Luteina

Najwięcej luteiny znajduje się w ciemnozielonych warzywach

Głównym źródłem luteiny w naszej diecie są produkty pochodzenia roślinnego. Co ciekawe, pomimo, że luteina nadaje roślinom żółtą barwę, to najwięcej jest jej w zielonych warzywach, głównie: szpinaku, jarmużu, zielonej pietruszce, sałacie rzymskiej.Wynika to z tego, że w tych produktach obecny jest również zielony barwnik – chlorofil, który silniej wpływa na ich barwę.

Niewielkie ilości luteiny znajdują się również w żółtych i pomarańczowych owocach (np. w brzoskwiniach i nektarynkach).

Pomimo, że luteina może być produkowana tylko przez rośliny, to obecna jest także w żółtkach jaj. Wynika to z faktu karmienia kur produktami roślinnymi zawierającymi luteinę.

Uważa się, że porcja gotowanego szpinaku o masie 50 g (ok. 3-4 łyżek) może w pełni dostarczyć dzienną rekomendowaną ilość luteiny. Dla porównania, jedno żółtko kurze pokryje proponowane zapotrzebowanie na luteinę tylko w ok. 14%.

Organizm człowieka nie wytwarza luteiny

Niestety organizm człowieka nie jest zdolny do produkcji luteiny, dlatego też musi być ona dostarczana wraz z dietą. Na szczęście, jesteśmy zdolni do magazynowania pewnych jej ilości.

Luteina występuje w suplementach diety

Na rynku dostępnych jest wiele suplementów diety zawierających luteinę. Preparaty z luteiną najczęściej występują w postaci kapsułek. Jednakże dostępne są również suplementy w postaci proszku.

Luteina znajdująca się w suplementach diety zazwyczaj pozyskiwana jest z rośliny – aksamitki wyniosłej.

Dzienna zalecana porcja spożycia luteiny przez producentów różnych preparatów mieści się zwykle w przedziale 20 – 25 mg.

Cena preparatu zawierającego 60 kapsułek z luteiną wynosi ok. 25-35 zł.

Według informacji zawartych na opakowaniu suplementów z luteiną, ich stosowanie przez kobiety ciężarne i karmiące powinno być skonsultowane z lekarzem.

Luteina – przyswajalność

Po spożyciu luteina wchłaniana jest przez błonę śluzową jelita cienkiego. Następnie łączy się z cząsteczkami zwanymi chylomikronami i za ich pomocą transportowana jest naczyniami limfatycznymi do wątroby. W hepatocytach (komórkach wątrobowych) luteina wbudowywana jest w lipoproteiny i wraz z nimi rozprowadzana jest do różnych tkanek w naszym organizmie. W najwyższych ilościach luteina skumulowana jest w siatkówce oka.

Dodatek tłuszczu zwiększa przyswajalność luteiny

Z tego względu, że luteina jest rozpuszczalna w tłuszczach, to właśnie dodatek tłuszczu (np. oleju) do produktu bogatego w luteinę spowoduje, że więcej luteiny zostanie wchłoniętej przez nasz organizm. Jeżeli zależy nam na dostarczeniu jak największej ilości luteiny, spożywając sałatkę ze szpinaku, warto dodać do niej nieco oleju (np. oliwy z oliwek).

Dla przykładu, prowadzono badania, w których uczestnicy spożywali sałatkę wzbogaconą awokado (jako źródło tłuszczu) lub sałatkę bez dodatku awokado. Okazało się, że osoby spożywające sałatkę z awokado miały ponad 5-krotnie wyższy poziom luteiny we krwi, w porównaniu do osób, których sałatka była pozbawiona awokado (tłuszczu).

Luteina jest bardzo dobrze przyswajana z żółtek jaj

Na przyswajalność luteiny ma wpływ nie tylko obecność tłuszczu. Naukowcy uważają, że znaczenie ma również źródło, z którego pochodzi luteina. W jednej z publikacji wykazano, że luteina spożyta w postaci żółtek jaj wchłania się lepiej (ma wyższą biodostępność) niż luteina, którą dostarczymy ze szpinaku, a nawet w formie suplementów diety.

Uważa się, że biodostępność luteiny z żółtek jaj może być nawet 3-krotnie wyższa w porównaniu do luteiny pochodzącej ze źródeł roślinnych i preparatów.

Błonnik pokarmowy i inne karotenoidy mogą zmniejszać biodostępność luteiny

Dieta bogata w błonnik pokarmowy oraz innego rodzaju karotenoidy (np. beta-karoten) może być przyczyną niższego poziomu luteiny w organizmie ze względu na niekorzystny wpływ na wchłanianie tego związku. Oczywiście nie oznacza to, że należy ograniczyć spożycie produktów będących źródłem błonnika i pozostałych karotenoidów. Warto po prostu nie łączyć tych składników ze sobą w jednym posiłku czy stosując jednocześnie suplementy diety zawierające taki zestaw związków.

Luteina – dawkowanie

Za odpowiednią dawkę luteiny uznaje się 6 - 20 mg/dzień

Dla luteiny nie ustalono konkretnych ilości, w jakich powinna być codziennie spożywana, ponieważ nie należy (w odróżnieniu od np. witamin i składników mineralnych) do związków niezbędnych dla funkcjonowania/życia naszego organizmu.

Niemniej jednak, na podstawie wyników badań prowadzonych pod kątem wpływu luteiny na proces widzenia/wzrok ustalono, że „terapeutyczna” dawka luteiny może wynosić ok. 6 mg/dzień.

Spożycie luteiny wśród społeczeństwa jest bardzo niskie

Uważa się, że spożycie luteiny wśród populacji wynosi zaledwie ok. 1- 2 mg/dzień. Oznacza to, że spożywamy zbyt niskie ilości luteiny, aby mogła ona korzystnie wpływać na obniżenie rozwoju chorób oczu.

Kto powinien szczególnie zadbać o odpowiednie spożycie luteiny?

 Ze względu na to, że główną funkcją luteiny w organizmie człowieka jest ochrona narządu wzroku przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, odpowiednie jej ilości powinny dostarczać przede wszystkim osoby starsze, a także osoby spędzające wiele godzin przed telewizorem, komputerem, czy też zawodowi kierowcy.

Luteina – bezpieczeństwo spożycia

Bezpieczny poziom spożycia luteiny wynosi ok. 20 mg/dzień lub 1 mg/kg masy ciała/dzień

Na podstawie wyników badań naukowych, autorzy opracowań sugerują, że luteina jest bezpieczna dla naszego zdrowia w dawce do 20 mg/dzień. Oczywiście sporadyczne przekroczenie tego poziomu nie wywoła żadnych skutków ubocznych.

Regularne spożywanie wysokich ilości luteiny (jak i pozostałych karotenoidów) może skutkować zabarwieniem się skóry na lekko pomarańczowy kolor. Jednakże barwa ta samoistnie zaniknie po zmniejszeniu dawki dostarczanych karotenoidów.

Panel Naukowy ds. Dodatków do Żywności i Składników Odżywczych dodawanych do żywności ustalił z kolei, że poziom dopuszczalnego dziennego spożycia luteiny (ADI, ang. acceptable daily intake) wynosi 1 mg/kg masy ciała. Oznacza to, że dorosły mężczyzna o masie ciała 60 kg bez obawy o swoje zdrowie może codziennie wraz z żywnością dostarczać 60 mg luteiny.

Luteina - interakcje z lekami

Przyjmowanie Orlistatu (leku wykorzystywanego w terapii otyłości) może powodować obniżenie wchłaniania luteiny, w konsekwencji prowadząc do zmniejszenia jej poziomu w ustroju.

Luteina - w ciąży

Nie ustalono żadnych rekomendacji, ile kobiety ciężarne i karmiące powinny dostarczać luteiny. Jednocześnie nie stwierdzono, aby luteina spożywana w trakcie ciąży mogła mieć jakiekolwiek szkodliwe działanie (poza wspomnianymi przebarwieniami skóry).

W jednym z badań odnotowano też, że kobiety z wyższym poziomem luteiny w organizmie miały niższe ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego o ok. 40% w porównaniu do kobiet, u których stwierdzono niskie stężenie tego związku.

Luteina – dodatek do żywności (E 161b)

Luteina jest stosowana w przemyśle spożywczym jako dodatek do żywności, w której pełni funkcję barwnika. Luteina widnieje na etykietach produktów spożywczych pod numerem E161b. Według unijnego prawa, luteina może być dodawana do wybranych produktów spożywczych, m.in. takich jak (*w nawiasach wpisano ilość w jakiej może być dodana do produktu):

• Sery topione z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi (100 mg/kg)
• Dżemy, galaretki i marmolady (100 mg/kg)
• Pasty rybne i pasty ze skorupiaków (100 mg/kg)

Luteina może być stosowana również samodzielnie lub razem z innymi barwnikami (np. takimi jak kurkumina, tartrazyna, żółcień chinolinowa, koszenila o łącznym maksymalnym poziomie ) w takich produktach jak:

• Fermentowane przetwory mleczne z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującym (150 mg/kg)
• Sery niedojrzewające z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi (150 mg/kg)
• Lody spożywcze (150 mg/kg)
• Pastylki i drażetki odświeżające oddech (300 mg/kg)
• Gumy do żucia (300 mg/kg)
• Nadzienia (300 mg/kg)
• Dekoracje, powłoki i sosy (500 mg/kg)
• Pieczywo cukiernicze i wyroby ciastkarskie (200 mg/kg)
• Przyprawy kulinarne (np. curry sproszkowane) (500 mg/kg)
• Musztarda (300 mg/kg)
• Zupy i buliony (50 mg/kg)
• Napoje z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi z wyłączeniem mleka czekoladowego i produktów słodowych (100 mg/kg)
• Wino owocowe (200 mg/kg)
• Przekąski na bazie ziemniaków, zbóż, mąki lub skrobi z wyłączeniem m przekąsek ekstrudowanych lub ekspandowanych (100 mg/kg)
• Desery (150 mg/kg)