Aspartam

 

---

---

Co to jest aspartam?

Aspartam to jeden z najpopularniejszych słodzików stosowanych w przemyśle spożywczym. Aspartam jest ok. 200 razy bardziej słodki, niż biały cukier (sacharoza). W żywności występuje pod numerem E951.

Pod względem budowy chemicznej aspartam składa się z kwasu asparaginowego i fenyloalaniny, czyli dwóch powszechnie występujących w przyrodzie aminokwasów. Związek ten został odkryty w 1965 roku.

Aspartam to bezkaloryczny słodzik

Wartość energetyczna aspartamu wynosi tyle samo, co białek i węglowodanów, czyli 4 kcal/g. Jednak mówi się, że aspartam nie dostarcza kalorii. I jest to zgodne z prawdą, ponieważ ze względu na swoją siłę słodzącą jest dodawany do produktów spożywczych w śladowych ilościach.

Aspartam – właściwości

Aspartam (E951) charakteryzuje się czystym smakiem, nieco przypominającym cukier. W porównaniu do innych substancji intensywnie słodzących nie wykazuje on niepożądanego, metalicznego lub gorzkiego smaku. Bardzo często aspartam jest stosowany w połączeniu z innym słodzikiem - acesulfamem K - pozwala to na uzyskanie słodyczy bardzo zbliżonej do cukru.

Aspartam (E951) jest nietrwały w wysokiej temperaturze, dlatego nie nadaje się do wypieków. Dodatkowo ulega on rozkładowi w produktach o wysokim pH (pH > 6,0).

Aspartam nie zwiększa poziomu cukru we krwi

Aspartam (E951) jest zalecany jako alternatywa dla cukru ze względu na to, że jego spożycie nie powoduje wzrostu stężenia glukozy we krwi. Dlatego rozważając wpływ aspartamu na gospodarkę węglowodanową można powiedzieć, że słodzik ten jest odpowiedni dla osób z cukrzycą i insulinoopornością.

Aspartam nie powoduje próchnicy

W odróżnieniu od zwykłego cukru, aspartam nie ulega fermentacji w jamie ustnej przez zasiedlające je bakterie i z tego powoduje nie przycynia się on do rozwoju próchnicy.

Aspartam – szkodliwość

Czy aspartam (E951) jest rakotwórczy?

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat naukowcy publikowali wiele badań naukowych dotyczących potencjalnego działania rakotwórczego aspartamu. Jednakże uzyskane wyniki są niespójne. Poniżej przedstawiliśmy wnioski z najważniejszych badań (wg daty ich publikacji).

• 2006 r.

1. Doświadczenie wykonane na zwierzętach dowodzi, że aspartam jest potencjalnym środkiem rakotwórczym. Autorzy pracy zauważyli, że dodatek aspartamu do paszy szczurów spowodował większą zapadalność na nowotwory złośliwe, w tym na białaczkę i chłoniaki . Jednak zwierzęta otrzymywały bardzo wysokie dawki aspartamu. Gdyby przełożyć je na dietę człowieka, to należałoby spożyć od kilku do nawet ponad tysiąca butelek napojów zawierających aspartam.
2. Naukowcy prowadzili badania obserwacyjne, które trwały 5 lat i na ich podstawie uznali, że aspartam (spożywany jako składnik różnych napojów) nie zwiększa ryzyka raka układu krwiotwórczego, ani nie przyczynia się do rozwoju raka mózgu .

• 2012 r.

1. Badacze zauważyli pewien związek pomiędzy spożywaniem napojów zawierających aspartam, a zwiększonym ryzykiem chłoniaka, białaczki i szpiczaka mnogiego u mężczyzn. Jednakże autorzy badania podobny efekt zaobserwowali też w przypadku spożywania napojów gazowanych słodzonych cukrem. Ponadto podreślili oni, że wyniki tego badania były niespójne i na ich podstawie nie można wnioskować na działanie rakotwórcze aspartamu.

• 2013 r.

1. Eksperci z Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) na podstawie przeglądu dostępnych badań uznali, że nie ma obaw co do bezpieczeństwa spożycia aspartamu. Wskazali oni jednocześnie, że spożycie tego słodzika nie wiąże się ze wzrostem ryzyka rozwoju nowotworów .

Warto jednak podkreślić, że wiele badań, które wskazywały na potencjalną szkodliwość aspartamu zostały uznane przez EFSĘ za niewiarygodne i w ten sposób nie miały one wpływu na ustalenie bezpieczeństwa spożycia tego słodzika.

• 2015 r.

1. Naukowcy opublikowali obszerne opracowanie naukowe, które stanowiło zbiór 10 badań na zwierzętach nad rakotwórczością aspartamu. W analizie tej uwzględnili wszystkie te doświadczenia, które były przeprowadzone przed końcem 2012 roku. Na jej podstawie uznali, spożywanie aspartamu nie ma istotnego wpływu na rozwój nowotworów u zwierząt .

• 2019 r.

1. Grupa Doradcza składająca się z 29 naukowców pochodzących z 18 krajów zarekomendowała, aby Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) z wysokim priorytetem oceniła potencjalną rakotwórczość aspartamu u ludzi. Dowodzi to temu, że istnieją pewne obawy co do możliwego działania rakotwórczego aspartamu.

• 2020/2021 r.

1. Naukowcy z Instytutu Ramazzini dokonali ponownej oceny dotychczasowych badań poświęconych potencjalnej rakotwórczości aspartamu. Dowiedli oni, że istnieje istotny wzrost zapadalności na nowotwory układu krwiotwórczego i limfatycznego (w tym na chłoniaki i białaczkę) u zwierząt narażonych na aspartam.

• 2023 r.

1. IARC (Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem) sklasyfikowała aspartam jako substancję prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi (grupa 2B). Zarówno IARC, jak i JECFA (Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności) podkreślają, że opinia ta opiera się na "ograniczonych, nieprzekonywujących dowodach" na występowanie raka u ludzi (zwłaszcza raka wątroby). Istnieją także ograniczone dowody na wpływ aspartamu na ryzyko raka u zwierząt doświadczalnych, a także ograniczone dowody dotyczące mechanizmów działania .
   
   Co istotne, klasyfikacja IARC odzwierciedla siłę dowodów naukowych na to, czy konkretny czynnik może powodować raka u ludzi, ale nie określa ryzyka zachorowania na raka przy danym poziomie narażenia. Eksperci z WHO wskazują na konieczność dalszych badań oceniających wpływ aspartamu na zdrowie, zwłaszcza na ryzyko występowania nowotworów i możliwych, potencjalnych mechanizmów działania rakotwórczego tego związku.

Podsumowanie: Biorąc pod uwagę wszystkie badania naukowe, nie można jednoznacznie określić statusu aspartamu w kontekście jego rakotwórczości. Jednak uwzględniając najnowsze doniesienia nie można też stwierdzić, że aspartam (E951) jest w pełni bezpieczny, i że nie powoduje nowotworów.

Aspartamu nie mogą spożywać osoby z fenyloketonurią

Aspartam (E951) to słodzik zbudowany z dwóch aminokwasów - kwasu L-asparaginowego i fenyloalaniny. Obecność tego drugiego sprawia, że produkty zawierające aspartam nie mogą być stosowane przez osoby cierpiące na fenyloketonurię, czyli chorobę genetyczną, w której dochodzi do zaburzenia przekształcania fenyloalaniny do tyrozyny.

Inne, potencjalnie szkodliwe działania aspartamu

Szereg badań przeprowadzonych na zwierzętach pokazał, że podawanie im aspartamu wiązało się z pojawieniem różnych dysfunkcji, w tym np.:

• Nasileniem stresu oksydacyjnego w czerwonych krwinkach (może skutkować to ich uszkodzeniami, zaburzonym dostarczaniem tlenu do tkanek, przyspieszeniem starzenia się krwinek czerwonych).
• Zaburzeniami funkcjonowania układu nerwowego (związanymi z nasileniem stanów zapalnych w komórkach nerwowych, zaburzeniami w poziomie neuroprzekaźników, np. dopaminy, pogorszeniem pamięci i zdolności uczenia się).
• Zaburzeniami czynności wątroby i nerek (wywołanymi stresem oksydacyjnym).
• Pogorszeniem pracy układu odpornościowego.
• Zwiększonym ryzykiem niepłodności u kobiet (na skutek nasilonego stresu oksydacyjnego w jajnikach) .

Większość zaburzeń przypisywanych stosowaniu aspartamu wynika z jego działania zaburzającego równowagę antyoksydacyjno-oksydacyjną organizmu. W efekcie w organizmie może dochodzić do rozwoju stanu zapalnego, który upośledzenia funkcjonowanie wielu komórek i narządów .

Te szkodliwe właściwości aspartamu zostały wykazane w badaniach na zwierzętach, dlatego nie można bezpośrednio odnieść ich do zdrowia człowieka. Jednakże mnogość dowodów naukowych wskazujących na możliwą szkodliwość aspartamu sprawia, że powinniśmy mieć ograniczone zaufanie do tego słodzika.

EFSA określiła bezpieczną ilość aspartamu (ADI), ale..

W 2013 roku Panel Ekspertów EFSA (Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności) określił dopuszczalny bezpieczny poziom spożycia (ADI) aspartamu w wysokości 40 mg/kg masy ciała/dzień .

Trzeba jednak podkreślić, że niektórzy naukowcy podchodzą sceptycznie do ustalonych norm. A to dlatego, że EFSA uznała część badań, które wskazywały na szkodliwe działanie aspartamu za niewiarygodne. Sugerują oni, aby Panel Ekspertów EFSA zakazał stosowania lub obniżył poziom dopuszczalnego spożycia aspartamu.

Aspartam a toksyczny metanol

W wielu opracowaniach popularno-naukowych można spotkać się z informacją, że po spożyciu aspartam rozkłada się w organizmie do szkodliwego metanolu. Jest to jak najbardziej zgodne z prawdą, jednak trzeba zaznaczyć, że ilość powstałego metanolu jest śladowa i nie ma żadnego wpływu na zdrowie człowieka. Co więcej, większe ilości metanolu powstają na skutek spożywania innych produktów spożywczych, w tym np. soków owocowych.

Aspartam w ciąży

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy uważa się, że spożycie aspartamu w czasie ciąży jest bezpieczne, pod warunkiem, że mieści się w zalecanym dziennym limicie (ADI = 40 mg/kg masy ciała). Wyjątek stanowią jedynie ciążarne z fenyloketonurią .

Badania na ludziach wykazały, że produkty rozpadu apsartamu przenikają przez łożysko. Jednak dawka 200 mg/kg masy ciała, stanowiąca 4-5-krotność dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI) nie wiązała się z toksycznością oraz wzrostem poziomu fenyloalaniny we krwi płodu, mogącym wywołać upośledzenie umysłowe.

Aspartam może być także spożywany w umiarkowanych ilościach przez kobiety karmiące piersią. Wykazano, że przenika do mleka matki w niewielkim stopniu .

Aspartam – zastosowanie

Autorzy różnych opracowań naukowych szacują, że aspartam jest składnikiem ponad 6000 różnych rodzajów produktów na świecie .

Aspartam (E951) można najczęściej znaleźć w produktach takich, jak:

• napoje gazowane (np. Coca Cola, Pepsi),
• gumy do żucia,
• jogurty owocowe,
• napoje izotoniczne,
• chipsy ziemniaczane,
• wody smakowe,
• napoje energetyzujące,
• produkty typu "light".

Aspartam jako słodzik stołowy bardzo często występuje pod nazwami handlowymi Nutrasweet, Equal, SugarFree i Aminosweet.

Aspartam jest również wykorzystywany jako składnik niektórych leków.