Koenzym Q10

 

---

Co to jest koenzym Q10?

Koenzym Q10 to związek rozpuszczalny w tłuszczach o bardzo podobnej budowie do witamin (szczególnie do witaminy K), który występuje naturalnie w każdej błonie komórkowej naszego ustroju. Został odkryty w 1957 roku przez Fredericka Crane i jego współpracowników.

Koenzym Q10 ostatecznie nie jest uważany za witaminę, ponieważ w niewielkich ilościach powstaje w organizmie człowieka. Wydaje się jednak, że ilości te nie są wystarczające, aby wykazywać dodatkowy efekt prozdrowotny. Z tego względu koenzym Q10 nieraz jest nazywany witaminą Q.

Koenzym Q10 jest cząsteczką niezbędną do prawidłowego przenoszenia elektronów w łancuchu oddechowym i jest wykorzystywany do produkcji energii (ATP).

Koenzym Q10 jest uznawany za jeden z najważniejszych antyoksydantów lipidowych w naszym ustroju, zapobiegający powstawaniu wolnych rodników i  szkodliwemu utlenianiu białek, lipidów i DNA.

Koenzym Q10 jest obecny w organizmie w dwóch formach:

• Ubichinol (postać zredukowana)
• Ubichinon (postać utleniona)

Szacuje się, że zawartość koenzymu Q10 w organizmie człowieka wynosi zaledwie 0,5-1,5 g i poziom tem zmniejsza się wraz z wiekiem.

Koenzym Q10 – właściwości

Koenzym Q10 poprawia zdrowie osób z cukrzycą

Naukowcy sprawdzali, jak wpływa suplementacja koenzymem Q10 na zdrowie osób cierpiących na cukrzycę typu 2. W tym celu dokonali analizy 13 badań naukowych, obejmujących 765 pacjentów.

Odnotowali oni, że osoby, które przyjmowały koenzym Q10 miały niższe stężenie glukozy na czczo. U osób tych zaobserwowano również obniżenie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c), któej wysokie wartości wskazują na utrzymujący się przez długi czas wysoki poziom cukru we krwi.

Dodatkowo autorzy przeprowadzonej metaanalizy wykazali, że suplementacja koenzymem Q10 wiązała się ze wzrostem stężenia "dobrego" cholesterolu HDL.

Koenzym Q10 redukuje stres oksydacyjny

W 2020 roku na łamach czasopisma Food Science and Nutrition opublikowano wyniki metaanalizy, które potwierdziły, że stosowanie koenzymu Q10 zmniejsza stres oksydacyjny wywołany przez wolne rodniki.

Badacze stwierdzili, że koenzym Q10 przyczynia się do obniżenia stężenia dialdehydu malonowego (MDA, ang. Malondialdehyde), którego wysoki poziom wskazuje na zaburzenia równowagi oksydacyjno-antyoksydacyjnej.

Na podstawie zebranych wyników badań odnotowali również, że suplementacja koenzymem Q10 powoduje wzrost stężenia wewnątrzustrojowych enzymów antyoksydacyjnych (przeciwutleniających), takich jak:

• Katalaza (CAT)
• Dysmutaza ponadtlenkowa (SOD)
• Peroksydaza glutationowa (GPx)

Koenzym Q10 ma działanie przeciwzapalne

Naukowcy wielokrotnie udowodnili, że koenzym Q10 ma silne działanie przeciwzapalne. W wielu badaniach naukowych zauważono, że stosowanie koenzymu Q10 powodowało obniżenie stężenia cząsteczek prozapalnych, w tym m.in.:

• Białka C-reaktywnego (CRP)
• Czynnika martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa)
• Interleukiny 6 (IL-6)

Trzeba jednak podkreślić, że nie wszystkie badania naukowe potwierdzają aż tak znaczące właściwości przeciwzapalne.

Koenzym Q10 obniża ciśnienie krwi

Wyniki metaanalizy wielu badań naukowych potwierdziły, że koenzym Q10 jest skuteczny w obniżaniu ciśnienia krwi u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze.

Badacze wykazali, że stosowanie koenzymu Q10 powodowało obniżenie zarówno skurczowego (do 17 mm Hg), jak i rozkurczowego ciśnienia krwi (do 10 mmHg).

Pozytywne działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi) koenzymu Q10 zaobserwowano przy dawce 100-120 mg/dzień. Okres suplementacji wynosił 8-12 tygodni.

Koenzym Q10 redukuje zmęczenie

Szereg przeprowadzonych badań naukowych wykazał, że suplementacja koenzymem Q10 w ilości 100-500 mg/dzień może przyczyniać się do zmniejszenia subiektywnego uczucia zmęczenia wywołanego m.in. zwiększonym wysiłkiem fizycznym lub chorobą.

Koenzym Q10 może być skuteczny u osób cierpiących na migrenę

Wydaje się, że koenzym Q10 może być przydatny dla osób zmagających się z migrenowymi bólami głowy.

Dane pochodzące z prac naukowych pokazują, że suplementacja koenzymem Q10 może zmniejszać częstotliwość ataków migreny w ciągu miesiąca.

Trzeba jednak podkreślić, że koenzym Q10 raczej nie jest skuteczny w łagodzeniu nasilenia migreny lub skracaniu czasu trwania napadów migreny.

Wpływ koenzymu Q10 na płodność mężczyzn

Stosowanie koenzymu Q10 prawdopodobnie może być pomocne dla mężczyzn cierpiących na bezpłodność.

Co prawda wyniki badań naukowych pokazały, że suplementacja koenzymem Q10 nie zwiększa wartości wskaźników urodzeń lub ciąż, jednakże wielokrotnie zaobserwowano, że koenzym Q10 może poprawiać parametry nasienia, w tym może zwiększać stężenie i ruchliwość plemników w ejakulacie.

Powyższe efekty zaobserwowano przy dawce w wysokości 300-400 mg koenzymu Q10/dzień.

Koenzym Q10 poprawia profil lipidowy i ciśnienie krwi u osób z zespołem metabolicznym

Zespół metaboliczny to ogólne określenie stosowane dla czynników ryzyka przyczyniających się do powstania miażdżycy i rozwoju cukrzycy typu 2.

W 2018 roku na łamach czasopisma High Blood Pressure and Cardiovascular Prevention opublikowano wyniki metaanalizy, które pokazały, że suplementacja koenzymem Q10 istotnie obniża skurczowe ciśnienie krwi. Jednakże wpływ koenzymu Q10 na rozkurczowe ciśnienie krwi nie był już tak znaczący.

W innej pracy naukowej zauważono z kolei, że suplementacja koenzymem Q10 może poprawić profil lipidowy krwi poprzez obniżenie stężenia triglicerydów.

Koenzym Q10 wpływa na zdrowie osób z niewydolnością serca

Aktualny stan wiedzy wskazuje, że może być uzasadnione stosowanie koenzymu Q10 przez osoby zmagające się z niewydolnością serca.

Naukowcy stwierdzili, że suplementacja koenzymem Q10 u tych osób może zwiększać wydolność wysiłkową.

Co więcej, odnotowano, że przyjmowanie koenzymu Q10 może zmniejszyć śmiertelność u osób z niewydolnością serca.

Koenzym Q10 nie wpływa na masę ciała

Wielokrotnie można spotkać się z informacjami, jakoby stosowanie koenzymu Q10 miało pomagać w odchudzaniu.
Jednakże takiego efektu nie potwierdzają aktualne wyniki badań naukowych. Uważa się, że suplementacja koenzymem Q10 nie przyczynia się do obniżenia masy ciała i wartości wskaźnika BMI.

Koenzym Q10 – źródła

Koenzym Q10 powstaje w organizmie człowieka

W naszym organizmie dochodzi do biosyntezy (wytwarzania) koenzymu Q10. Proces produkcji przebiega sprawniej za sprawą witamin z grupy B, w tym głównie:

• Ryboflawiny
• Pirydoksyny
• Kwasu foliowego
• Witaminy B12

Najwięcej koenzymu Q10 zmagazynowane jest w narządach takich, jak: mięśnie, trzustka, śledziona, serce, nerki, wątroba, mózg.

Koenzym Q10 znajduje się głównie w produkach zwierzęcych

Najlepszym źródłem koenzymu Q10 jest mięso (m.in. wołowina, wieprzowina, drób), podroby (np. wątroba, serce) i ryby (przede wszystkim tłuste, np. łosoś, tuńczyk).

W mniejszych ilościach koenzym Q10 znajduje się w pełnoziarnistych produktach zbożowych, warzywach (np. w szpinaku, pietruszce), owocach (np. winogronach, awokado) i orzechach (np. orzechach włoskich, laskowych, ziemnych, pistacjach).

Warto podkreślić, że zawartość koenzymu Q10 w produktach spożywczych jest stosunkowo niska i wynosi ok. 0,1-20 mg/100 g.

Poziom koenzymu Q10 w żywności jest niższy, niż dawki tego składnika stosowane w badaniach naukowych.

Szacuje się, że wraz z dietą spożywamy średnio 3-6 mg koenzymu Q10 na dzień.

Dotychczas nie opisano niedoboru koenzymu Q10 w populacji ogólnej. Uważa się, że powstawanie koenzymu Q10 w ustroju człowieka i/lub dostarczanie go wraz z dietą jest wystarczające dla podtrzymania podstawowej funkcji, jaką pełni, czyli produkcji energii.

Koenzym Q10 - przeciwwskazania

Koenzym Q10 jest cząsteczką naturalnie występującą w naszym ustroju, stąd jest dobrze tolerowany i bardzo rzadko powoduje skutki uboczne

W pojedynczych przypadkach, stosowanie suplementów diety (szczególnie w dawkach powyżęj 200 mg/dzień) może u niektórych osób powodować nudności, wymioty, biegunkę, rozstrój żołądka, zahamowanie apetytu.

Bardzo rzadko stwierdzano pojawienie się zawrotów głowy, bólów głowy, zmęczenie, zgagę, światłowstręt.

U niektórych osób koenzym Q10 w ilości 100 mg/dzień (lub więcej) powodował łagodną bezsenność, zaś przy przyjmowaniu koenzymu Q10 w ilości 300 mg/dzień obserwowano u pojedynczych pacjentów wzrost poziomu enzymów wątrobowych (choć nigdy nie stwierdzono działania toksycznego na wątrobę).

Potencjalne skutki uboczne stosowania koenzymu Q10 można zminimalizować poprzez rozbicie dziennej porcji (jeżeli wynosi ona powyżęj 100 mg/dzień) na 2-3 mniejsze dawki.

Ogólnie uważa się, że dla zdrowia czlowieka bezpieczne są dawki nawet do 1200 mg/dzień.

Koenzym Q10 może powodować interkacje z lekami

Jednoczesne stosowanie warfaryny (leku przeciwzakrzepowego) i suplementów z koenzymem Q10 może zmniejszać działanie przeciwzakrzepowe warfaryny. Dlatego też w przypadku przyjmowania leków przeciwzakrzepowych nie zaleca się przyjmowania koenzymu Q10. Trzeba jednak podkreślić, że nie wszystkie badania potwierdzają takie interakcje.

Warto pamiętać, że koenzym Q10 może obniżać stężenie glukozy we krwi. Oznacza to, że osoby stosujące jednocześnie leki hipoglikemizujące (obniżające poziom cukru) powinny zachować szczególną ostrożność.

Koenzymu Q10 nie zaleca się w ciąży

Ze względu na ograniczoną ilość danych i badań naukowych, nie zaleca się przyjmowania koenzymu Q10 przez kobiety ciężarne, karmiące i małe dzieci.

Koenzym Q10 - jak stosować?

Ze względu na to, że koenzym Q10 jest cząsteczką rozpuszczalną w tłuszczach, najlepiej spożywać go w obecności tłuszczu. Wówczas będzie lepiej przyswajalny dla naszego organizmu.

Dotychczas nie ustalono minimalnej lub maksymalnej skutecznej dawki koenzymu Q10. Jednak średnia dawka koenzymu Q10 niezbędna do osiągnięcia terapeutycznego stężenia we krwi (czyli 2 ug/ml) wynosi 200 mg dwa razy na dobę. Dlatego też zaleca się stosowanie koenzymu Q10 w ilości ok. 400 mg/dzień.

Dodatkowo zaleca się przyjmowanie koenzymu Q10 wraz z posiłkiem.

Koenzym Q10 – jaki wybrać?

Koenzym Q10 charakteryzuje się stosunkowo niską przyswajalnością. Jednakże wydaje się, że koenzym Q10 ma lepszą biodostępność w formie zredukowanej - jako ubichinol, niż w postaci utlenionej - jako ubichinon. Stąd lepszym rozwiązaniem prawdpodobnie będzie wybranie preparatu zawierającego ubichinol. Jednakże obydwie wymienione formy były wykorzystywane w badaniach naukowych i wykazywały efekt prozdrowotny.

Ze względu na fakt, że koenzym Q10 rozpuszcza się w tłuszczu, dobrze wybierać suplementy diety z koenzymem Q10, które jednocześnie zawierają dodatek np. oleju roślinnego.

Wchłanianie koenzymu Q10 mogą poprawić również emulgatory (np. lecytyna) lub polisorbat 80. Dlatego też obecność tych składników w preparacie należy postrzegać na plus.