Kwas masłowy

Kwas masłowy charakteryzuje się nieprzyjemnym, zjełczałym zapachem.

Jednakże kwas masłowy np. w formie soli sodowej, czyli maślan sodu ma mniej nieprzyjemnych zapach, niż kwas masłowy.

Kwas masłowy jest najobficiej występującym krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym. Poza nim, w organizmie człowieka, w stosunkowo dużych ilościach można wyróżnić też:

• Kwas octowy
• Kwas propionowy

Właściwości

Kwas masłowy (maślan) wykazuje pewne działanie, głównie związane z jelitami: 

• Jest źródłem energii dla kolonocytów (komórek nabłonka jelita grubego)
• Wpływa na regenerację i przyspieszenie gojenia się nabłonka jelitowego (jest to tzw. efekt troficzny)
• Wspomaga funkcje bariery jelitowej
• Posiada właściwości przeciwzapalne
• Poprawia perystaltykę jelita grubego
• Łagodzi biegunki (zmniejsza ich intensywność i czas trwania)
• Łagodzi objawy niektórych chorób układu pokarmowego (choroby te zostały wymienione poniżej)

Kwas masłowy - dla kogo?

Wydaje się, że szczególne korzyści ze stosowania kwasu masłowego (maślanu) moga uzyskać przede wszystkim osoby cierpiące na:

• Choroby zapalne jelit - np. chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG)
• Zapalenie zbiornika jelitowego
• Uchyłkowatość jelita grubego
• Zespół jelita drażliwego (IBS)
• Zapalenia jelit wywołane radioterapią lub chemioterapią
• Przewlekłe zaparcia
• Ostre infekcje wirusowe i bakteryjne przewodu pokarmowego (w tym powodowaną przez nie biegunką)
• Biegunkę podróżnych

Kwas masłowy może mieć również zastosowanie u osób po resekcji jelita cienkiego i/lub grubego.

Kwas masłowy - źródła

Kwas masłowy jest produkowany w naszych jelitach

Kwas masłowy powstaje w organizmie człowieka na drodze fermentacji bakteryjnej (czyli przy udziale bakterii zamieszkujących nasze jelita) węglowodanów niestrawnych .

Udział w fermentacji biorą takie bakterie jak: 

• Clostridium spp.
• Eubacterium spp.
• Fusobacterium spp.
• Butyrivibrio spp.
• Megasphaera elsdenii
• Mitsuokella multiacida
• Roseburia intestinalis
• Faecalibacterium prausnitzii
• Eubacterium hallii 

Do produkcji kwasu masłowego w ustroju człowieka może przyczyniać się głównie spożywanie skrobi opornej i w mniejszym stopniu prawdopodobnie innych węglowodanów niestrawnych, np. inuliny, oligofruktozy, jak również związków takich jak: laktoza, poliole (np. sorbitol i mannitol).

Źródłem wspomnianej skrobi opornej są m.in.:

• Schłodzone ziemniaki
• Zielone banany
• Nasiona roślin strączkowych (np. soczewica)

Powstawanie kwasu masłego może być również stymulowane przez spożywanie otrębów pszennych, ryżu brązowego, makaronu razowego, pieczywa pełnoziarnistego i owsa .

Źródła kwasu masłowego w żywności

Kwas masłowy występuje naturalnie w żywności. Jego źródłem są m.in.:

• Masło
• Sery twarde (np. Parmezan)
• Mleko (szczególnie mleko kozie i owcze)
• Jogurty naturalne
• Śmietana
• Kapusta kiszona
• Ogórki kiszone
• Sfermentowana soja

Trzeba jednak zaznaczyć, że ilości kwasu masłowego znajdujące się w tych produktach są prawdopodobnie zbyt niskie, aby wywołać korzystne działanie prozdrowotne.

Kwas masłowy jest sprzedawany w formie preparatów

Kwas masłowy może być podawany w postaci suplementów diety doustnie lub w formie wlewów doodbytniczych.

W przypadku preparatów doustnych warto wybierać te, które zawierają kwas masłowy/maślan sodu przygotowany w technologii mikrootoczkowania, w osłonce lipidowej (mikrogranulek). Pozwala to na dotarcie kwasu masłowego do właściwego miejsca w przewodzie pokarmowym (jelita cienkiego i jelita grubego). W przeciwnym razie kwas masłowy może zostać wykorzystany w górnym odcinku przewodu pokarmowego i w związku tym nie przynosi zamierzonych korzyści zdrowotnych.

Dawkowanie

Zgodnie z danymi literaturowymi, zaleca się spożywanie maślanu sodu w ilości ok. 300 mg/dzień.

W niektórych przypadkach, przy zaostrzeniu niektórych objawów chorobowych, dawka ta może być wyższa i wynosić nawet 900-1500 mg/dzień. Jednakże decyzję o przyjmowaniu wysokich dawek kwasu masłowego/maślanu sodu musi podjąć lekarz.

Zaleca się przyjmowanie maślanu sodu po posiłku. 

Stosowanie preparatów z maślanem sodu powinno trwać co najmniej 3 miesiące.

Kwas masłowy - szkodliwość

Kwas masłowy charakteryzuje się bardzo niską toksycznością i nie zaobserwowano działania niepożądanego, w tym również nie odnotowano żadnych skutków jego przedawkowania.

Wykazano, że dawka L₅₀ dla kwasu masłowego wynosi aż 8,79 g/kg masy ciała .

Kwas masłowy - w ciąży

Decyzję o stosowaniu kwasu masłowego/maślanu sodu w trakcie ciąży i karmienia piersią powinien podjąć lekarz.

Kobiety ciężarne i karmiące piersią nie powinny sięgać po kwas masłowy na własną rekę.

Badania naukowe pokazują, że suplementacja kwasem masłowym może prowadzić do gromadzenia się lipidów w wątrobie potomstwa.

Dodatkowo zaobserwowano, że sięganie po kwas masłowy może prowadzić do wystąpienia insulinooporności u potomstwa.