Kurkumina

Kurkumina – źródła

Kurkumina występuje w kurkumie

Źródłem kurkuminy jest korzeń ostryża długiego (Curcuma longa) powszechnie nazywany kurkumą. Zbadano, że kurkumina występuje w świeżej kurkumie (kłączu) w ilości ok. 1-5,7 g / 100 g. 

Kurkumina jest również obecna w sproszkowanej kurkumie (stosowanej jako przyprawa). Według danych, występuje ona na poziomie ok. 1-3 g/100 g. Jako, że kurkuma jest składnikiem mieszanki przyprawowej curry, to także w niej możemy znaleźć kurkuminę. Jednakże w curry jest jej kilkukrotnie mniej – jest obecna w ilości 0,1 – 0,5 g/100 g.

Kurkumina to także suplement diety

Kurkuminę można nabyć w postaci suplementów diety. Zwykle kurkumina występuje w formie kapsułek lub w formie płynnej. Bardzo często można spotkać preparaty kurkuminy w połączeniu z piperyną – substancją, która ułatwia jej wchłanianie.

Coraz więcej pojawia się produktów będących liposomalną formą kurkuminy. Jest to nic innego jak kurkumina zamknięta w otoczkach tłuszczowych.

Nowością jest też kurkumina micelarna, czyli kurkumina występująca w połączeniu z emulgatorem (np. glicerolem).

Według producentów, zarówno liposomalna jak i micelarna kurkumina mają się lepiej wchłaniać od zwykłej kurkuminy. W teorii faktycznie obydwie te formy powinny cechować się wyższą przyswajalnością ponieważ kurkumina jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach.

Kurkumina - właściwości

Kurkumina prawdopodobnie obniża poziom cholesterolu

Na podstawie analizy 7 badań naukowych badacze wykazali, że podawanie kurkuminy lub ekstraktów kurkumy zawierających kurkuminę wpływa korzystnie na profil lipidowy krwi. Badacze potwierdzili, że kurkumina przyczynia się do istotnego obniżenia poziomu cholesterolu LDL (nazywanego „złym” cholesterolem), cholesterolu całkowitego i triglicerydów. Jednocześnie nie stwierdzili oni, aby kurkumina miała wpływ na stężenie cholesterolu HDL (uznawanego za „dobry”).

W innych badaniach odnotowano, że łączne podawanie fitosteroli z kurkuminą w bardziej znaczący sposób (niż stosowane pojedynczo) powoduje obniżenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL u osób cierpiących na hipercholesterolemię (zaburzenia poziomu lipidów we krwi). Dla cholesterolu całkowitego stwierdzono spadek stężenia o 11%, zaś dla "złego" cholesterolu LDL o 14,4%. Z drugiej strony nie zaobserwowano, aby zarówno fitosterole jak i kurkumina miały wpływ na poziom triglicerydów i "dobrego" cholesterolu HDL.

Odmienne wyniki uzyskał Sahebkar, który w swoim opracowaniu naukowym wskazał, że podawanie kurkuminy nie ma wpływu na poziom cholesterolu (cholesterolu całkowitego, HDL, LDL) i triglicerydów we krwi.

Kurkumina obniża poziom cukru we krwi

Wyniki metaanalizy obejmującej 11 badań naukowych pokazały, że spożywanie kurkuminy może mieć znaczenie w obniżaniu stężenia glukozy we krwi. Autorzy opracowania zaobserwowali, że podawanie kurkuminy wiązało się z obniżeniem poziomu glukozy na czczo o 8,88 mg/dl. Dodatkowo kurkumina spowodowała spadek stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) o 0,54 punktu procentowego. Z drugiej strony nie stwierdzono żeby spożywanie kurkuminy skutkowało obniżeniem wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR, ang. homeostasis model assessment of insulin resistance).

Kurkuminę stosowano również w badaniach randomizowanych, w których podawano ją w formie 6 kapsułek dziennie przez 9 miesięcy osobom w stanie przedcukrzycowym. Dobowa dawka kurkuminoidów wynosiła łącznie 1,5 g. Naukowcy prowadzący doświadczenie wykazali, że u osób suplementowanych kurkuminą  nie rozwinęła się cukrzyca, jak miało to miejsce u 16,4% osób, które otrzymywały placebo. Dodatkowo w grupie osób przyjmujących kurkuminę nastąpiło obniżenie wartości wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR). Co więcej, uczestnicy badań, którzy otrzymywali kurkuminę mieli wyższy (korzystny) poziom adiponektyny (cząsteczki, której niskie stężenie obserwuje się m.in. u osób z cukrzycą).

Kurkumina ma właściwości przeciwzapalne

W opracowaniu naukowym skupiającym wyniki wielu badań zauważono, że kurkumina przyczynia się do obniżenia stanu zapalnego. Wykazano, że osoby, które spożywały kurkuminę miały niższy poziom związków prozapalnych, takich jak białko C-reaktywne (CRP, ang. C-reactive protein) i interleukina 6 (IL-6). Nie stwierdzono jedynie, aby podawanie kurkuminy wpływało na stężenie czynnika martwicy nowotworu (TNF-alfa; ang. tumor necrosis factor alpha).

Z drugiej strony, metaanaliza autorstwa Sahebkar i wsp. pokazała, że podawanie kurkuminy w dawkach 300 – 1500 mg (0,3 – 1,5 g) na dzień jednak przyczynia się do obniżenia poziomu TNF-alfa.

Badanie wykonane z udziałem osób otyłych wykazało, że podawanie 1 g kurkuminy dziennie przez 4 tygodnie wpływa na stężenie niektórych cytokin (cząsteczek sygnałowych w organizmie człowieka). Zauważono, że spożywanie kurkuminy przez uczestników badań wiązało się z obniżeniem poziomu cytokiny prozapalnej – interleukiny 1 (IL-1) i cytokiny przeciwzapalnej – interleukiny 4 (IL-4). Jednocześnie nie stwierdzono wpływu kurkuminy na stężenie innych cytokin prozapalnych (IL-6, IL-8) i cytokin przeciwzapalnych (IL-10).

Kurkumina a zespół jelita drażliwego (IBS)

W opracowaniu naukowym obejmującym 3 badania randomizowane, w których uczestniczyło łącznie 326 pacjentów stwierdzono, że podawanie kurkuminy miało korzystny wpływ na hamowanie objawów zespołu jelita wrażliwego, jednakże efekt ten nie był statystycznie istotny. Oznacza to, że co prawda naukowcy stwierdzili pozytywne działanie kurkuminy, jednakże było ono bardzo niewielkie.

Kurkumina może łagodzić objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Autorzy badania randomizowanego z podwójnie ślepą próbą wykazali korzystny wpływ kurkuminy na występowanie objawów wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG). Zaobserwowali oni, że u 53,8% pacjentów z WZJG, którzy przyjmowali mesalazynę (lek) w połączeniu z kurkuminą w dawce 3 g/dzień przez 4 tygodnie nastąpiła remisja kliniczna (ustąpienie objawów choroby) i remisja endoskopowa.

Kurkumina zmniejsza dolegliwości we wrzodach żołądka

Knoche i wsp. zaobserwowali, że podawanie kurkuminy w ilości 500 mg/dzień (jako dodatek do standardowej terapii farmakologicznej) przyczyniło się do złagodzenia objawów dyspepsji (niestrawności, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym bólów brzucha).

Z drugiej strony, spożywanie kurkuminy nie miało wpływu na eradykację (zwalczanie) infekcji spowodowanej Helicobater pylori, będącej główną przyczyną wrzodów żołądka.

Kurkumina ma działanie przeciwdepresyjne

Metaanaliza 6 badań klinicznych wykazała, że u osób z depresją, którzy spożywali kurkuminę nastąpiła poprawa w wynikach uzyskanych w skali Hamiltona (teście stosowanym do określenia objawów depresyjnych). W trzech z tych badań potwierdzono również działanie przeciwlękowe kurkuminy.

Działanie przeciwdepresyjne kurkuminy potwierdzili w swoich badaniach Kanchanatawan i wsp. Autorzy doświadczenia podawali osobom ze zdiagnozowaną depresją 1500 mg kurkuminy przez 12 tygodni. Pod koniec badań odnotowali oni, że osoby, które przyjmowały kurkuminę miały lepsze wyniki uzyskane w skali MADRS (ang. Montgomery Asberg Depression Rating Scale) – skali nasilenia objawów depresji. Bardziej widoczny efekt zaobserwowano wśród mężczyzn niż kobiet.

W innym doświadczeniu zauważono, że łączone podawanie ekstraktu z kurkuminą w dawkach 250-500 mg/dzień i szafranu w ilości 15 mg/dzień było skuteczne w zmniejszaniu symptomów depresji i objawów anksjolitycznych (przeciwlękowych) u osób z ciężkimi zaburzeniami depresyjnymi.

Wyniki badań przeprowadzonych z udziałem osób otyłych pokazały, że codzienne przyjmowanie 1 g kurkuminy spowodowało zmniejszenie stanów lękowych. Z drugiej strony nie stwierdzono wpływu kurkuminy na wyniki uzyskane w skali depresji Becka.

Kurkumina zmniejsza ból w chorobach stawów

Wyniki kilku badań naukowych wskazują, że stosowanie preparatów zawierających kurkuminoidy może być wartościowym dodatkiem wspierającym leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Dowiedziono, że u osób, które przyjmowały kurkuminoidy w ilości 180-500 mg następowało łagodzenie bólu i poprawa funkcjonalna stawów.

Opublikowana w 2016 roku analiza różnych doświadczeń potwierdziła skuteczność stosowania ekstraktów z kurkumy zawierających kurkuminę w leczeniu zapalenia stawów. Za skuteczną dawkę uznano ok. 1000 mg kurkumy / dzień.

Kurkumina wspomaga odchudzanie u osób z nadwagą

Na podstawie przeprowadzonej metaanalizy badań randomizowanych odnotowano, że spożywanie kurkuminy może być korzystne dla osób pragnących schudnąć. Wyniki badań wskazały, że u osób, które otrzymywały kurkuminę nastąpiło obniżenie masy ciała o średnio 1,14 kg, a także zmniejszenie wartości wskaźnika BMI o 0,48. Nie stwierdzono jednak wpływu kurkuminy na zmniejszenie obwodu talii. Działanie odchudzające kurkuminy było szczególnie istotne w przypadku osób cierpiących już na nadwagę, przyjmujących ją w dawce równej lub wyższej niż 1000 mg/dzień przez co najmniej 8 tygodni.

W opublikowanym w 2018 roku przeglądzie systematycznym autorzy publikacji również wskazali na potencjalne działanie kurkuminy wspomagające proces odchudzania. Należy zaznaczyć, że naukowcy podkreślają, że do uzyskania pożądanych efektów konieczne jest długotrwałe przyjmowanie kurkuminy.

Kurkumina – przyswajalność

Kurkumina jest związkiem nierozpuszczalnym w wodzie, a rozpuszczalnym w tłuszczach i z tego też względu jest słabo przyswajana prze organizm człowieka. Według badań wykonanych z udziałem zwierząt stwierdzono, że jej przyswajalność wynosi tylko 1%. Oznacza to, że gdyby (czysto teoretycznie) spożyć 100 g kurkuminy, to nasz organizm przyswoiłby z całej tej puli tylko 1 gram.

Składnik zawarty w pieprzu zwiększa przyswajanie kurkuminy

Biodostępność kurkuminy można poprawić poprzez jednoczesne spożycie jej z piperyną (związkiem naturalnie występującym w czarnym pieprzu). Dane naukowe pokazują, że połączenie kurkuminy z piperyną zwiększa jej wchłanianie 1,5-krotnie (o 150%). Dodatkowo wydaje się, że efekt ten jeszcze bardziej jest obserwowany u ludzi.

W badaniach przeprowadzonych z udziałem ochotników stwierdzono, że piperyna spowodowała wzrost przyswajania kurkuminy aż 20-krotnie (o 2000%).

Który preparat z kurkuminą najlepiej się wchłania?

Na rynku dostępne są różne formy preparatów zawierających kurkuminę. Różnią się one budową chemiczną, która ma mieć wpływ na ich przyswajalność. Przeprowadzono badania naukowe, w których porównywano biodostępność komercyjnych suplementów z kurkuminą. Odnotowano, że najwyższą przyswajalnością cechował się preparat o nazwie Novasol będący micelarną formą kurkuminy. Jego biodostępność była wyższa 185 razy od zwykłej kurkuminy.

Wysoką przyswajalnością charakteryzowały się również produkty: CurcuWin (136,3x wyższa biodostępność), LongVida (100x wyższa biodostępność) i Cavacurmin (85x wyższa biodostępność).

Pozostałe preparaty wykazywały również wyższą biodostępność od zwykłej kurkumy ale uzyskane rezultaty nie były już aż tak efektowne. Należą do nich: Meriva (48x), BCM-95 (27x), Curcumin C3 (20x), Theracurmin (15,9x), CurQfen (15,8x), MicroActive curcumin (9,7x), kurkumina mikronizowana (9x).

Kurkumina – dawkowanie

Nie ustalono jednoznacznie wysokości dawki kurkuminy, która zapewni nam korzyści zdrowotne. Jednakże na podstawie wyników rożnych badań naukowych możemy sądzić, że pozytywny wpływ na nasze zdrowie powinny wykazywać dawki na poziomie ok. 500 – 3000 mg (0,5-3 g) dziennie. Oczywiście zarówno wyższy jak i niższy poziom spożycia również może okazać się skuteczny.

Najlepszym produktem zawierającym kurkuminę jest naturalny korzeń ostryża długiego, czyli kurkuma. Poza wspomnianym związkiem zawiera on również inne składniki, które mogą być ważne dla naszego zdrowia. Jednakże jeżeli ktoś zdecyduje się na wybór suplementu diety, warto aby zwrócił uwagę na rodzaj preparatu, kierując się przyswajalnością kurkuminy w nim zawartej.

Jak wcześniej wspomniano, najwyższą biodostępnością charakteryzują się następujące produkty: Novasol, CurcuWin, LongVida i Cavacurmin.

Jeżeli wybierzemy zwykłą kurkuminę to warto zadbać aby produkt zawierał jednocześnie piperynę (ekstrakt z pieprzu czarnego), który zwiększa jej wchłanianie.

Warto również pamiętać, że jeżeli będziemy wahali się pomiędzy wyborem suplementu diety z kurkumą (sproszkowanym korzeniem), a ekstraktem z kurkumy to dobrze wybrać ten drugi, ponieważ zawiera wyższą ilość kurkuminy.

Kurkumina – skutki uboczne

Kurkumina spożywana w normalnych ilościach nie powoduje skutków ubocznych

Kurkumina jest substancją ogólnie bezpieczną w spożyciu. Wartość ADI (maksymalnego dziennego pobrania) dla kurkuminy ustalono na poziomie 0-3 mg/kg masy ciała/dzień. W przypadku osoby o masie ciała 60 kg, bezpieczna dzienna dawka kurkuminy wynosi zatem 180 mg. Jednakże wyniki badań naukowych pokazują, że stosowanie dużo większych dawek kurkuminy, na poziomie nawet ok. 3,5-8 g dziennie nie wywołuje skutków ubocznych.

Jednocześnie należy podkreślić, że odnotowano pojedyncze skutki uboczne w przypadku stosowania kurkuminy w dawce 500-12 000 mg (0,5-12 g). Osoby doświadczały m.in. biegunek, nudności, bólów głowy, wysypek i pojawienia się żółtego stolca.

Wysokich dawek kurkuminy powinny unikać osoby cierpiące na choroby pęcherzyka żółciowego (np. przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego), ponieważ związek ten może zwiększać jego kurczliwość.

Kurkumina - interakcje z lekami

Kurkumina może oddziaływać na farmakokinetykę (aktywność) leków. Oznacza to, że może zmieniać np. ich szybkość i skuteczność działania.

Uważa się, że kurkumina może wpływać na aktywność takich leków jak: leki nasercowe, przeciwdepresyjne, przeciwzakrzepowe, antybiotyki, leki przeciwhistaminowe i środki chemioterapeutyczne. 

Jednakże szczegółowe badania z udziałem ludzi nie zostały przeprowadzone w tym zakresie. Z tego też względu preparaty/produkty zawierające kurkuminę nie powinny być spożywane jednocześnie z lekami. Pomiędzy przyjmowaniem leków a stosowaniem kurkuminy należy zrobić przerwę ok. 2-3h

Ze względu na fakt, że kurkumina wykazuje potwierdzone działanie przeciwpłytkowe (przeciwzakrzepowe), to podkreśla się, że szczególną ostrożność w jej spożywaniu powinny zachować osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe.

Doświadczenie in vitro wykazało, że kurkumina może hamować działanie winblastyny – leku przeciwnowotworowego. Dlatego też odradza się jej spożywanie u osób przyjmujących winblastynę.

W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach zauważono, że kurkumina osłabia działanie przeciwbakteryjne leków – ciprofloksacyny i kotrimoksazolu.

Kurkumina - w ciąży

Nie ma przeciwwskazań do stosowania kurkumy (jako przyprawy), zawierającej w swoim składzie kurkuminę przez kobiety ciężarne.

Należy jednak zwrócić uwagę, że na etykietach suplementów diety z kurkuminą widnieje informacja, że preparaty te nie powinny być spożywane przez kobiety ciężarne.

Kurkumina – dodatek do żywności (E100)

Kurkumina jest stosowana jako dodatek do żywności pod numerem E100. Jej funkcją jest nadawanie produktom spożywczym koloru żółto-pomarańczowego.

Według unijnego Rozporządzenia nr 1129/2011, kurkumina może być dodawana do takich produktów jak:

• Sery topione z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi
• (100 mg/kg)
• Dżemy, galaretki i marmolady (quantum satis)
• Kiełbasy i pasztety (20 mg/kg)
• Pasty rybne i pasty ze skorupiaków (quantum satis)
• Wędzone ryby (quantum satis)
• Fermentowane przetwory mleczne z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi (150 mg/kg)
• Sery niedojrzewające z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi (150 mg/kg)
• Lody (150 mg/kg)
• Kandyzowane owoce i warzywa (200 mg/kg)
• Gumy do żucia (300 mg/kg)
• Pieczywo cukiernicze i wyroby ciastkarskie (200 mg/kg)
• Przyprawy kulinarne (500 mg/kg)
• Musztarda (300 mg/kg)
• Zupy i buliony (50 mg/kg)
• Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego (50 mg/kg)
• Dietetyczne środki spożywcze stosowane w dietach przeznaczonych do kontrolowania masy ciała (50 mg/kg)
• Wino owocowe (200 mg/kg)
• Przekąski na bazie ziemniaków, zbóż, mąki lub skrobi z wyłączeniem przekąsek ekstrudowanych lub ekspandowanych (100 mg/kg) lub przekąski ekstrudowane i ekspandowane (200 mg/kg)
• Desery (150 mg/kg)