Karnityna

Co to jest karnityna?

Karnityna to dwupeptyd, czyli cząsteczka składająca się z dwóch aminokwasów. Zbudowana jest metioniny i lizyny. Poza lizyną i metioniną, w powstawanie karnityny zaangażowane są jeszcze inne składniki, głównie takie jak: witamina C, witamina B6, niacyna i żelazo.

Karnityna występuje w organizmie człowieka w dwóch formach, jako:

• L-karnityna
• Acetylo-L-karnityna (ALCAR)

Karnityna została po raz pierwszy (w 1905 roku) wyizolowana z tkanki mięśniowej (łac. carnus) i stąd pochodzi jej nazwa.

Karnitynie przypisuje się działanie nieco podobne do witamin z grupy B i z tego względu była wcześniej określana witaminą B_T.

Karnityna odgrywa istotną rolę w organizmie człowieka w produkcji energii. Jest ona odpowiedzialna za transport długołańcuchowych kwasów tłuszczówych do mitochondriów, gdzie ulegają one spalaniu.

Karnityna - właściwości

Karnityna wspomaga odchudzanie

Po L-karnitynę sięgają najczęściej osoby, które chcą schudnąć. Czy rzeczywiście stosowanie karnityny pomaga w zgubieniu zbędnych kilogramów?

W 2020 roku na łamach renomowanego czasopisma naukowego Clinical Nutrition ESPEN zostały opublikowane wyniki metaanalizy, które potwierdziły przydatność karnityny w procesie odchudzania. Autorzy pracy wykazali, że suplementacja karnityną przyczynia się do redukcji masy ciała. Trzeba jednak podkreślić, że efekt ten nie był aż tak istotny klinicznie. Zaobserwowano, że osoby przyjmujące karnitynę schudły średnio 1,2 kg w ciągu ok. 12 tygodni.

Dawka karnityny, przy której odnotowano korzystny wpływ na redukcję masy ciała to 250-3000 mg/dzień.

Podobne wnioski dostarczają również dwa inne, obszerne opracowania naukowe, potwierdzające przydatność karnityny do utraty masy ciała.

Karnityna ma działanie ochronne na wątrobę

Wiele dostępnych opracowań naukowych wskazuje, że karnityna wykazuje pozytywny wpływ na zdrowie wątroby.

Wielokrotnie potwierdzono, że suplementacja karnityną przyczyniała się do istotnego obniżenia poziomu enzymów wątrobowych, których wysokie stężenie może wskazywać na chorobę tego narządu.

Dla przykładu, praca naukowa pochodząca z 2020 roku, która została opublikowana w czasopiśmie Archives of Medical Research pokazała, że stosowanie karnityny spowodowało obniżenie poziomu:

• Aminotransferazy asparaginianowej, AST (średnio o 7,85-16,62 IU/L)
• Aminotransferazy alaninowej, ALT (średnio o 7,14-33,39 IU/L)
• Glutamylotransferazy, GGT (średnio o 7,39 IU/L)

Skuteczność takiego działania stwierdzono w przypadku suplementacji karnityną na poziomie 2000 mg/dzień.

Badania pokazały również, że stosowanie karnityny u osób cierpiących na encefalopatię wątrobową spowodowało korzystne obniżenie stężenia amoniaku i bilirubiny we krwi, jak również spowodowała redukcję nasilenia zmęczenia.

Karnityna obniża ciśnienie krwi

Karnityna może być wykorzystywana przez osoby cierpiące na podwyższone ciśnienie krwi. Na podstawie analizy wielu badań naukowych wykazano, że suplementacja karnityną przyczynia się do obniżenia rozkurczowego ciśnienia krwi o 1,16 mmHg.

Trzeba jednak dodać, że karnityna nie miała istotnego wpływu na skurczowe ciśnienie krwi.

Karnityna poprawia glikemię

Stosowanie karnityny może wpływać na poprawę gospodarki węglowodanowej. Naukowcy dokonali analizy kilkudziesięciu badań naukowych, której wyniki jednoznacznie wskazały, że suplementacja karnityną powoduje istotne obniżenie:

• Stężenia glukozy na czczo 
• Wartości wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR)
• Poziomu insuliny
• Stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c)

Autorzy pracy odnotowali, że karnityna była skuteczna w działaniu, gdy była stosowana w ilości 2000-3000 mg/dzień przez 8-24 tygodni.

Karnityna redukuje poziom cholesterolu

Aktualny stan wiedzy jednoznacznie pokazuje, że karnityna może być składnikiem wykorzystywanym w celu poprawy profilu lipidowego krwi.

Na podstawie przeglądu wielu badań naukowych zaobserwowano, że u osób suplementujących karnitynę nastąpiło znaczące obniżenie poziomu:

• Cholesterolu całkowitego (średnio o 8,53-9,47 mg/dl)
• "Złego" cholesterolu LDL (średnio o 5,48-6,25 mg/dl)
• Triglicerydów (średnio o 9,44-10,35 mg/dl)

Dodatkowo odnotowano, że karnityna spowodowała nieznaczny wzrost stężenia "dobrego" cholesterolu HDL (średnio o 1,39-1,64 mg/dl).

Wspomniane działanie hipolipemiczne karnityny (obniżające poziom cholesterolu we krwi) stwierdzono dla dawki 750-3000 mg/dzień stosowanej przez 1-3 miesiące.

Karnityna wykazuje działanie przeciwzapalne

Szereg przeprowadzonych badań naukowych potwierdził, że karnityna wykazuje właściwości przeciwzapalne.

Naukowcy zaobserwowali, że u osób suplementujących karnitynę nastąpiło istotne obniżenie poziomu białka C-reaktywnego (CRP), którego wysokie stężenie świadczy o stanie zapalnym. 

Dodatkowo na skutek stosowania karnityny odnotowano niewielkie obniżenie stężenia innych cząsteczek prozapalnych, takich jak czynnik martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa) i interleukina-6 (IL-6).

Karnityna prawdopodobnie wpływa korzystnie na płodność

Aktualny stan wiedzy pokazuje, że podawanie karnityny może poprawiać płodność u mężczyzn.

Autorzy jednego z opracowań naukowych zauważyli, że suplementacja karnityną spowodowała wzrost ruchliwości plemników, jak również, co istotne, przyczyniła się do poprawy wskaźnika ciąż.

Należy jednak odnotować, że spożywanie karnityny nie miało wpływu na stężenie plemników i objętość nasienia.

Karnityna zmniejsza uszkodzenie mięśni

Istnieją poważne przesłanki naukowe, że karnityna może znajdować zastosowanie wśród osob aktywnych fizycznie i sportowców.

Wielokrotnie udowodniono, że suplementacja karnityną powoduje zmniejszenie uszkodzenia mięśni wywołanego wysiłkiem fizycznym. Dla osób bardziej wtajemniczonych - karnityna przyczyniła się do obniżenia poziomu kinazy kreatynowej (CK), dehydrogenazy mleczanowej (LDH) i mioglobiny (Mb).

Dodatkowo zauważono, że osoby przyjmujące karnitynę charakteryzowały się mniejszą bolesnością mięśni po treningu.

Można zatem stwierdzić, że karnityna przyspiesza regenerację organizmu po intensywnej aktywności fizycznej.

Prozdrowotny efekt karnityny stwierdzono w przypadku, gdy była ona stosowana w ilości 1-3 g przez 1-4 tygodnie.

Warto też zauważyć, że korzystne działanie wykazano zarówno dla L-karnityny, jak i dla jej jednej z form - winianu karnityny.

Karnityna poprawia zdrowie osób z niewydolnością serca

Karnityna może być wartościowym składnikiem diety u osób z niewydolnością serca. Odnotowano, że przyjmowanie karnityny spowodowało korzystny wpływ na zdrowie poprzez poprawę parametrów takich, jak:

• Frakcja wyrzutowa lewej komory (LVEF, ang. left ventricle ejection fraction)
• Objętość wyrzutowa serca (SV, ang. stroke volume)
• Rzut serca/pojemność minutowa serca (CO, ang. cardiac output)

Wykazano również, że stosowanie karnityny przyczyniło się do istotnego obniżenia stężenia peptydów natriuretycznych: BNP i NT-proBNP w surowicy krwi, których wysoki poziom wskazuje na ciężką niewydolność serca.

Zadowalające efekty stosowania karnityny odnotowano przy dawce 1,5-3,0 g/dzień stosowanej średnio przez 1-4 tygodnie.

Karnityna łagodzi objawy depresji

Karnityna wydaje się wywierać pozytywny efekt na zdrowie osób z depresją.

Najnowsze wyniki badań naukowych z 2018 roku dowodzą, że suplementacja acetylo-L-karnityną w istotny sposób powodowała złagodzenie objawów depresji.

Co ciekawe, w niektórych przypadkach odnotowano, że skuteczność takiego działania była porównywalna z zastosowanymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Dodatkowo zauważono, że stosowanie karnityny powodowało o wiele mniej skutków ubocznych niż leki antydepresyjne.

Wspomniane wyniki nie oznaczają oczywiście, że osoby z depresją powinny zrezygnować ze stosowania przepisanych im leków, na rzecz karnityny. Nie należy porzucać zaleceń ustalonych przez lekarza.

Jednakże osoby zmagające się z depresją mogą rozważyć suplementację karnityną jako dodatek do zaleconej przez lekarza (najlepiej w porozumieniu z nim) terapii antydepresyjnej.

Karnityna poprawia zdrowie osób hemodializowanych

Na podstawie przeprowadzonych badań naukowych można uznać, że karnityna może działać korzystnie na organizm osób poddawanych hemodializom.

Badacze zaobserwowali, że stosowanie karnityny powodowało poprawę biomarkerów niedożywienia u tych osób. Stwierdzono, że suplementacja karnityną przyczyniała się do wzrostu stężenia:

• Albuminy
• Prealbuminy
• Białka całkowitego
• Transferyny

Karnityna - niedobór

Niedobór karnityny zdarza się niezwykle rzadko i najcześciej jest podyktowany genetycznymi zaburzeniami układu transportującego karnitynę lub przelekłą niewydolnością nerek.

Obniżenie poziomu karnityny może nastąpić również w wyniku stosowania niektórych antybiotyków (np. piwampicylina), które mogą zmniejszać jej wchłanianie lub zwiększać jej wydalanie z organizmu.

Wśród objawów niedoboru karnityny najczęściej wymienia się:

• Osłabienie mięśni szkieletowych
• Kardiomiopatie
• Hipoglikemię
• Upośledzenie funkcji wątroby

Karnityna – źródła

Organizm człowieka posiada zdolność do wytwarzania niewielkich ilości karnityny - jest to ok. 20 mg/dzień. Wewnątrzustrojowa produkcja karnityny odbywa się w wątrobie i nerkach. Pula karnityny znajdującej się w naszym organizmie to ok. 20 g. Jest ona zgromadzona w ponad 90% w mięśniu sercowym i mięśniach szkieletowych.

Szacuje się, że dziennie spożywamy ok. 20-200 mg karnityny.

Karnityna pochodząca z żywności charakteryzuje się stosunkowo wysoką przyswajalnością, bo na poziomie ok. 54-86%. Przyjmuje się, że biodostępność karnityny z suplementów diety jest o wiele niższa i wynosi ok. 15-18%.

Głównym źródłem pokarmowym karnityny są produkty pochodzenia zwierzęcego 

Najwięcej karnityny znajduje się w różnych rodzajach mięsa:

• Jagnięcina - 190 mg/100 g
• Konina - 423 mg/100 g
• Mięso z kangura - 637 mg/100 g
• Wołowina - 143 mg/100 g
• Tatar wołowy - 183 mg/100 g
• Wieprzowina - 25-60,8 mg/100 g
• Wątroba wołowa - 15,6 mg/100 g
• Żeberka wołowe - 226 mg/100g
• Filet z indyka - 51,4-200 mg/100 g
• Filet z kurczaka - 13-34,4 mg/100 g
• Filet z kaczki - 73,2 mg/100 g

Mniejsze ilości karnityny występują w innych produktach zwierzęcych, np.:

• Mleko - 40 mg/100 g
• Maślanka - 38,5 mg/100 g
• Ser Brie - 5,85 mg/100 g
• Ser Feta - 14,9 mg/100 g
• Ser żółty - 2,8 mg/100 g
• Jaja - 0,8 mg/100 g

Śladowe ilości karnityny można znaleźć w produktach roślinnych, np. orzechach, nasionach roślin strączkowych, niektórych produktach zbożowych i warzywach.

Karnityna – dawkowanie

Na podstawie przeprowadzonych badań naukowych można uznać, że karnityna wykazuje właściwości prozdrowotne, gdy jest stosowana w ilości ok. 2-3 g dziennie (2000-3000 mg).

Karnityna w postaci winianu karnityny jest chętnie wybierana przez sportowców (np. przed treningiem), ponieważ wykazuje szybsze tempo wchłaniania, niż inne formy.

Karnityna – skutki uboczne

Karnityna jest związkiem ogólnie bezpiecznym dla zdrowia, tym bardziej, że nasz organizm sam ją wytwarza w niewielkich ilościach.

Naukowcy podkreślają, że karnityna w ilościach, które są powszechnie stosowane podczas suplementacji (ok. 1-3 g/dzień) nie jest toksyczna dla ustroju.

Jednakże u niektórych osób, wysokie dawki suplementacyjne mogą powodować pewne działania niepożądane, np.:

• Nudności
• Biegunki
• Wymioty
• Skurcze brzucha
• "Rybi" zapach ciała

W skrajnych przypadkach, nadmiar karnityny może wywoływać osłabienie mięśni (u osób z mocznicą) lub drgawki (u osób z zaburzeniami napadowymi).

Karnityna - w ciąży

Kobiety ciężarne należą do grupy osób, u których obserwuje się niski poziom karnityny w organizmie.

Naukowy sugerują, że stosowanie karnityny może być skuteczne w zmniejszaniu senności u kobiet ciężarnych.

Wydaje się również, że suplementacja karnityną może mieć zastosowanie na początku ciąży u kobiet z nadwagą i otyłością.

Pomimo, że istnieją przesłanki naukowe o korzystnym wpływie karnityny na zdrowie kobiet ciężarnych, to wciąż brakuje wystarczających dowodów, które potwierdzałyby jej bezpieczeństwo stosowania podczas ciąży. Z tego względu, na obecną chwilę odradza się sięganie po karnitynę przez kobiety ciężarne (przynajmniej w wysokich ilościach).