Czosnek

Z czego składa się czosnek?

Najważniejszym związkiem w czosnku jest allicyna

Właściwości zdrowotne czosnku wynikają z obecnych w nim organicznych związków siarki.

Głównymi składnikami aktywnymi czosnku są:

• Allicyna
• Siarczek diallilu
• Disiarczek diallilu
• Ajoen
• S-allil-cysteina
• Sulfotlenek S-allilocysteiny (alliina)

Prozdrowotna allicyna powstaje w czosnku z alliiny pod wpływem uszkodzenia główki czosnku. 

Dlatego też konieczne jest zmiażdżenie czosnku lub jego pokrojenie, aby mogło nastąpić przeszktałcenie alliiny do allicyny. Dopiero wówczas czosnek nabiera swoich szczególnych właświości prozdrowotnych.

Czosnek jest również źródłem polifenoli

W czosnku zidentyfikowano obecność wielu związków bioaktywnych z grupy polifenoli. Występują one w wysokich ilościach. Spośród polifenoli zawartych w czosnku, najwięcej znajduje się:

• Kwas beta-rezorcylowy
• Pirogalol
• Kwas galusowy
• Rutyna
• Kwas protokatechowy
• Kwercetyna

Czosnek zawiera niewiele witamin i składników mineralnych

W czosnku znajdują się różne witaminy i składniki mineralne, jednakże występują one w niskich ilościach, które nie mają większego znaczenia dla naszego zdrowia.

Zawartość składników mineralnych kształtuje się następująco:

• Wapń - 181 mg/100 g
• Żelazo - 1,7 mg/100 g
• Magnez - 25 mg/100 g
• Fosfor - 153 mg/100 g
• Potas - 401 mg/100 g
• Sód - 17 mg/100 g
• Miedź - 0,3 mg/100 g
• Mangan - 1,67 mg/100 g
• Selen - 14,2 µg/100 g

Warto w tym miejscu podkreślić, że zawartość witamin została podana w przeliczeniu na 100 g produktu. Takiej ilości czosnku nikt z nas na co dzień nie spożywa.

Aby dowiedzieć się, ile 1 ząbek czosnku (5 g) dostarcza wybranych składników należałoby podzielić podane wartości przez 20 (czyli w 1 ząbku czosnku jest 20x mniej składników wobec tego, co zostało napisane powyżej).

W czosnku znajdują się również następujące witaminy:

• Witamina C - 31,2 mg/100 g
• Witamina B1 - 0,2 mg/100 g
• Witamina B2 - 0,11 mg/100 g
• Niacyna - 0,7 mg/100 g
• Kwas pantotenowy - 0,6 mg/100 g
• Witamina B6 - 1,24 mg/100 g
• Foliany - 3 µg/100 g
• Witamina E - 0,08 mg/100 g

10 najważniejszych właściwości czosnku

1. Czosnek obniża ciśnienie krwi

W opinii wielu osób, czosnek działa hipotensyjnie (obniża ciśnienie krwi). Czy jest tak w rzeczywistości? Aktualny stan wiedzy pokazuje, że tak.

Szereg przeprowadzonych badań naukowych jasno wskazuje, że stosowanie czosnku przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi.

Na podstawie opublikowanych prac można zauważyć, że spożywanie czosnku wiąże się z obniżeniem:

• Skurczowego ciśnienia krwi (o 4,4-9,1 mmHg)
• Rozkurczowego ciśnienia krwi (o 2,68-4,79)

Szczególnie korzystny efekt osiągnięto przy stosowaniu preparatów z czosnkiem w ilości 600 mg dziennie przez ok. 12 tygodni.

Należy jednak podkreślić, że działania obniżające ciśnienie krwi miało miejsce głównie u osób z wyjściowym podwyższonym ciśnieniem, w tym u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze.

2. Czosnek poprawia profil lipidowy krwi

Czosnek jest produktem zalecanym do stosowania przez osoby cierpiące na hiperlipidemię i zmagające się z podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi.

Dotychczas przeprowadzone badania potwierdzają, że spożywanie czosnku wiąże sięz z obniżeniem poziomu cholesterolu.

Przegląd prac naukowych jasno wskazuje, że stosowanie czosnku powoduje redukcję:

• Cholesterolu całkowitego (średnio o 16,87 mg/dl)
• "Złego" cholesterolu LDL (średnio o 9,65 mg/dl)
• Triglicerydów (średnio o 12,44 mg/dl)

Dodatkowo odnotowano, że spożywanie czosnku może przyczyniać się do niewielkiego wzrostu poziomu "dobrego" cholesterolu HDL (średnio o 3,19 mg/dl).

Skuteczność stosowania czosnku odnotowano przy jego spożyciu na poziomie 600-1200 mg/dzień.

3. Czosnek redukuje poziom glukozy we krwi

Czosnek wydaje się być cennym składnikiem diety dla osób, u których stwierdzono podwyższony poziom cukru we krwi.

Analiza wielu badań naukowych dowiodła, że spożywanie czosnku może spowodować obniżenie stężenia glukozy we krwi nawet o 10,90-21.02 mg/dl.

Odnotowano również, że stosowanie czosnku może przyczyniać się do obniżenia poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c), czyli parametru pozwalającego ocenić poziom glukozy we krwi na przestrzeni dłuższego okresu.

Działanie hipoglikemiczne czosnku stwierdzono w przypadku spożywania czosnku na poziomie 600-1200 mg (0,6-1,2 g) dziennie. 

Jak można się spodziewać, im dłuższy okres przyjmowania czosnku, tym lepsze efekty. Zadowalający poziom redukcji glukozy we krwi odnotowano przy stosowaniu czosnku przez 12-24 miesiące.

4. Właściwości przeciwnowotworowe czosnku

Czosnkowi przypisuje się działanie zapobiegające rozwojowi nowotworów.

Działanie przeciwnowotworowe czosnku wynika głównie z obecności w nim związku bioaktywnego - allicyny.

Dwa przeglądy badań naukowych opublikowane w renomowanych czasopismach: American Journal of Clinical Nutrition i Medicine pokazały, że spożywanie świeżego lub gotowanego czosnku przyczyniło się do obniżenia ryzyka raka jelita grubego o 20-31%.

Przeprowadzone badania pokazały również, że osoby, które spożywały świeży lub gotowany czosnek miały niższe ryzyko rozwoju raka żołądka o 47-51%.

5. Czy czosnek działa na przeziębienie?

Powszechnie przyjęło się uważać, że spożywanie czosnku jest dobrym lekarstwem na przeziębienie. Faktycznie, w opinii wielu osób, sięganie po czosnek jest pomocne.

Jednakże na ten temat nie przeprowadzono zbyt wielu badań naukowych. 

Wykonano jedno doświadczenie z udziałem niewielkiej grupy osób (146 ochotników), którym podawano suplement z czosnkiem (zawierającego allicynę) przez 12 tygodni.

Naukowcy zaobserwowali, że osoby otrzymujące czosnek rzadziej chorowały na przeziębienie. Dodatkowo odnotowano, że uczestnicy badania, którzy stosowali czosnek szybciej wracali do zdrowia po zakażeniu.

Autorzy doświadczenia zasugerowali, że spożywanie czosnku może zapobiegać przeziebięniu wywołanemu przez wirusy.

Trzeba jednak podkreślić, że dotychczasowy stan wiedzy (biorąc pod uwagę badania naukowe) jest niewystarczający, aby jednoznacznie stwierdzić, czy stosowanie czosnku może ustrzec nas przed przeziębieniem lub wspomóc jego zwalczenie.

Gałganek Aliny - domowy sposób na infekcje

Pewnym sposobem na złagodzenie kataru i przeziębienia jest zastosowanie tzw. Gałganka Aliny.

Czym jest Gałganek Aliny? To tak naprawdę nic innego jak rozgnieciony czosnek zawinięty w gazę, który wiesza się w pomieszczeniu, w którym się przebywa (np. w sypialni).

Sposób przygotowania Gałgana Aliny jest bardzo prosty:

1. Rozgniatamy/miażdżymy czosnek (ok. 4-6 ząbków)
2. Zawijamy rozgnieciony czosnek w gazę
3. Tak przygotowane zawiniątko zawiązujemy sznurkiem
4. Zawiniątko zawieszamy w wybranym pomieszczeniu

Należy przy tym zachować pewne środki ostrożności:

• Zawinięty czosnek nie powinien mieć kontaktu ze skórą
• Jeżeli zawieszamy czosnek w miejscu, w którym śpimy, warto zwrócić uwagę, aby nie był on umieszczony zbyt blisko głowy (wskazana odległość to ok. 2 metry)
• Jeśli zawiniątko stosowane jest dla małych dzieci należy zadbać o to, aby nie było ono w zasięgu ich rąk
• U osób z cierpiących na duszności i astmę, tak przygotowany czosnek może wzmagać dolegliwości ze strony układu oddechowego
• Osoby uczulone na czosnek nie mogą stosować Gałganka Aliny

7. Czosnek ma działanie przeciwbakteryjne

Czosnek charakteryzuje się silnymi właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi.

Uwodoniono, że czosnek może hamować wzrost m.in. takich bakterii, jak:

• Escherichia coli
• Staphylococcus aureus
• Pseudomonas aeruginosa
• Proteus mirabilis
• Klebsiella pneumoniae

Autorzy jednej z prac udowodnili również, że czosnek może wzmacniać przeciwbakteryjne właściwości antybiotyków w stosunku do opornych szczepów bakterii.

8. Czosnek a odchudzanie

Najnowsze dane z 2019 roku opublikowane w czasopiśmie naukowym International Journal for Vitamin and Nutrition Research pokazały, że spożywanie czosnku nie wiąże się z obniżeniem masy ciała.

Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że suplementacja czosnkiem może przyczyniać się do zmniejszenia obwodu talii.

9. Czosnek na stłuszczenie wątroby

W 2020 roku opublikowano badanie naukowe, które dostarczyło przesłanek wskazujących, że spożywanie czosnku może wiązać się z poprawą zdrowia osób cierpiących na choroby wątroby.

Naukowcy zaobserwowali, że u osób stosujących sproszkowany czosnek (w formie tabletek) w ilości 1600 mg (1,6 g) dziennie nastąpiło zmniejszenie stłuszczenia wątroby.

Dodatkowo odnotowano korzystnie obniżenie stężenia enzymów wątrobowych - transaminazy alaninowej (AlAT), transaminazy asparaginianowej (AspAT) i gamma-glutamylotransferazy (GGT).

U badanych osób stwierdzono również poprawę profilu lipidowego krwi.

Pozytywny wpływ na redukcję poziomu enzymu wątrobowego - transaminazy asparaginianowej (AspAT) potwierdzono również w wielu innych badaniach naukowych.

Powyższe dane świadczą o tym, że czosnek może być pomocny w leczeniu chorób wątroby.

10. Czosnek na szum w uszach

Niektóre osoby zalecają stosowanie czosnku wkładanego do ucha, aby zredukować szum w uszach lub złagodzić stany zapalne ucha.

W opinii tych osób, czosnek miałby być skuteczny ze względu na jego właściwości przeciwdrobnoustrojowe (antyseptyczne).

Jednakże skuteczność tej domowej metody wykorzystania czosnku nie została potwierdzona w żadnych badaniach naukowych. Nie są dostępne żadne wiarygodne informacje, jakoby ten sposób terapii przynosił jakiekolwiek zadowalające efekty. Dlatego też do tego typu zastosowania należy podejść sceptycznie.

Co więcej, należy zwrócić uwagę na dwie istotne kwestie:

1. Ucho jest bardzo wrażliwym narządem i włożenie do niego np. czosnku może spowodować uszkodzenie narządu słuchu
2. Czosnek zawiera w swoim składzie związki, które mogą podrażniać błony śluzowe i skórę. Stąd przy stosowaniu zewnętrznym czosnku należy zachować szczególną ostrożność

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy nie można zalecić stosowania zewnętrznego czosnku na szumy w uszach i stany zapalnego tego organu.

11. Czosnek na kurzajki?

Jednym z domowych sposobów na pozbycie się (?) kurzajki jest stosowanie rozgniecionego czosnku, który przykłada się na skórę i zakleja plastrem.

Jednak odradzamy sięganie po tę metodę.

Po pierwsze, nakładanie czosnku na kurzajkę nie pomaga w jej usunięciu.

Po drugie, czosnek stosowany na skórę podrażnia ją i może nawet powodować oparzenia.

Warto też podkreślić, że wielu lekarzy odradza stosowanie okładów z czosnku.

Przeciwwskazania

Czosnek jest ogólnie bezpieczny dla zdrowia, ale może powodować pewne skutki uboczne

Podstawowym niepożądanym (choć nieszkodliwym) skutkiem spożywania czosnku jest nieprzyjemny zapach z ust.

U niektórych osób spożywanie czosnku może wiązać się z wystąpieniem dolegliwości żołądkowo-jelitowych takich, jak:

• Zgaga
• Bóle brzucha
• Odbijanie
• Wzdęcia
• Zaparcia
• Nudności
• Wymioty

Należy też odnotować, że u osób wrażliwych, stosowanie czosnku może wywoływać reakcje alergiczne.

Najpoważniejszym efektem ubocznym jest ryzyko krwawienia

Spożywanie czosnku, głównie w formie suplementów diety może u niektórych osób prowadzić do wystąpienia niekontrolowanych krwawień.

Miejscowe (zewnętrzne) stosowanie czosnku jest niebezpieczna dla skóry

Wielokrotnie można spotkać się z domowymi sposobami zewnętrznego stosowania czosnku.

Trzeba podkreślić, że w wielu przypadkach okłady z czosnku są nieskuteczne.

Co więcej, czosnek nakładany na skórę powoduje jej podrażnienie.

U niektórych osób po takiej "terapii" zaobserwowano nawet kontaktowe zapalenie skóry i oparzenia.

Interakcje czosnku z lekami

Spożywanie czosnku, a przede wszystkim preparatów z czosnkiem może wpływać na biodostępność i aktywność niektórych leków.

Związki obecne w czosnku mogą hamować agregację płytek krwi. Z tego względu też sugeruje się, że stosowanie czosnku może wzmacniać działanie leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych. Przykładami takich leków są:

• Warfaryna
• Ibuprofen
• Diklofenak
• Naproksen
• Heparyna
• Aspiryna
• Klopidogrel

Uważa się, że czosnek może przyspieszać rozkład leków stosowanych w leczeniu HIV/AIDS, obniżając tym samym ich skuteczność.

Przykładami leków stosowanych w przypadku HIV/AIDS są m.in.:

• Newirapina
• Delawirydyna
• Efawirenz
• Sakwinawir
• Ritonawir

Przeprowadzone badania pokazały, że czosnek może zmniejszać biodostępność izoniazydu - leku stosowanego m.in. w leczeniu gruźlicy.

Warto również pamiętać, że spożywanie czosnku może przyczyniać się do obniżenia stężenia glukozy we krwi. W związku z tym, ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące leki hipoglikemiczne (redukujące poziom glukozy).

Kto powinien unikać czosnku?

Czosnek (w każdej postaci) powinny unikać osoby wykazujące na niego alergię. Szczególną ostrożność przy stosowaniu suplementów z czosnkiem powinny zachować osoby z zaburzeniami krzepnięcie krwi i osoby po przebytych operacjach ze względu na możliwość wystąpienia samoistnego krwawienia.

Czosnek jest niebezpieczny dla psów i kotów

Czosnku nie należy podawać zwierzętom, w tym psom i kotom.

Spożycie czosnku przez zwierzęta może prowadzić do wystąpienia niedokrwistości hemolitycznej i uszkodzenia nerek.

Czosnek a ciąża i karmienie piersą

Czosnek może być spożywany przez kobiety ciężarne

Uważa się, że spożywanie świeżego lub suszonego czosnku nie niesie za soba negatywnego wpływu na przebieg ciąży i zdrowie potomstwa.

W jednym z przeglądów badań naukowych wskazano, że również stosowanie preparatów z czosnkiem nie powodowało żadnych skutków ubocznych.

Czosnek a karmienie piersią 

Istnieją pewne przesłanki, które wskazują, że spożywanie czosnku przez matkę może spowodować chwilową zmianę smaku jej mleka.

Jednakże zmiana smaku mleka nie przekłada się negatywnie na zdrowie dziecka.

Stwierdzono również, że zmieniony smak nie spowodował istotnej zmiany ilości spożywanego mleka.

Ogólnie można uznać, że nie ma przeciwwskazań do spożywania czosnku w trakcie karmienia piersią.

Czosnek - jak go jeść?

Większość badań naukowych dotyczących wpływu spożywania czosnku opierała się na czosnku w formie suplementu diety (sproszkowanego). Stąd większość podawanych dawek  dotyczy właśnie preparatów.

Jednakże w uproszczeniu można założyć, że 1 g (1000 mg) sproszkowanego czosnku odpowiada ok. 2,5 g czosnku świeżego (1/2 ząbka). 

Czosnek jako suplement diety

Biorąc pod uwagę przeprowadzone badania naukowe, można stwierdzić, że porcja sproszkowanego czosnku, przy której można odnotować pewne właściwości zdrowotne to 600-1200 mg/dzień (0,6-1,2 g).

Aby czosnek miał działanie prozdrowotne należy go przed spożyciem zmiażdżyć

Najważniejsze związki prozdrowotne występują w czosnku w formie nieaktywnej. Dopiero po zmiażdżeniu główki dochodzi do ich uaktywnienia.

Dlatego też, jeżeli zależy nam na uzyskaniu korzyści zdrowotnych czosnku, to przed jego spożyciem należy go uprzednio zmiażdżyć lub posiekać.

Czosnek najlepiej spożywać na surowo

Przeprowadzone badania naukowe jednoznacznie pokazują, że poddawanie czosnku działaniu wysokiej temperatury (np. gotowaniu) powoduje obniżenie w nim zawartości związków aktywnych i redukcję jego właściwości przeciwbakteryjnych.

Wobec powyższego, chcąc zachować potencjał zdrowotny czosnku, najlepszym rozwiązaniem jest spożywanie go w formie surowej (niepoddanej obróbce termicznej).

Jak szybko obrać czosnek?

Dla niektórych osób obieranie czosnku może być kłopotliwe. Jednakże jest kilka sposobów, aby bez problemu poradzić sobie z obraniem czosnku:

1. Ząbki czosnku wyciągnięte z głowki należy umieścić w słoiku, zamknąć naczynie i energicznie wytrząsać. Skórka otaczająca ząbki powinna samoistnie się oddzielić.
2. Ząbki czosnku można obrać można poprzez włożenie ich na kilka sekund do kuchenki mikrofalowej. Po ich wyjęciu wystarczy ścisnąć je palcem, a skórka sama się oddzieli.
3. Bardzo szybkim sposobem na obranie pojedynczych ząbków czosnku jest nakłuwanie ich nożem. Wystarczy wbić nóż w środek ząbka i obrócić nim. Prosty film instruktażowy dla tej metody znajduje się TUTAJ.

Jak pozbyć się zapachu czosnku?

Pozbycie się zapachu czosnku z ust wcale nie jest prostym zadaniem. Po spożyciu, zapach czosnku może utrzymywać się nawet przez kilkanaście lub kilkadziesiąt godzin!

Na szczęście są pewne metody, które pomogą zniwelować jego zapach. Poniżej umieściliśmy najbardziej skuteczne sposoby, które pozwalają na zobojętnienie zapachu czosnku:

1. Wypicie wody (1 szklanka) wymieszanej z miodem (3-4 łyżeczki) i sokiem z cytryny
2. Żucie liści pietruszki, liści mięty goździków, imbiru lub ziaren kawy
3. Popijanie zjedzonego czosnku pełnotłustym mlekiem lub zieloną herbatą
4. Zjedzenie surowego jabłka

Czosnek - zastosowanie w kuchni

Czosnek stanowi zdrowy i smaczny dodatek do wielu potraw.

Czosnek możemy spożywać na kilka różnych sposobów, m.in. jako:

• Czosnek świeży
• Czosnek suszony (w proszku)
• Czosnek kiszony (PRZEPIS)
• Czosnek marynowany (PRZEPIS)
• Czosnek grillowany (PRZEPIS)
• Czosnek w oleju (PRZEPIS)

Wśród osób, które walczą z przeziębieniem bardzo popularne są następujące sposoby przygotowania czosnku:

• Syrop z czosnkiem
• Czosnek z miodem (PRZEPIS)
• Czosnek z mlekiem (PRZEPIS)

Na co zwracać uwagę przy kupowaniu

Jak kupić świeży czosnek?

Poniżej zamieściliśmy kilka wytycznych, którymi warto sugerować się, jeżeli zależy nam na wybraniu świeżego czosnku:

1. Oznaką świeżego czosnku jest jędrna i stosunkowo twarda struktura
2. Miękki ząbki czosnku są oznaką braku jego świeżości lub niewłaściwych warunków przechowywania
3. Czosnek powinien mieć suchą skórkę bez widocznych kiełków
4. Główka czosnku nie powinna być pomarszczona
5. Co ciekawe, świeży czosnek nie powinien mieć czosnkowego zapachu

Cena świeżego czosnku wynosi ok. 1,5-1,8 zł/główkę.

Jak wybrać suplement diety z czosnkiem?

Najważniejszym składnikiem czosnku jest alliina/allicyna. Dlatego też należy wybierać takie preparaty (czosnek w tabletkach), które mają podaną zawartość tych związków.

W dostępnych w sprzedaży preparatach zawartość alliiny/allicyny waha się zwykle w zakresie 1-5 mg/kapsułkę.

Przechowywanie czosnku

Czosnek świeży (w całości) najlepiej przechowywać w temperaturze pokojowej lub nieco niższej (ok. 16°C).

Czosnek powinien być umieszczony w przewiewnym miejscu, np. w koszu drucianym. Nie należy przechowywać świeżego czosnku w torebkach foliowych, ani w innych zamkniętych naczyniach.

Dobrze, aby czosnek był przechowywany w suchym miejscu bez dostępu światła słonecznego.

Czosnek nie wymaga przechowywania w warunkach chłodniczych (np. w lodówce). Co więcej, umieszczenie czosnku w lodówce może przyspieszyć jego zepsucie.

Do przechowywania w lodówce nadaje się posiekany/zmiażdżony świeży czosnek. Jednak wymaga on wykorzystania szczelnego pojemnika. I należy pamiętać, że czosnek w tej formie należy spożyć jak najszybciej.

Nie zaleca się zamrażania czosnku. Może wówczas ulec pogorszeniu jego struktura lub zmienić się smak. Jeżeli jest to jednak konieczne, przed zamrożeniem dobrze jest zawinąć czosnek w folię aluminiową.

Średni czas przechowywania czosnku (w całości) to ok. 6-8 tygodni. Jeżeli jednak wyciągniemy ząbki z główki, wówczas trwałość czosnku wynosi zwykle ok. 4-10 dni.