Koper włoski

Jakie wartości odżywcze ma koper włoski?

Bulwa kopru włoskiego, która jest zwykle stosowana w sztuce kulinarnej jest surowcem niskokalorycznym. Porcja kopru (100 gramów, ok. 1/3-1/4 sztuki) dostarcza zaledwie 31 kcal. Warzywo to składa się głównie z wody, której zawartość wynosi 90,2%.

Spośród makroskładników, w fenkule w najwyższych ilościach znajdują się węglowodany (7,3 g/100 g). Koper włoski zawiera niewiele białka (1,24 g/100 g) i śladowe ilości tłuszczu (0,2 g/100 g). Fenkuł jest dobrym źródłem błonnika pokarmowego, którego zawartość kształtuje się na poziomie 3,1 g/100 g (12,4% RWS).

Koper włoski jest źródłem witamin i składników mineralnych

Spośród witamin i składników mineralnych, w koprze włoskim w największych ilościach występują: potas, mangan, witamina K, witamina C, kwas foliowy.

Zawartość poszczególnych składników mineralnych (w przeliczeniu na porcję 100 g) kształuje się następująco:

• Potas - 414 mg (20,7% RWS)
• Mangan - 0,19 mg (9,5% RWS)
• Fosfor - 50 mg (7,15% RWS)
• Miedź - 0,07 mg (7,0% RWS)
• Wapń - 49 mg (6,1% RWS)
• Żelazo - 0,73 mg (5,2% RWS)
• Magnez - 17 mg (4,5% RWS)
• Cynk - 0,2 mg (2,0% RWS)

Poniżej podano zawartość witamin (w przeliczeniu na 100 g):

• Witamina K - 62,8 µg (83,7% RWS)
• Witamina C - 12 mg (15,0% RWS)
• Kwas foliowy - 27 µg (13,5% RWS)
• Witamina A - 48 µg (6,0% RWS)
• Witamina E - 0,58 mg (4,8% RWS)
• Niacyna - 0,64 mg (4,0% RWS)
• Kwas pantotenowy - 0,23 mg (3,8% RWS)
• Witamina B6 - 0,05 mg (3,6% RWS)
• Witamina B1 - 0,01 mg (0,9% RWS)
• Witamina B2 - 0,03 mg (2,1% RWS)

Nasiona fenkułu są źródłem olejku eterycznego

W koprze włoskim znajduje się olejek eteryczny, w którego skład wchodzi wiele związków biologicznie aktywnych. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim:

• Trans-anetol
• L-fenchol
• Alfa-tujen
• 1,8-cineol
• Beta-ocymen
• Linalol
• Germakren D
• Alfa- i beta-pinen
• limonenLimonen
• Gamma-terpinen

W nasionach fenkułu znajdują się związki polifenolowe

Nasiona kopru włoskiego dostarczają polifenole, które stanowią grupę związków o wysokiej aktywności przeciwutleniającej. W największych ilościach są obecne związki takie, jak:

• Kwas chinowy
• Kwas p-kumarowy
• Kwas protokatechowy
• Kwas syringowy
• kwas kawoilochinowy (kwas chlorogenowy)
• Rutyna
• Kwercetyna

Jakie właściwości ma koper włoski?

Większość badań naukowych, które przeprowadzono w celu poznania właściwości zdrowotnych kopru włoskiego dotyczy jego nasion, a nie bulwy.

••• Koper włoski zmniejsza bóle miesiączkowe

Najnowsza analiza badań naukowych z 2020 roku pokazała, że stosowanie nasion kopru włoskiego jest skuteczne w zmniejszaniu bólu u kobiet cierpiących na bolesne miesiączkowanie.

Korzystne działanie odnotowano, gdy stosowano olejek z kopru włoskiego lub ekstrakt kopru w postaci kapsułek (suplementów diety).

••• Koper włoski łagodzi objawy menopauzy

Na podstawie przeprowadzonych badań naukowcy dowiedli, że stosowanie nasion kopru włoskiego może łagodzić objawy menopauzy poprzez:

• Poprawę jakości snu
• Poprawę funkcji seksualnych
• Zmniejszenie suchości pochwy

Istnieją też pewne przesłanki, że stosowanie kopru włoskiego może łagodzić objawy lękowe i depresyjne u kobiet po menopauzie.

••• Koper włoski zwiększa uczucie sytości

Badania wykonane z udziałem kobiet z nadwagą wykazały, że spożywanie herbatki z kopru włoskiego jest pomocne w zmniejszeniu apetytu i zapewnianiu uczucia sytości. Na podstawie uzyskanych wyników naukowcy sugerują, że stosowanie herbatki z kopru włoskiego może być pomocne w zmniejszaniu ilości spożywanego pokarmu, co w efekcie może wspomagać proces odchudzania.

We wspomnianym badaniu herbatkę z fenkułu przygotowano w następujący sposób: 2  gramy nasion kopru zalano gorącą wodą (100℃) i zaparzano przez 20 minut. Herbatka ta była stosowana na 15 minut przed spożyciem posiłku.

••• Fenkuł na problemy trawienne

Od setek lat koper włoski jest stosowany w celu łagodzenia różnych problemów żołądkowo-jelitowych, w tym bólów brzucha, wzdęć, zaparć i biegunek. Na obecną chwilę brakuje jednak mocnych dowodów naukowych, które jednoznacznie potwierdziłyby taką skuteczność działania.

Warto jednak odnotować, że w jednym z badań zauważono, że mieszanina olejków eterycznych pochodzących z kopru włoskiego i kurkuminy spowodowała zmniejszenie bólu u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS).

Z kolei doświadczenie wykonane na zwierzętach dowiodło, że anetol, czyli jeden z głównych składników olejku eterycznego poprawia opróżnianie żołądka, jak również wspomaga jego akomodację (czyli dostosowanie się do zmian następujących po spożyciu pokarmu).

Pomimo tych obiecujących danych, nie można wnioskować o działaniu łagodzącymy dolegliwości trawienne.

••• Fenkuł działa ochronnie na wątrobę

Doświadczenie przeprowadzone na zwierzętach dowiodło, że stosowanie kopru włoskiego może chronić wątrobę przed uszkodzeniami spowodowanymi cukrzycą.

Naukowcy odnotowali, że u osobników z cukrzycą, które otrzymywały fenkuł nastąpiło korzystne obniżenie enzymów wątrobowych: aminotransferazy alaninowej i transaminazy asparaginianowej. Dodatkowo zaobserwowano wzrost aktywności glutationu (czyli naturalnego przeciwutleniacza) w wątrobie. Co więcej u badanych zwierząt stwierdzono mniejszy stopień uszkodzenia i zwłóknienia wątroby.

Z kolei w dwóch innych doświadczeniach zauważono, że olejek z kopru włoskiego może zapobiegać uszkodzeniom wątroby wywołanym tetrachlorkiem węgla i walproinianem sodu (substancją aktywną stosowanną w lekach przeciwdrgawkowych).

••• Fenkuł ma właściwości przeciwnowotworowe

Eksperymenty wykonane na liniach komórkowych pokazują, że związki obecne w fenkule wykazują aktywność przeciwnowotworową. Autorzy badań zauważyli, że koper włoski może być skuteczny m.in. w stosunku do komórek raka piersi, wątroby i płuc.

Działanie przeciwnowotworowe fenkułu jest oparte na kilku mechanizmach działania. Przede wszystkim składniki kopru włoskiego wykazują zdolność do zatrzymania cyklu komórkowego, jak również do stymulowania apoptozy, czyli pobudzania śmierci komórek rakowych.

••• Koper włoski zmniejsza kolki niemowlęce

Koper włoski od wieków był stosowany jako środek łagodzący kolki niemowlęce.

W badaniu z udziałem 125 niemowląt cierpiących na kolkę wykazano, że emulsja oleju z nasion kopru włoskiego jest skutecznym sposobem na zmniejszenie kolki niemowlęcej i zdecydowanie przewyższa pod tym kątem placebo . W badaniu klinicznym, uwzględniającym 93 niemowląt z kolką potwierdzono skuteczność stosowania środka terapeutycznego opartego na Matricariae recutita (rumianek), Foeniculum vulgare (koper włoski) i Melissa officinalis (melisa lekarska). Po tygodniu stosowania ziołowej mieszanki zaobserwowano skrócenie czasu trwania płaczu u 85,4% dzieci .

Przegląd badań z 2016 roku wykazał, że podaż preparatów zawierających olejek z kopru włoskiego wydaje się być skuteczna w ograniczaniu występowania kolki .

••• Koper włoski zwiększa laktację

Koper włoski jest powszechnie zaliczany do galaktogogów, czyli substancji pobudzających laktację. Jego owoce można znaleźć w składzie niektórych mieszanek ziołowych promowanych dla kobiet karmiących piersią w celu zwiększenia produkcji mleka.

Badania w tym temacie są ograniczone, a dostępne wyniki niespójne. W jednym z badań naukowcy wykazali, że 14 - dniowa podaż sproszkowanych nasion kopru włoskiego kobietom, które urodziły dziecko nie wpłynęła na wzrost poziomu prolaktyny we krwi, a także nie przyczyniła się do szybszego przyrostu masy ciała noworodków . W innym badaniu odnotowano, że 15 - dniowa suplementacja 3 g proszku z kopru włoskiego na dzień, znacząco przyczyniła się do wzrostu poziomu prolaktyny w surowicy krwi matek karmiących. Niemniej jednak nie dokonano oceny wpływu takiej interwencji na produkcję mleka ani masę ciała noworodków .

Na podstawie metaanalizy z 2020 roku, oceniającej działanie różnych galagtogogów (zarówno leków jak i substancji pochodzenia naturalnego), nie stwierdzono, aby koper włoski wpływał w istotny sposób na przyrost masy ciała niemowląt . W oparciu o przegląd 10 badań naukowcy uznali, że koper włoski może być stosowany w celu zwiększenia laktacji . Jednocześnie warto pamiętać, że w badaniach oceniających skuteczność działania galatogogów, bardzo często stosuje się wieloskładnikowe mieszanki ziołowe, co znacząco utrudnia ocenę pojedynczych składników .

Przeciwwskazania

Koper włoski jest uznawany za ogólnie bezpieczny dla zdrowia. Jednakże zaleca się zachować umiar w spożywaniu jego nasion ze względu na obecny w nich związek o nazwie anetol. Anetol to składnik, który naśladuje działanie estrogenów (hormonów) i w teorii, stosowany regularnie może powodować zaburzenia równowagi hormonalnej w naszym organizmie.

Dodatkowo w pojedynczych przypadkach koper włoski może być przyczyną wystąpienia objawów alergicznych. U osób uczulonych na marchewkę, seler lub inne rośliny z rodziny selerowatych może wystąpić alergia krzyżowa na koper włoski .

Koper włoski dla niemowląt

Nadmierne stosowanie herbatek zawierających koper włoski przez kobiety karmiące piersią może być szkodliwe dla noworodków. Zgłoszono 2 przypadki dzieci, których matki piły codziennie 2 litry mieszanki zawierającej koper włoski, lukrecję, anyż i rutwicę lekarską w celu pobudzenia laktacji. Odnotowano objawy toksyczności charakterystyczne dla anetolu, który znajduje się zarówno w koprze włoskim jak i anyżu .

Stosowanie standardowych dawek herbatek ziołowych z koprem włoskim przez kobiety karmiące piersią wydaje się być bezpiecznym rozwiązaniem. Nie wykazano, aby małe dawki anetolu występujące w mleku matki były szkodliwe dla niemowląt.

Herbatki koperkowe, a także preparaty zawierające olejek z nasion kopru włoskiego, mogą być również stosowane w przypadku noworodków i niemowląt cierpiących na kolkę.

Niemniej jednak, zgodnie z opinią ESPGHAN (The European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition) nie zaleca się stosowania kopru włoskiego u dzieci poniżej 4 roku życia. Decyzja ta jest podyktowana brakiem badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania kopru włoskiego w tej grupie wiekowej. Dodatkowo, w badaniach na zwierzętach wykazano, że estragol znajdujący się w owocach (nasionach) kopru włoskiego wykazuje działanie rakotwórcze  .

Jak spożywać koper włoski

Koper włoski w postaci bulwy ma szerokie zastosowanie kulinarne. Może być on wykorzystany m.in. do przygotowania:

• Surówek
• Sałatek
• Zup (w tym kremów)
• Zapiekanek

Można go również spożywać w formie pieczonej i duszonej jako dodatek do dań mięsnych, rybnych, dań z ryżu, makaronu, ziemniaków. Nadaje się on również do sporządzania kiszonek.

Przepis na herbatkę z kopru

Jednym z najczęstszych sposobów wykorzystania nasion kopru jest przygotowanie na ich bazie herbatki ziołowej.

Aby przygotować herbatkę należy zmielić lub utrzeć w moździerzu 1 łyżeczkę nasion kopru włoskiego. Następnie zagotuj wodę i zalej wrzątkiem (1 szklanka) nasiona. Koper włoski zaparzaj przez ok. 5-10 minut pod przykryciem. 

Wskazówki przy kupowaniu

Kupując koper włoski należy zwrócić uwagę, aby cebulki były białe lub jasnozielone. Cebulki powinny być stosunkowo ciężkie i jędrne. Zaleca się unikać cebulek, które się rozdwajają, są wilgotne, a także mają na swojej powierzchni plamy i przebarwienia.

Przechowywanie

Koper włoski najlepiej przechowywać w lodówce. Przed jego przechowywaniem zaleca się odciąć liście wyrastające z bulwy. Następnie koper (bulwę i łodygi) należy szczelnie zawinąć w plastikową torebkę. Tak zapakowany fenkuł umieszcza się w lodówce, w szufladzie przewidzianej na warzywa. Powinien zachować swoją świeżość przez ok. 7-10 dni.

Jeżeli przewiduje się wykorzystanie również liści kopru, to należy umieścić je w pojemniku z zimną wodą i wstawić do lodówki.