Cynamon

Cynamonowiec to tropikalny krzew lub wiecznie zielone drzewo zaliczane do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae) osiągające ok. 10-20 m wysokości. Uprawiany jest w różnych rejonach świata, w zależności od odmiany. Dla przykładu, cynamonowiec cejloński można znaleźć przede wszystkim na Sri Lance, Madagaskarze, Wyspach Sundajskich, Mauritiusie oraz w Indiach.

Cynamonowiec chiński, jak sama nazwa wskazuje, występuje głównie w południowej części Chin. Ale nie tylko. Rośnie również w Wietnamie i Birmie.

Z kolei cynamonowiec kamforowy zadomowił się również na półwyspie koreańskim, w Japonii, Tajlandii, Tajwanie, a także we wschodniej części Afryki. Cynamonowiec kamforowy jest największym drzewem spośród pozostałych cynamonowców – może osiągać nawet 50 m wysokości.

Pod nazwą „cynamon” kryje się wiele gatunków roślin

 Cynamon jako przyprawa może pochodzić z wielu różnych gatunków cynamonowca. Może być pozyskiwany z:

• Cynamonowca cejlońskiego (Cinnamomum verum/zeylanicum)
• Cynamonowca chińskiego (Cinnamomum cassia/aromaticum)
• Cynamonowca kamforowego (Cinnamomum camphora)
• Cynamonowca jawajskiego (Cinnamomum burmannii)
• Cynamonowca indonezyjskiego (Cinnamomum insersi)
• Cynamonowca sajgońskiego (Cinnamomum loureivii)
• Cynamonowca indyjskiego (Cinnamomum tanula)
• Cynamonowca wietnamskiego (Cinnamomum loureiroi)
• Cynamonowca australijskiego (Cinnamomum oliverii)
• Cynamonowca nowogwinejskiego (Cinnamomum massoia)

Powyżej wymienione gatunki to te, o których najczęściej wspomina się w literaturze. Trzeba mieć jednak świadomość, że łącznie istnieje aż ok. 250 gatunków cynamonowca.

Roczna produkcja cynamonu na świecie wynosi ok. 35 000 ton.

Cynamon – wartości odżywcze

Cynamon zawiera wiele związków biologicznie aktywnych

Cynamon jest źródłem różnych substancji charakteryzujących się wysoką aktywnością biologiczną. Wśród w nich wymienia się się polifenole (związki o wysokich właściwościach przeciwutleniających), takie jak:

• Kwas cynamonowy
• Kwas waniliowy
• Kwas kawowy
• Kwas galusowy
• Kwas protokatechowy
• Kwas p-kumarowy
• Kwas ferulowy
• Kwas hydroksybenzoesowy
• Kwas syryngowy
• Katechiny

W korze cynamonowca znajdują się również kumaryny i cynamoaldehyd (odpowiedzialny za smak i zapach cynamonu).

Składnikami lotnymi olejku eterycznego z cynamonowca są m.in.:

• Beta-kariofilen
• Benzoesan benzylu
• Linalool
• Octan cynamylu
• Eugenol
• L-borneol
• Limonen
• Cymen
• Pinen
• Safrol

Cynamon cejloński a chiński

Cynamon dostępny w sprzedaży pochodzi z dwóch najbardziej znanych gatunków cynamonowca, czyli wspomnianego cynamonowca cejlońskiego (Cinnamomum zeylanicum) i cynamonowca chińskiego (Cinnamomum cassia).

Ale uwaga – za prawdziwy cynamon uznaje się ten pozyskany z cynamonowca cejlońskiego. Ze względu na jego wysoki koszt, często wykorzystuje się jako substytut (zamiennik) cynamon chiński.

Co właściwie odróżnia te dwa gatunki? Najbardziej istotną różnicą pomiędzy obydwoma cynamonami jest zawartość w nich związków nazywanych kumarynami. Dlaczego jest to tak istotna kwestia? Otóż wspomnianym kumarynom przypisuje się działanie hepatotoksyczne, czyli uszkadzające wątrobę. Im mniej tych związków w cynamonie, tym jest on bezpieczniejszy dla zdrowia.

Cynamon chiński ma w swoim składzie ok. 1% kumaryn. Dla porównania, cynamon cejloński zawiera ich śladowe ilości, na poziomie 0,004%. Oznacza to, że cynamon cejloński ma ok. 250 razy mniej szkodliwych kumaryn niż cynamon chiński.

Cynamon cejloński charakteryzuje się słodszym i delikatniejszym smakiem. Cynamon chiński jest bardziej ostry i pikantny.

Cynamon cejloński cechuje się również bardziej kwiecistym aromatem.

Cynamon chiński jest również ciemniejszy i twardszy od cynamonu cejlońskiego. Prawdziwy cynamon ma jasno-brązową barwę, natomiast cynamon chiński jest koloru od czerwonawo-brązowego do ciemnego brązu.

Oba opisywane gatunki cynamonu różnią się nie tylko smakiem i właściwościami prozdrowotnymi. Laski cynamonu cejlońskiego są bardziej kruche i łatwiejsze do złamania, w porównaniu do lasek cynamonu chińskiego. Dodatkowo laski cynamonu cejlońskiego są zwinięte z obydwóch stron, tworząc coś na kształt dwururki. Laski uzyskane z cynamonowca chińskiego są bardziej gładkie i tworzą pojedynczy „rulon”. Warto zaobserwować, że w reklamach oraz na opakowaniach produktów często widnieje cynamon cejloński, podczas gdy właściwy produkt to tańsza i mniej zdrowa odmiana.

Tabela 1. Porównanie dwóch rodzajów cynamonu.

Cynamon cejloński	Cynamon chiński
Wyższa cena	Niższa cena
Barwa jasno-brązowa	Barwa ciemno-brązowa
Smak bardziej delikatny i słodki	Smak bardziej ostry i pikantny
Laski bardziej kruche	Laski mniej kruche
Laski tworzą dwururkę o gładkiej strukturze	Laski w postaci rulonu o szorstkiej strukturze
Pochodzi głównie ze Sri Lanki	Pochodzi głównie z Chin
Zawiera mało kumaryn	Zawiera dużo kumaryn

Cynamon poddany gotowaniu może lekko gorzknieć, dlatego warto dodawać go do potraw chwilę przed ich podaniem.

Cynamon - właściwości

Cynamonowi przypisuje się wiele właściwości wpływających na zdrowie człowieka. Poza jego zastosowaniem w medycynie tradycyjnej, powstało wiele badań naukowych oceniających jego działanie prozdrowotne.

Cynamon przyczynia się do obniżenia stężenia glukozy i hemoglobiny glikowanej we krwi

Najwięcej badań naukowych związanych z wpływem cynamonu na zdrowie człowieka poświęcono w kontekście jego oddziaływania na poziom cukru we krwi.

Wyniki opublikowanej w 2012 roku metaanalizy wskazały, że krótkotrwałe (trwające poniżej 4 miesięcy) stosowanie cynamonu w dawce 1-6 g dziennie może powodować obniżenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c, oznaczenia biochemicznego wskazującego na średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich kilku miesięcy), a także przyczyniać się do zmniejszenia stężenia cukru na czczo we krwi.

Działanie hipoglikemiczne (obniżające poziom cukru we krwi) cynamonu potwierdzone zostało również w przeprowadzonej metaanalizie, zamieszczonej na łamach czasopisma Journal of Medicinal Food

W trzeciej z dostępnych metaanaliz zaobserwowano z kolei, że spożycie cynamonu związane jest z obniżeniem stężenia glukozy we krwi na czczo, jednakże nie wpływa ono na poziom hemoglobiny glikowanej.

Dostępne są również wyniki badań, które m.in. wskazują, że suplementacja cynamonem nie wpływa na stężenie insuliny, glukozy i hemoglobiny glikowanej we krwi, jak również nie ma związku z obniżeniem wskaźnika insulinooporności u osób chorujących na cukrzycę typu 2.

Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne wyraziło swoje stanowisko, w którym wskazało, że cynamon nie dostarcza korzyści zdrowotnych osobom cierpiącym na cukrzycę.

Pomimo, że nie można wyciągnąć ostatecznych wniosków w odniesieniu do stosowania cynamonu jako środka przeciwcukrzycowego, to wiele badań wskazuje na to, że cynamon ma właściwości przeciwhiperglikemiczne i może zmniejszać poziom glukozy we krwi. Oczywiście powyższej opinii nie można traktować jako zalecenia stosowania cynamonu w leczeniu cukrzycy. Dla jasności – cynamon nie leczy!

Cynamon obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi

W metaanalizie obejmującej 10 badań randomizowanych stwierdzono, ze spożycie cynamonu może powodować obniżenie cholesterolu całkowitego (o 15,60 mg/dl), cholesterolu LDL (o 9,42 mg/dl), trójglicerydów (o 29,59 mg/dl) i jednocześnie zwiększać poziom tzw. „dobrego” cholesterolu HDL (o 1,66 mg/dl) we krwi.

W innym opracowaniu, w którym przeanalizowano badania dotyczące 750 uczestników stwierdzono, że co prawda cynamon nie powoduje zmian w stężeniu cholesterolu LDL i HDL, ale powoduje on obniżenie poziomu trójglicerydów (o 23,91 mg/dl) i cholesterolu całkowitego (o 13,92 mg/dl) we krwi.

Z kolei badania przeprowadzone z udziałem osób cierpiących na cukrzycę typu II pokazały, że spożycie cynamonu w dawkach 1-6 g może być związane z obniżeniem poziomu trójglicerydów (o 23-30%), cholesterolu LDL (o 7-27%) oraz cholesterolu całkowitego (o 12-26%) we krwi. W doświadczeniu tym nie odnotowano tylko wpływu cynamonu na stężenie cholesterolu HDL.

Cynamon obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi u kobiet z PCOS

Zespół policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovary syndrome) może wiązać się z wystąpieniem wielu niepożądanych skutków związanych zaburzeniami metabolicznymi.

W przeprowadzonym randomizowanym badaniu kontrolowanym placebo wykazano, że kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników spożywające 3 kapsułki cynamonu dziennie (każda po 500 mg) przez 8 tygodni miały:

• Niższe wartości cukru we krwi na czczo (-10 mg/dl)
• Niższe stężenie cholesterolu całkowitego (-14,7 mg/dl) i frakcji LDL (-12,07 mg/dl) we krwi
• Niższy poziom triglicerydów we krwi (-21,6 mg/dl)
• Wyższe stężenie cholesterolu frakcji HDL (uznawanego za „dobry” cholesterol) we krwi (+2,32 mg/dl)
• Niższą wartość wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR, ang. homeostatic model assessment)

W innym badaniu zauważono, że suplementacja cynamonem zwiększyła regularność cyklu miesiączkowego.

Regularne spożywanie cynamonu może mieć korzystne działanie wobec metabolicznych czynników ryzyka u kobiet z PCOS i może być przydatne w leczeniu powikłań PCOS.

Cynamon zmniejsza bóle menstruacyjne

Autorzy randomizowanego badania z podwójnie ślepą próbą, opublikowanego w 2015 roku zauważyli, że u kobiet otrzymujących cynamon w postaci kapsułek nastąpiło istotne zmniejszenie nasilenia i skrócenie czasu trwania bólów występujących podczas menstruacji. Jednakże należy zaznaczyć, że efekt ten był słabszy w porównaniu do zastosowanego leku przeciwbólowego – Ibuprofenu.

Cynamon łagodzi objawy reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS)

Przeprowadzono jedno randomizowane badanie kontrolowane placebo, w trakcie, którego podzielono uczestniczki doświadczenia na dwie grupy. Wszystkie kobiety biorące udział w badaniu cierpiały na reumatoidalne zapalenie stawów.

Pierwsza grupa kobiet otrzymywała 4 kapsułki dziennie zawierające po 500 mg sproszkowanego cynamonu. Drugą grupę stanowiły kobiety, które otrzymywały kapsułki bez cynamonu jako placebo.

Po trwających 8 tygodni badaniach, autorzy doświadczenia zauważyli, że kobiety spożywające cynamon miały niższy poziom CRP (białko C-reaktywne) i TNF-alfa (czynnik martwicy nowotworu alfa) we krwi, w porównaniu do kobiet przyjmujących placebo. CRP i TNF-alfa to cząsteczki obecne w organizmie człowieka, które w nadmiernych ilościach są wytwarzane w przypadku pojawiających się stanów zapalnych.

Wobec powyższego, można przypuszczać, że cynamon może zmniejszać stan zapalny w trakcie trwania choroby.

Dodatkowo zaobserwowano, że kobiety, które otrzymywały cynamon miały niższy wskaźnik aktywności choroby (tzw. DAS, ang. Disease Activity Score).

Cynamon nie ma właściwości odchudzających

W badaniu randomizowanym, w którym uczestnikom podawano codziennie 2 kapsułki zawierające cynamon w ilości 0,5 g nie odnotowano jego wpływu na masę ciała u osób badanych.

Doświadczenie, którym objęto 137 osób z podwyższonym poziomem glukozy we krwi nie wykazało wpływu ekstraktu z cynamonu na obniżenie masy ciała uczestników badań.

Wyniki randomizowanego badania z grupą kontrolną dowiodły, że podawanie cynamonu w dawce 3 g/dzień przez 8 tygodni nie wpłynęło w żaden znaczący sposób na masę ciała osób badanych.

Badania autorstwa Ziegenfuss i wsp. pokazały, że suplementacja cynamonem spowodowała wzrost beztłuszczowej masy ciała o 1,1%.

Badania in vitro (wykonane w na wyizolowanych komórkach) wykazały, że cynamoaldehyd obecny w cynamonie aktywuje reakcję termogeniczną w adipocytach (komórkach tłuszczowych) zwierząt. Na podstawie takich obserwacji niejednokrotnie można spotkać się z opinią, że cynamon może mieć właściwości odchudzające.

W badaniach randomizowanych z podwójnie ślepą próbą zauważono, że u osób, które przyjmowały 6 kapsułek cynamonu dziennie (łącznie 3 g) nastąpiło obniżenie wartości wskaźnika BMI o 1,3. Wskazuje to na wpływ cynamonu na obniżenie masy ciała.

Biorąc pod uwagę dotychczasowe wyniki badań, można stwierdzić, że cynamon nie ma znaczącego wpływu na obniżenie masy ciała.

Cynamon nie wpływa znacząco na ciśnienie tętnicze krwi

Kliniczne badania randomizowane wykazały, że spożywanie cynamonu w dawce 3 g/dzień przez 8 tygodni nie wpłynęło na skurczowe i rozkurczowe ciśnienie tętnicze krwi.

Badania wykonane na grupie 59 osób dostarczyły dowodów świadczących, że spożywanie dziennie 1,2 g cynamonu przez osoby cierpiące na cukrzycę typu 2 może nieznacznie obniżać ciśnienie skurczowe (o 2,3 mm Hg) i rozkurczowe krwi (o 1,3 mm Hg).

Badania przeprowadzone z wykorzystaniem opatentowanego wodnego ekstraktu cynamonu na małej grupie osób (22) pokazały, że podawanie cynamonu spowodowało obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego krwi o 3,8%, z 133 mm Hg do 128 mm Hg.

Na podstawie opracowanej metaanalizy stwierdzono, że cynamon w niewielkim stopniu obniża ciśnienie krwi u osób w stanie przedcukrzycowym i u osób z cukrzycą, średnio o 5,39 mm Hg (ciśnienie skurczowe) i 2,6 mm Hg (ciśnienie rozkurczowe).

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że spożywanie cynamonu może wiązać się z obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi, jednakże efekt ten jest marginalny i nie ma większego znaczenia dla zdrowia.

Cynamon - przeciwwskazania

Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA, ang. Food and Drug Administration) przyznała cynamonowi status GRAS (ang. Generally Recognized As Safe), czyli uznała cynamon za substancję bezpieczną.

Z drugiej strony cynamon zawiera pewne ilości potencjalnie szkodliwych dla zdrowia kumaryn. Kumarynom przypisuje się działanie hepatotoksyczne, czyli uszkadzające wątrobę. Im mniej tych związków w cynamonie, tym jest on bezpieczniejszy dla zdrowia.

Za dopuszczalne przez ludzi dzienne spożycie kumaryn ustalono na poziomie 0,1 mg / kg masy ciała. Z podanych zaleceń wynika, że dorosły człowiek o masie ciała 70 kg może dostarczyć organizmowi maksymalnie 7 mg kumaryn.

Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, ang. European Food Safety Authority) jedna łyżeczka (ok. 4 g) cynamonu zawiera ok. 5,8 – 12,1 mg kumaryn. Oznacza to, że spożycie jednej łyżeczki cynamonu dziennie może spowodować przekroczenie dopuszczalnego poziomu kumaryn u osób o niższej masie ciała.

Warto podkreślić, że cynamon chiński ma w swoim składzie ok. 1% kumaryn. Dla porównania, cynamon cejloński zawiera ich śladowe ilości, na poziomie 0,004%. Oznacza to, że cynamon cejloński ma ok. 250 razy mniej szkodliwych kumaryn niż cynamon chiński.

W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że codziennie spożywanie cynamonu chińskiego (tego o wyższej zawartości kumaryn) w ilości 6 g przez 40 dni nie spowodowało skutków ubocznych.

W wyniku spożycia zbyt dużych ilości cynamonu może wystąpić biegunka u osób z zespołem jelita drażliwego. Przekroczenie tolerowanego poziomu cynamonu może spowodować również pocenie się, mdłości i wymioty.

W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach zauważono, że wysokie dawki cynamonu mogą być niebezpieczne dla płodu. Z tego też względu, dla bezpieczeństwa należy rozważyć spożywanie suplementów diety z cynamonem przez kobiety w ciąży.

Nie ma żadnych podstaw do rezygnacji ze spożywania cynamonu (nawet tego chińskiego o wyższej zawartości kumaryn). Należy jednak podchodzić do niego z pewnym umiarem i pamiętać, że cynamon dodawany jest do wielu produktów spożywczych. Jeżeli z jakiegoś powodu przyjmujemy suplementy diety zawierające cynamon warto, aby był to cynamon cejloński.

Cynamon w medycynie tradycyjnej

Cynamon wykorzystywano już tysiące lat temu

Opisując właściwości cynamonu warto na wstępie poświęcić kilka zdań o tym, jakie odcisnął on ślady na kartach historii – a znany był on człowiekowi już kilka tysięcy lat temu.

W starożytności cynamon był szczególnie cenionym surowcem, ale jednocześnie bardzo kosztownym. W Egipcie cynamon stosowano do balsamowania ciał. Wykorzystywany był również jako kadzidło i składany jako ofiara w świątyniach. Cynamon dodawano też do piwa i wina, aby nadać im szczególnego aromatu.

Starożytni Rzymianie uważali, że cynamon może pomóc w leczeniu kaszlu i łagodzeniu dolegliwości związanych z przeziębieniem. Zadymiano nim również domy, aby pozbyć się złych duchów.

Ok. 100 lat przed naszą erą, cynamon szeroko stosowano w celach leczniczych. Był on ważnym składnikiem mitrydatu – mieszanki ziołowej, która miała być skutecznym antidotum przeciwko jadom, toksynom i truciznom. Cynamon podawany był doustnie oraz zewnętrznie, w postaci gęstych, aromatycznych maści.

O cynamonie wspominano również w Starym Testamencie, w Księdze Rodzaju. Podobno olejek cynamonowy posłużył do namaszczenia Arki Przymierza.

W późniejszym okresie, w XVI wieku cynamon wykorzystywany był we Włoszech, jako środek moczopędny i wiatropędny o właściwościach detoksykujących (oczyszczających). Cynamon stosowano również w celu wzmocnienia układu krążenia. Dodatkowo miał on pobudzać menstruację i przyspieszać akcję porodową.

Cynamon zagościł także w tradycyjnej medycynie chińskiej i indyjskiej (Ajurwedzie).  

Był on szeroko wykorzystywany w leczeniu bólów mięśniowych i stawowych. Cynamon stosowano także w bólach menstruacyjnych.

 Miał on pomagać w dolegliwościach trawiennych (nudnościach, biegunkach, wzdęciach, skurczach jelit) oraz poprawiać apetyt.

Jego działanie rozgrzewające miało zastosowanie w przypadku przeziębień, wychłodzenia i spadku odporności.

Cynamon był również surowcem przydatnym w leczeniu cukrzycy i zakażeń układu moczowego.

Przypisywano mu ponadto takie właściwości:

• Przeciwbakteryjne
• Przeciwgorączkowe
• Przeciwzapalne
• Przeciwbólowe

Cynamon - gdzie kupić?

Cynamon jest sprzedawany w różnych formach. Zwykle są to laseczki z kory lub sproszkowana kora. Coraz częściej można również spotkać ekstrakt z cynamonu, jako suplement diety w postaci tabletek i kapsułek.

Z kolei cynamon na potrzeby aromaterapii czy też jako dodatek do kąpieli i kosmetyków stosowany zewnętrznie, można kupić w postaci olejku cynamonowego. 

Niestety, jak wyżej sugerowaliśmy, producenci bardzo często nie podają informacji, jaki gatunek cynamonu znajduje się w opakowaniu. Można tylko przypuszczać, że w większości przypadków jest to tańszy cynamon chiński. Jednakże warto zwracać uwagę na etykietę produktów, a nuż znajdzie się na nim cenna informacja. Nie sugerujmy się natomiast zdjęciem cynamonu na etykiecie, bo może być mylące.

Cena cynamonu (jako przyprawy) w proszku waha się w granicach ok. 60 – 90 zł / kilogram. Jedno opakowanie (15 – 18 g) kosztuje zatem ok. 0,9 – 1,6 zł.

W niektórych sklepach stacjonarnych lub internetowych można spotkać się również z cenami rzędu 200 – 250 zł / kg, czyli 2-3 krotnie wyższymi niż standardowe. Przy tego typu pozycjach bardzo często w opisie widnieje notka, że jest to prawdziwy cynamon (cejloński).

Dodatek cynamonu można znaleźć w wielu produktach spożywczych, m.in. w:

• Musach jabłkowych
• Cukrze trzcinowym
• Wyrobach cukierniczych
• Płatkach owsianych
• Musli
• Miodach
• Batonach
• Waflach ryżowych
• Herbatach
• Jogurtach
• Masłach orzechowych
• Prażonych migdałach
• Czekoladach

Cynamon - jak spożywać?

Cynamon komponuje się z wieloma potrawami

Zastosowanie kulinarne cynamonu jest bardzo szerokie. Jest to jedna z najpopularniejszych przypraw.

Cynamon zwykle dodawany jest do:

• Ciast i ciasteczek
• Deserów
• Kompotów
• Marmolad
• Przetworów z jabłek

Cynamon można również spotkać w napojach, zarówno w tych z dodatkiem alkoholu, jak i bezalkoholowych:

• Nalewkach
• Grzanym winie
• Kawie
• Herbacie
• Syropach

Cynamon dobrze komponuje się również w potrawach mięsnych i rybnych. Wielu osobom cynamon kojarzy się ze Świętami Bożonarodzeniowymi, a to za sprawą tego, że jest bardzo często dodawany do pierników. Cieszy fakt, że ta prozdrowotnie działająca przyprawa nadal jest szeroko stosowana w kuchni.