Żeń-szeń

 

---

---

Żeń szeń - co to jest?

Nazwa żeń szeń pochodzi od chińskich słów "Jen Sheng" oznaczających "zioło człowieka" ze względu na humanoidalnych kształt korzenia rośliny.

Żeń szeń wywodzi się z Azji, początkowo szeroko stosowany był w Chinach, Japonii, Korei i Rosji. Na dużą skalę wykorzystywany był również od setek lat w USA i Kanadzie przez rdzennych Amerykanów.

Na świecie zidentyfikowano kilkanaście gatunków żeń szenia, spośród których najbardziej popularne i najczęściej stosowane są:

• Żeń szeń chiński (Panax Ginseng)
• Żeń szeń koreański, inaczej czerwony (Korean Panax Ginseng)
• Żeń szeń japoński (Panax japonicum)
• Żeń szeń amerykański (Panax quinquefolius)

Niektóre gatunki innych roślin potocznie również nazywa się żeń szeniem (choć nie jest to prawdziwy żeń szeń). Takie określenie stosuje się m.in. dla:

• Korzenia maca - określanego mianem żeń szenia peruwiańskiego (Lepidium meyenii)
• Ashwagandhy - nazywanej indyjskim żeń szeniem (Withania Somnifera) 
• Eleuterokoka kolczastego - inaczej żeń szenia syberyjskiego (Eleutherococcus senticosus)

Żeń szeń – właściwości

Żeń szeń ma działanie przeciwnowotworowe

W 2016 roku na łamach czasopisma Journal of Ginseng Research opublikowano analizę 9 badań naukowych, w których sprawdzano wpływ suplementacji żeń szeniem na ryzyko nowotoworów. Łącznie przebadano 334 544 osób. Biorąc pod uwagę wszystkie zebrane dane, naukowcy stwierdzili, że spożywanie żeń szenia powoduje obniżenie ryzyka rozwoju nowotworów ogółem o 16%.

Najbardziej korzystną redukcję zachorowania na nowotwory odnotowano w przypadku:

• Raka płuc (o 23%)
• Raka żołądka (o 17%)
• Raka wątroby (o 19%)
• Raka jelita grubego (o 23%)

Żeń szeń koreański może obniżać ciśnienie tętnicze krwi

Szereg przeprowadzonych badań naukowych pokazał, że stosowanie żeń szenia koreańskiego, nazywanego inaczej żeń szeniem czerwonym (Korean Panax ginseng) przyczynia się do istotnego obniżenia skurczowego (o 2,92-6,52 mmHg) i rozkurczowego ciśnienia krwi (o 3,19-5,21 mmHg).

Skuteczność takiego działania stwierdzono w przypadku osób w stanie przednadciśnieniowym lub osób cierpiących już na nadciśnienie tętnicze. 

Efektu hipotensyjnego (obniżającego ciśnienie krwi) nie odnotowano w przypadku stosowania żeń szenia amerykańskiego (Panax quinquefolius).

Trzeba również podkreślić, że nie wszystkie dostępne badania potwierdzają działanie hipotensyjne żeń szenia.

Żeń szeń, a zaburzenia seksualne mężczyzn

Szereg przeprowadzonych badań wskazał, że suplementacja żeń szeniem w ilości 1,8-4 g/dzień może skutecznie poprawiać jakość erekcji u mężczyzn cierpiących na jej zaburzenia.

Żeń szeń wzmacnia funkcje poznawcze

Na podstawie dostępnych danych sugeruje się, że długotrwała suplementacja żeń szeniem (trwająca dłużej niż 5 lat) może poprawiać funkcje poznawcze w późniejszym wieku.

Oznacza to, że aby wzmocnić funkcje poznawcze, czyli np. pamięć, uwagę, myślenie, spostrzeganie należy przyjmować żeń szeń przez wiele lat. Jednakże może to być dobrym rozwiązaniem dla osób, które jeszcze za młodego wieku chciałyby zadbać o jakość życia w późniejszych latach.

Żeń szeń redukuje poziom zmęczenia

Autorzy wielu prac naukowych, na podstawie przeprowadzonych badań uważają, że żeń szeń może być obiecującym składnikiem w łagodzeniu zmęczenia, szczególnie u osób cierpiących na choroby przewlekłe. Jednak podkreślają, że dotychczasowe doświadczenia zostały wykonane na zbyt mało licznej populacji, aby móc wyciągnąć jednoznaczne wnioski potwierdzające skuteczność żeń szenia w redukcji zmęczenia.

Żeń szeń może być pomocny dla osób z cukrzycą typu 2

Aktualny stan wiedzy pokazuje, że suplementacja żeń szeniem może dać korzyści zdrowotne osobom cierpiącym na zaburzenia gospodarki węglowodanowej, w tym na cukrzycę typu 2.
Dane naukowe wskazują, że stosowanie żeń szenia może działać pozytywnie na:

• Obniżenie stężenia glukozy na czczo
• Redukcję poziomu insuliny poposiłkowej
• Obniżenie wartości wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR)
• Zmniejszenie poziomu triglicerydów, cholesterolu calkowitego i "złego" cholesterolu LDL

Wyniki innej metaanalizy z kolei pokazały, że żeń szeń obniżył stężenie glukozy we krwi na czczo, jak również poziom hemoglobiny glikowanej. Z kolei nie stwierdzono istotnego znaczenia podawania żeń szenia na poziom insuliny na czczo i wartości wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR).

Powyższe wnioski świadczą o tym, że suplementacja żeń-szeniem możę poprawiać kontrolę glikemii i wrażliwości na insulinę u pacjentów z cukrzycą typu 2 lub zaburzeniami nietolerancji glukozy. Jednak nie wszystkie badania naukowe potwierdzają takie działanie.

Żeń szeń poprawia profil lipidowy krwi

Analiza badań naukowych pochodząca z 2019 roku dowiodła, że stosowanie żeń szenia może być pomocne dla osób zmagających się z podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi.

Naukowcy zaobserwowali, że osoby, które przyjmowały żeń szeń charakteryzowały się niższym poziomem cholesterolu całkowitego i "złego" cholesterolu LDL we krwi.

Należy też zauważyć, że żeń szeń nie powodował zmian w stężeniu triglicerydów i "dobrego" cholesterolu HDL.

Dane pochodzące z 2020 roku pokazują z kolei, że żeń szeń poprawia profil lipidowy krwi, ale tylko w przypadku stosowania wysokich dawek (powyżej 1,5 g/dzień), przez długi okres (powyżęj 12 tygodni).

Żeń szeń ma prawdopodobnie działanie przeciwzapalne

W wykonanych badaniach naukowych naukowcy zaobserwowali, że suplementacja żeń szeniem spowodowała znaczące obniżenie poziomu cząsteczek o działaniu prozapalnym, takich jak interleukina 6 (IL-6) i czynnik martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa).

W przypadku innego składnika zapalnego - białka C-reaktywnego (CRP) stwierdzono tylko niewielkie obniżenie stężenia. Choć już w badaniach wykonanych z udziałem osób ze stwierdzonym wysokim poziomem CRP odnotowano jego istotną redukcję po podaniu żeń szenia.

Badacze podkreślają, że aby móc jednoznacznie potwierdzić właściwości przeciwzapalne żeń szenia potrzebne jest przeprowadzenie kolejnych, dobrze zaprojektowanych doświadczeń.

Żeń szeń w niewielkim stopniu łagodzi symptomy menopauzy

Naukowcy odnotowali, że żeń szeń może w niewielkim stopniu poprawiać funkcje seksualne (w zakresie pobudzenia seksualnego), jak również łagodzić uderzenia gorąca u kobiet w okresie menopauzy. 

Jednakże nie stwierdzono, aby żeń szeń miał istotny, pozytywny wpływ na częstotliwość uderzeń gorąca, poziom żeńskich hormonów, grubość endometrium, czy też równowagę oksydacyno-antyoksydacyjną.

Żeń szeń – skład

Pierwsze badania nad składem chemicznym żeń szenia zostały przeprowadzone już w 1854 roku. W kolejnych latach wyizolowano z żeń szenia ponad 200 związków, w tym najważniejsze składniki o nazwie ginsenozydy, należące do grupy saponin.

To właśnie obecność ginsenozydów jest odpowiedzialna za właściwości prozdrowotne żeń-szenia.

W korzeniu żeń szenia zidentyfikowano obecność polisacharydów, w tym glikany składająće się z L-arabinowy, D-galaktozy, L-ramnozy, kwasu D-galakturonowego i kwasu D-glukuronowego.

Żeń szeń zawiera też flawonoidy i poliacetyleny, takie jak kempferol, trifolina, panasenozyd, panaxynol i papaxydol.

Stwierdzono również obecność alkoholi i węglowodorów seskwiterpenowych, takich jak: pansinasol A, panasinsanol B, alfa-panasinen, beta-panasinsen, alfa-neoklenen, beta-panasinsen, ginsenol i senekrasidiol.

Żeń szeń – skutki uboczne

Żeń szeń powoduje niewiele działań niepożądanych

Korzeń żeń szenia został określony przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) za składnik ogólnie uznany za bezpieczny (posiada status GRAS).

U niektórych osób bardzo rzadko stwierdzaono skutki uboczne stosowania żeń szenia w postaci:

• Bólów i zawrotów głowy
• Zmiany ciśnienia krwi
• Biegunek
• Zaparć
• Uderzeń gorąca
• Bezsenności
• Podrażnienia skóry
• Krwawienia z pochwy

Żeń szeń może wchodzić w interakcje z lekami

Podczas przyjmowania korzenia żeń szenia zaleca się ostrożność osobom, które przyjmują:

• Leki przeciwnadciśnieniowe (np. kaptopryl) - żeń szeń może obniżać hamować ich działanie
• Leki hipoglikemizujące (obniżające poziom cukru we krwi, w tym doustne leki hipoglikemiczne i insulina) - jednoczesne przyjmowanie tych środków i żeń szenia może doprowadzić do niekorzystnego, zbyt dużego obniżenia stężenia glukozy (hipoglikemia)
• Leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna, acenokumarol) - żeń szeń może nasilać właściwości przeciwzakrzepowe i przyczyniać się do ryzyka wystąpienia krwawień

Żeń szeń - w ciąży

Aktualne dowody naukowe pokazują, że żeń szeń nie powoduje niepożądanych skutków u kobiet ciężarnych, jak również w okresie laktacji.

Pomimo tych danych, wciąż brakuje większej ilości badań, które mogłoby jednoznacznie potwierdzić bezpieczeństwo suplementacji żeń szeniem na zdrowie kobiet ciężarnych, karmiących i noworodków. Z tego wzlędu, wielu autorów prac naukowych zaleca, aby nie stosować żeń szenia w trakcie ciąży i karmienia.

Żeń szeń - jak stosować?

Nie ustalono oficjalnych zaleceń co do stosowania żeń szenia, zarówno pod względem dawki, jak i czasu trwania suplementacji.

Jednakże przegląd literatury naukowej pokazuje, że żeń szeń stosowano w badaniach w dawkach 0,3-15 g dziennie, średnio przez 4-24 tygodnie. Jeżeli chodzi o ilość podawanego żeń szenia jest to bardzo duża rozpiętość. Jednak można przyjąć, że optymalna dawka to 0,5-3 g dziennie.

Jednakże żeń szeń u różnych osób może wykazywać działanie prozdrowotne (jak również skutki uboczne) w różnych dawkach. Dlatego też warto na początku przyjmować jego niższe ilości i obserwować, jak wpływa na nasz stan fizyczny i psychiczny.

Żeń szeń – który najlepszy?

Głównymi składnikami aktywnymi żeń szenia, nadającymi mu właściwości prozdrowotnych są ginsenozydy. Dlatego też warto wybierać suplementy diety z żeń szeniem, które mają podaną informację o zawartości ginsenozydów(jest to tzw. standaryzacja, czyli wiemy, ile dokładnie w danym produkcie znajduje się związków aktywnych).

Racjonalne wydawałoby się wybierać te preparaty, które posiadają jak najwyżśzą ilość ginsenozydów. Trzeba jednak pamiętać, że u niektórych osób skuteczne mogą być niższe dawki, zaś przy wyższych mogą być obserwowane potencjalne skutki uboczne.