconych kwasów tłuszczowych
  • <1% energii z kwasów tłuszczowych trans
• ok. 20% energii z białka

Dobrą praktyką, umożliwiającą takie zbilansowanie diety w naturalny sposób jest zastosowanie zasady zdrowego talerza do każdego posiłku. Mówi ona o tym, że połowę talerza zawsze powinny stanowić warzywa i owoce (z naciskiem na większą ilość warzyw), 1/4 produkty będące źródłem węglowodanów złożonych, a pozostałą 1/4 produkty będące źródłem zdrowego, pełnowartościowego białka .

Stosowanie zasady zdrowego talerza w połączeniu wyborem odpowiednich produktów jest drogą do spożycia zalecanych ilości kalorii, makroskładników (białek, tłuszczów, węglowodanów), a także witamin i minerałów, bez dokładnego ich liczenia. W zdecydowanej większości przypadków chorych na cukrzycę typu 2 będzie to wystarczający sposób na zbilansowanie diety i unormowanie poziomu glukozy we krwi (niekiedy konieczne jest także przyjmowanie leków).

Nieco inaczej wygląda planowanie diety chorych stosujących insulinę w celu obniżania poziomu cukru we krwi (głównie przy cukrzycy typu 1, ale niekiedy także w cukrzycy typu 2). Wyróżnia się różne rodzaj insulin w zależności od czasu i szybkości ich działania, a także pory podawania (przed posiłkami lub o stałych porach). W zależności od typu stosowanej insuliny może być konieczne liczenie ilości spożywanych węglowodanów i posługiwanie się wymiennikami węglowodanowymi (WW) oraz białkowo - tłuszczowymi (WBT) .

Co pić na diecie cukrzycowej?

Podstawowym napojem na diecie cukrzycowej powinna być woda. Można sięgać również po umiarkowane ilości niesłodzonej kawy i herbaty. Niewskazane są natomiast słodkie napoje, oranżady oraz soki owocowe. Z uwagi na wysoką zawartość cukrów prostych (również pochodzenia naturalnego w przypadku soków) mogą przyczyniać się do gwałtownych skoków glukozy we krwi.

Zastąpienie słodkich napojów wodą sprzyja kontroli glikemii i redukcji masy ciała .

Istotne korzyści zdrowotne chorym na cukrzycę może przynieść także picie do posiłków bogatych w węglowodany (np. chleb, ziemniaki, makaron, kasza, ryż) wody z dodatkiem dużych ilości soku z cytryny. Badania wykazały, że picie soku z cytryny rozcieńczonego wodą podczas spożycia 100 g chleba obniżało odpowiedź glikemiczną (wzrost poziomu glukozy) o 35% w porównaniu do takiej samej ilości pieczywa spożytej razem z czystą wodą .

Czy na diecie cukrzycowej można pić alkohol?

Osoby chore na cukrzycę powinny także ograniczyć spożycie alkoholu. W przypadku kobiet dopuszcza się maksymalnie jeden drink na dzień, zaś w przypadku mężczyzn dwa drinki na dzień .

Konsumpcja alkoholu zwiększa ryzyko opóźnionej hipoglikemii, ponieważ hamuje on uwalnianie glukozy przez wątrobę. Jest to szczególnie niebezpieczne w przypadku osób przyjmujących leki przeciwcukrzycowe lub insulinę, ponieważ wieczorne spożycie alkoholu może spowodować nadmierny spadek glukozy we krwi w nocy lub rano na czczo. Aby zminimalizować ten efekt, zaleca się spożywać posiłek podczas picia alkoholu.

Suplementacja w cukrzycy

Istnieje szeroki zakres suplementów diety, które mogą stanowić dodatkowe wsparcie terapii cukrzycy. Warto jednak pamiętać, że w przypadku cukrzycy typu 2, żadna suplementacja nie zastąpi racjonalnej diety i codziennej aktywności fizycznej.

• Regularna suplementacja probiotykami przyczynia się do spadku parametrów kontroli glikemii (glukozy na czczo, insuliny, HbA1c i HOMA-IR) .
• Suplementacja inozytolem w dawce 1,2 - 4 g na dzień zwiększa wrażliwość na insulinę i poprawia metabolizm glukozy niezależnie od utraty masy ciała .
• Berberyna zwiększa wrażliwość na insulinę, obniża jej poziom we krwi, stymuluje regenerację komórek beta trzustki, obniża stężenie glukozy na czczo i poprawia profil lipidowy .
• Morwa biała posiada udokumentowane działanie przeciwcukrzycowe - może obniżać poziom glukozy oraz hemoglobiny glikowanej .
• Suplementacja cynamonem i imbirem może być stosowana w celu redukcji poziomu glukozy we krwi oraz długoterminowej kontroli glikemii .
• Czosnek przyjmowany w postaci suplementów diety może obniżać parametry profilu lipidowego oraz parametry glukozy .
• Stosowanie soku z aloesu może przyczynić się do obniżenia poziomu glukozy we krwi .
• Suplementacja ekstraktu z zielonej kawy w dawce 400-1200 mg/dzień wykazuje skuteczność redukcji poziomu glukozy we krwi .
• Gurmar (Gymnema sylvestre) skutecznie poprawia kontrolę glikemii i zmniejsza poziom cholesterolu u chorych na cukrzycę typu 2 .
• Stosowanie witaminy D pozwala poprawić poziom HBA1c i zmniejszyć insulinooporność. Osoby dorosłe powinny suplementować witaminę D w okresie jesienno - zimowym w dawce 2000 IU .
• Suplementacja cynkiem może wspomagać terapię cukrzycy poprzez obniżanie kluczowych wskaźników glikemii .
• Chrom przyczynia się do poprawy kontroli glikemii u pacjentów chorych na cukrzycę typu 2. Dodatkowo może wpływać korzystnie na poziom triglicerydów i cholesterolu HDL .
• Suplementacja magnezem zmniejsza stężenie glukozy we krwi, poprawia wrażliwość na insulinę oraz obniża ciśnienie krwi .
• Koenzym Q10 (ubichinon) stosowany w dawkach 100 - 200 mg/dobę może obniżać poziom glukozy we krwi i poprawiać kontrolę glikemii .
• L-karnityna ma istotny wpływ na poziom glukozy na czczo, hemoglobinę glikowaną (HbA1c) oraz wskaźnik oszacowania insulinooporności (HOMA-IR) .
• Kwas alfa-liponowy (ALA) stosowany w dawce 200-600 mg/dzień wpływa korzystnie na wszystkie parametry cukrzycowe, w tym poziom glukozy na czczo, insulinę, HbA1c, a także na parametry profilu lipidowego. ALA łagodzi także objawy u pacjentów z cukrzycową neuropatią czuciowo - ruchową .
• Suplementacja rozpuszczalnego błonnika pokarmowego umożliwia lepszą kontrolę glikemii i parametrów profilu lipidowego .

Dieta cukrzycowa w praktyce - przykładowy jadłospis

Dieta osób chorych na cukrzycę powinna opierać się na wartościowych i nieprzetworzonych produktach. Oto przykładowy jadłospis dla diety cukrzycowej:

1. Śniadanie: owsianka z płatków owsianych górskich na mleku 2% z dodatkiem masła orzechowego (100% orzechów), połową banana, malinami i orzechami włoskimi.
2. II śniadanie: kanapka z chleba graham z ugotowanym jajkiem, sałatą i rzodkiewką.
3. Obiad: kasza gryczana z dodatkiem nasion słonecznika i pomidorem suszonym z zalewy, szaszłyk z piersi kurczaka, papryki, pieczarek i pomidorków koktajlowych, surówka z kapusty pekińskiej z marchewką i odrobiną oliwy.
4. Podwieczorek: jogurt naturalny z migdałami, jabłko.
5. Kolacja: sałatka z ulubionej sałaty, pomidora, ugotowanych na parze brokułów i tofu podsmażonego na małej ilości oliwy podana z pełnoziarnistym pieczywem.

Aktywność fizyczna w cukrzycy

Aktywność fizyczna jest nieodzownym elementem leczenia cukrzycy. Regularne ćwiczenia przyczyniają się do spadku poziomu glukozy we krwi, poprawiają wrażliwość na insulinę, zmniejszają ryzyko chorób sercowo - naczyniowych, wpływają korzystnie na ogólny stan zdrowia, wspomagają redukcję masy ciała u osób z nadwagą i otyłością i poprawiają samopoczucie .

W przypadku cukrzycy typu 2 zalecane są:

• ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej lub dużej intensywności (np. nordic walking, szybki marsz, bieganie, fitness, taniec, joga, pilates, pływanie czy jazda na rowerze) - co najmniej 10 minut na dzień, a docelowo 30 minut na dzień przez większość dni w tygodniu,
• ćwiczenia oporowe (siłowe) - 2 - 3 sesje na tydzień w dni nie następujące po sobie,
• ćwiczenia zwiększające elastyczność i równowagę, szczególnie w przypadku osób starszych (np. ćwiczenia rozciągające, tai-chi, joga) - dodatkowo 2 - 3 razy w tygodniu.

Osoby dorosłe chore na cukrzycę powinny dążyć do co najmniej 150 minut umiarkowanej lub intensywnej aktywności tygodniowo. Czas ten powinien być rozłożony na minimum 3 dni w tygodniu w taki sposób, aby nie było więcej niż 2 dni bez aktywności po sobie . Trening trwający dłużej niż 150 minut na tydzień wiąże się z większym spadkiem HbA1c, co mówi o długoterminowym przebiegu choroby .

Badania dowodzą, że aktywność fizyczna przyczynia się do poprawy kontroli glikemii u osób chorych na cukrzycę, ale tylko w połączeniu ze stosowaniem zaleceń dietetycznych .