Kwercetyna

Kwercetyna – właściwości

Kwercetyna działa jako naturalny przeciwutleniacz

Kwercetynie przypisuje się silne działanie antyoksydacyjne (przeciwutleniające). Polega ono na zdolności tej cząsteczki do hamowania aktywności szkodliwych dla naszego zdrowia wolnych rodników i reaktywnych form tlenu, chroniąc w ten sposób komórki i narządy organizmu przed uszkodzeniem . Neutralizowanie działania wolnych rodników jest ważnym elementem w zapobieganiu rozwoju wielu chorób.

Kwercetyna zapobiega utlenianiu lipidów, w tym cholesterolu, co ma szczególnie znaczenie dla potencjalnego przeciwdziałania powstawania zmian miażdżycowych. Uważa się, że kwercetyna wzmacnia również nasz wewnętrzny system obrony przeciwutleniającej. Zauważono, że kwercetyna powoduje wzrost poziomu i aktywności enzymów antyoksydacyjnych znajdujących się w organizmie, takich jak: katalaza (CAT),  dysmutaza ponadtlenkowa (SOD) i peroksydaza glutationowa (GPx).

Kwercetyna obniża ciśnienie tętnicze krwi

W 2016 roku opublikowano wyniki metaanalizy (analizy wielu badań naukowych), w której autorzy potwierdzili działanie hipotensyjne kwercetyny (obniżające ciśnienie tętnicze krwi). Zaobserwowali oni, że spożywanie kwercetyny wiąże się z średnim obniżeniem skurczowego (o 3,04 mmHg) i rozkurczowego ciśnienia krwi (o 2,63 mmHg). Dodatkowo naukowcy wskazali, że kwercetyna jest bardziej skuteczna, gdy jest spożywana w wyższych dawkach, rzędu powyżej 500 mg/dzień.

Kwercetyna może zmniejszać poziom cholesterolu

Najnowsza analiza badań naukowych, opublikowana na łamach czasopisma Critical Reviews in Food Science and Nutrition pokazała, że spożywanie kwercetyny wpływa korzystnie na profil lipidowy krwi u osób z zespołem metabolicznym. Odnotowano, że spożywanie kwercetyny może powodować obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i "złego" cholesterolu LDL we krwi. Należy zauważyć, że podawanie kwercetyny nie miało wpływu na poziom cholesterolu HDL i triglicerydów.

Kwercetynie przypisuje się działanie przeciwzapalne

W dwóch obszernych pracach naukowych, omawiających wyniki wielu badań zaobserwowano, że kwercetyna przyczynia się do obniżenia stężenia białka C-reaktywnego (CRP) we krwi, którego wysoki poziom świadczy o rozwoju stanu zapalnego w organizmie.  Właściwości przeciwzapalne kwercetyny stwierdzono w przypadku osób chorych. Dodatkowo odnotowano, że kwercetyna obniża również poziom syntezy cząsteczki prozapalnej – interleukiny 6 (IL-6) u kobiet . 

W innej z prac wskazano, że korzystny wpływ kwercetyny na obniżenie białka C-reaktywnego może być szczególnie istotny w przypadku spożywania wysokich ilości tego związku (równych lub powyżej 500 mg/dzień).

W przeprowadzonych badaniach odnotowano również, że kwercetyna może zmniejszać stan zapalny organizmu wywołany aktywnością fizyczną. Zaobserwowano, że dwutygodniowa suplementacja kwercetyną w ilości 1000 mg/dzień spowodowała obniżenie poziomu czynnika martwicy nowotworu α (TNF- α).

Kwercetyna w wysokich dawkach może zmniejszać stężenie cukru we krwi

Opublikowane w 2019 roku wyniki metaanalizy wskazują, że spożywanie kwercetyny może być przydatne w obniżaniu poziomu glukozy we krwi. Na podstawie analizy 9 badań naukowych autorzy publikacji stwierdzili, że kwercetyna może redukować stężenie glukozy we krwi, ale tylko w przypadku długotrwałego (8 tygodni lub więcej) stosowania wysokich dawek (równych lub powyżej 500 mg/dzień). Krótsze przyjmowanie kwercetyny w mniejszych ilościach nie wpływa na poziom cukru i insuliny we krwi. Spożywanie kwercetyny nie zmniejsza również wartości wskaźnika insulinoooporności (HOMA-IR).

Kwercetyna może hamować rozwój nowotworów

Ze względu na właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne przypuszcza się, że kwercetyna może mieć działanie przeciwnowotworowe. Dotychczas jednak nie przeprowadzono zbyt dużej ilości badań naukowych z udziałem ludzi, aby potwierdzić takie właściwości. Jednakże istnieją pewne naukowe przesłanki, które mogą wskazywać na korzystny wpływ kwercetyny na hamowanie rozwoju niektórych nowotworów:

• Ekström i wsp. wykonali badania z udziałem Szwedów, w których zaobserwowali, że osoby, które spożywały wyższe ilości kwercetyny (równe lub powyżej 11,9 mg/dzień) miały niższe ryzyko rozwoju gruczolakoraka żołądka o 43%, w porównaniu do osób, które dostarczały kwercetynę w ilości poniżej 4 mg/dzień. Szczególną skuteczność takiego działania odnotowano w przypadku kobiet palących papierosy.
• Wyniki badań epidemiologicznych pokazują, że kwercetyna w ilościach powszechnie spożywanych (ok. 1,03-31,7 mg/dzień) nie jest w stanie znacząco zmniejszyć ryzyka raka jajnika. Jednakże warto odnotować, że doświadczenia przeprowadzone na zwierzętach oraz badania in vitro wykonane na liniach komórkowych sugerują, że kwercetyna może jednak mieć pewne właściwości przeciwnowotworowe. Na poziomie komórkowym stwierdzono, że kwercetyna ma zdolność do hamowania wzrostu guza i angiogenezy (powstawania nowych naczyń krwionośnych odżywiających raka), a także przerywania cyklu komórkowego (umożliwiającego rozrost raka) i indukowania (wzmagania) apoptozy, czyli śmierci komórek rakowych.
• Metaanaliza badań epidemiologicznych, opublikowana w 2018 roku na łamach czasopisma Nutrients wykazała z kolei, że wysokie spożycie flawonoli, takich jak kwercetyna może zmniejszać ryzyko raka okrężnicy o 20%. Trzeba zaznaczyć, że wyniki te dotyczą całej grupy związków (wspomnianych flawonoli), a nie tylko pojedynczej kwercetyny. Jednakże wiadomo, że to właśnie kwercetyna stanowi w diecie największy udział tych składników. Z tego względu wydaje się, że nie byłoby poważnym błędem, gdyby wspomniane działanie przeciwnowotworowe zostało przypisane w dużej mierze kwercetynie.
• W analizie wielu badań naukowych odnotowano również, że wysokie spożycie flawonoli (głównie kwercetyny i kaempferolu) było związane z istotnym zmniejszonym ryzykiem raka dróg oddechowych (o 33%) i niewielkim obniżeniem ryzyka rozwoju raka płuc (o 16%).

Kwercetyna zmniejsza ryzyko astmy i łagodzi objawy alergiczne

Dane naukowe pokazują, że kwercetyna może modulować (regulować) działanie układu odpornościowego.

Wyniki badań in vitro pokazały, że kwercetyna hamuje uwalnianie histaminy, leukotrienów, prostaglandyn D2 i czynnika stymulującego tworzenie kolonii makrofagów z komórek tucznych. Brzmi to skomplikowanie, a co to dla nas oznacza w praktyce?

Odpowiedź na to pytanie przynoszą wyniki badań epidemiologicznych. Analiza sposobu żywienia i stanu zdrowia Finów pokazuje, że częstość występowania astmy jest niższa u osób, które spożywają wysokie ilości kwercetyny.

Z kolei Willers i wsp, wykazali że u dzieci kobiet spożywających w ciąży duże ilości jabłek (będących dobrym źródłem kwercetyny) rzadziej rozwijała się astma. Podobnie, inni naukowcy również zaobserwowali, że osoby, które spożywały wyższe ilości jabłek miały mniejsze ryzyko rozwoju astmy. Efekt ten był szczególnie zauważalny u osób, które spożywały co najmniej dwa jabłka tygodniowo.

Woods i wsp. w badaniach przeprowadzonych na populacji Australijczyków zauważyli, że spożywanie jabłek i gruszek może być związane nie tylko z mniejszym ryzykiem wystąpienia astmy ale również ze zmniejszoną nadreaktywnością oskrzeli.

Hamowanie wydzielania histaminy i tłumienie powstawania swoistych przeciwciał (immunoglobulin E) w wyniku stosowania kwercetyny pozwala przypuszczać, że związek ten może łagodzić objawy alergii. Sugestie te wydają się potwierdzać badania z udziałem zwierząt. Doświadczenie przeprowadzone na modelu zwierzęcym z wywołanym uczuleniem  i nieżytem nosa pokazało, że osobniki, które spożywały kwercetynę rzadziej miały odruch kichania.

Kwercetyna wpływa na wydolność fizyczną

Dwie obszerne publikacje skupiające się na omówieniu wielu badań naukowych pokazały, że spożywanie kwercetyny może zwiększać wydolność fizyczną, mierzoną z wykorzystaniem wskaźnika VO₂max (pułapu tlenowego). Jednakże autorzy obydwóch prac są zgodni, że efekt ten jest jednak niewielki.

Kwercetyna nie ma działania odchudzającego

Bardzo często można spotkać się z opinią, że kwercetyna wspomaga proces odchudzania. Aby rozwiać wątpliwości co do możliwego wpływu kwercetyny na obniżenie masy ciała przeprowadzono analizę 9 badań randomizowanych, w których uczestniczyło łącznie 525 osób. Autorzy pracy stwierdzili, że suplementacja kwercetyną nie powoduje istotnego spadku masy ciała. Chyba, że kogoś zadowala utrata 350 g, czyli mniej niż 0,5 kg w ciągu kilku dobrych tygodni. Związek ten nie przyczynia się również do obniżenia wartości wskaźnika BMI, a także WC (obwodu talii).

Wyniki tej publikacji pokazały jednoznacznie, że kwercetyna nie ma działania odchudzającego, a zatem spożywanie wysokich ilości kwercetyny w tym celu jest bezzasadne. I nie pomogą w tym suplementy diety zawierające wysokie ilości tego składnika.

Kwercetyna – źródła

Kwercetyna znajduje się wyłącznie w surowcach roślinnych

Kwercetyna jest jednym z najczęściej występujących flawonoidów w żywności. Ze względu na to, że nie powstaje ona w ludzkim ani zwierzęcym organizmie, ani tez nie może być w nich magazynowana, to jedynym jego źródłem mogą być produkty pochodzenia roślinnego lub suplementy diety.

Kwercetynę można znaleźć  przede wszystkim w warzywach i owocach. Jej dobrym źródłem są owoce (np. żurawina, jabłka, borówki, czerwone winogrona, wiśnie), warzywa (np. szparagi, jarmuż, brokuły, cebula), kapary. Znajduje się ona też w kakao w proszku, czy też czarnej i zielonej herbacie.

Kwercetyna – dawkowanie

Szacuje się, że dziennie spożywamy średnio ok. 15-50 mg kwercetyny. Jednakże osoby, których dieta jest szczególnie bogata w warzywa i owoce mogą dostarczać nawet ok. 250 mg tego związku.

W wielu badaniach skuteczna dawka kwercetyny wyniosła 500 mg/dzień

Dotychczas żadna z organizacji zajmujących się zdrowiem i żywieniem nie ustaliła zalecanej ilości kwercetyny.

Producenci suplementów diety rekomendują dzienne spożycie kwercetyny w ilości 500 – 1000 mg/dzień. Sugerowana przez nich dawka jest zbieżna z kilkoma badaniami naukowymi, w których stwierdzono, że właśnie taka porcja kwercetyny może wywoływać efekt prozdrowotny.

W produktach jest zbyt mało kwercetyny?

Wydaje się, że wraz z dietą niemożliwe jest regularne spożywanie tak dużych ilości kwercetyny. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy rezygnować z warzyw i owoców będących jej źródłem na rzecz stosowania suplementów diety. Trzeba wiedzieć, że pomimo mniejszych ilości kwercetyny w produktach roślinnych, to właśnie one powinny być jej podstawowym źródłem, ponieważ dostarczają przy okazji wielu różnych związków bioaktywnych korzystnie wpływających na nasze zdrowie.

Suplementy diety z kwercetyną powinny być wyłącznie dodatkiem do prawidłowo zbilansowanej diety. O ile w ogóle istnieje konieczność ich stosowania.

Kwercetyna– przeciwwskazania

Kwercetyna jest składnikiem bezpiecznym dla zdrowia

Aktualny stan wiedzy pozwala stwierdzić, że kwercetyna spożywana nawet w wysokich ilościach (1000-1500 mg/dzień) i długotrwale  (przez ponad 12 tygodni) nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. W tym miejscu trzeba jednak zauważyć, że nie przeprowadzono wielu badań naukowych, które zajmowałyby się tematem bezpieczeństwa stosowania kwercetyny.

Możliwe, że kwercetyna w mega dawkach działa niekorzystnie na nerki

W doświadczeniu wykonanym na zwierzętach odnotowano, że kwercetyna w wysokich dawkach może mieć działanie nefrotoksyczne (uszkadzające nerki). Z kolei badania przeprowadzone z udziałem ludzi nie potwierdziły szkodliwego wpływu spożycia kwercetyny na zdrowie nerek. Wykazano, że parametry czynności nerek, takie jak stężenie kreatyniny we krwi i szybkość filtracji kłębuszkowej nie zmieniły się w wyniku podawania kwercetyny. Autorzy publikacji stwierdzili, że obserwacje poczynione w pojedynczych badaniach z udziałem ludzi nie są wystarczające, aby podważyć wyniki uzyskane na zwierzętach.

Podsumowując, przypuszcza się, że kwercetyna stosowana regularnie w wysokich dawkach może pogarszać zdrowie nerek. Wydaje się jednak, że takie działanie może mieć miejsce wyłącznie lub szczególnie u osób, u których już wcześniej rozwinęło się uszkodzenie tego narządu. Z tego względu, dla ostrożności nie powinno zalecać się stosowania kwercetyny (w formie suplementów diety) przez osoby cierpiące na choroby nerek.

Interakcje z lekami

Kwercetyna może niekorzystnie zwiększać biodostępność niektórych leków

W przypadku większości leków nie zaobserwowano, aby kwercetyna wpływała na ich działanie. Jednakże w stosunku do niektórych preparatów odnotowano wzrost ich biodostępności po spożyciu kwercetyny.

Wykazano, że kwercetyna może oddziaływać na funkcjonowanie cyklosporyny (leku immunosupresyjnego), prawastatyny (leku obniżającego poziom cholesterolu), werapamilu (leku antyartmiczego) i feksofenadyny (leku przeciwhistaminowego). Działanie to może wynikać z hamującego wpływ kwercetyny na aktywność enzymu (CYP4A4) odpowiedzialnego za rozkładanie leków. Oznacza to, że kwercetyna może np. niekontrolowanie wydłużać działanie leków, co jest niekorzystnym zjawiskiem.

W przypadku wielu innych flawonoidów zaobserwowano, że hamują one agregację płytek krwi. Co to oznacza? Wykazują one działanie przeciwzakrzepowe, czyli „rozrzedzają” krew. W związku tym, prawdopodobnie podawanie wysokich dawek kwercetyny w połączeniu z przyjmowaniem leków przeciwzakrzepowych może zwiększać ryzyko niekontrolowanego krwawienia.

W przypadku stosowania wspomnianych leków i jednoczesnego przyjmowania wysokich ilości kwercetyny zaleca się szczególną ostrożność i monitorowanie ewentualnych skutków ubocznych wynikających z potencjalnej interakcji pomiędzy tymi składnikami.