Luteina na oczy: czy poprawia wzrok?

Luteinie przypisuje się ochronny wpływ na narząd wzroku. Takie działanie może wynikać z działania przeciwutleniającego luteiny. Związek ten wykazuje zdolność tłumienia tlenu singletowego i zmiatania wolnych rodników, które mogą uszkadzać oczy. Dodatkowo, efekt ochronny Luteiny polega na jej filtrowaniu światła niebieskiego, co powoduje zmniejszenie fototoksycznego uszkodzenia komórek fotoreceptorów.

Szacuje się, że stężenie karotenoidów (w tym luteiny) w siatkówce oka jest około 1000 razy wyższe niż w innych tkankach. Te liczby tylko potwierdzają, że luteina musi pełnić istorną rolę w procesie widzenia.

Luteina a zmęczenie wzroku

W 2009 roku na łamach czasopisma Applied Ergonomics opublikowano wyniki badania randomizowanego z podwójnie ślepą próbą, w którym analizowano wpływ spożywania luteiny na zmęczenie wzroku.

Zadaniem uczestników badań było porównanie tekstu na papierze, z tym samym tekstem (ale zawierającym pojedyncze błędy) wyświetlanym na ekranie monitora i znalezienie wspomnianych błędów. Zarówno przed, jak i po czytaniu tekstów wykonano test sakkadowy, podczas którego badano mimowolne ruchy oka.

Na podstawie poczynionych obserwacji naukowcy uznali, że czytanie tekstu wywołało zmęczenie wzroku. Dodatkowo stwierdzili, że podawanie luteiny może pomóc zmniejszyć objawy zmęczenia wzroku. Warto jednak dodać, że wraz z luteiną podawano również inny związek z grupy karotenoidów - zeaksantynę, który również podejrzewa się o korzystny wpływ na narząd wzroku.

Luteina a zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)

Jedną z najbardziej znanych chorób oczu jest zwyrodnienie plamki związanej z wiekiem (AMD, ang. age-related macular degeneration). U osób dotkniętych tą chorobą dochodzić m.in. do pogorszenia widzenia kolorów, obniżenia kontrastu. W postaci zaawansowanej może rozwinąć się ślepota.

Od kilkudziesięciu lat uważano, że zarówno luteina, jak i zeaksantyna mogą wpływać na występowanie zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, jak również wpływać na przebieg choroby. Aby potwierdzić te doniesienia lub zaprzeczyć im, naukowcy przeanalizowali wiele badań naukowych. Na ich podstawie wykazali, że wysokie spożycie luteiny i zeaksantyny wiąże się z mniejszym ryzykiem wystąpienia późnej postaci AMD o 26%.
Z drugiej strony należy podkreślić, że autorzy badania wskazali, że luteina i zeaksantyna nie mają prawdopodobnie wpływu na rozwój wczesnej postaci AMD.

Z kolei w innym badaniu zaobserwowano, że długoterminowe spożywanie wysokich ilości luteiny powoduje wzrost stężenia tego składnika we krwi, przyczynia się do zwiększenia gęstości optycznej pigmentu plamkowego (MPOD, ang. macular pigment optical density), jak również może poprawiać wrażliwość wzrokową u pacjentów z wczesną postacią AMD.

Autorzy doświadczenia podali, że skuteczne może być dostarczanie luteiny w ilości 10 mg dziennie. Jednocześnie nie wykluczają oni, że korzyści zdrowotne można nawet uzyskać przy spożywaniu niższych ilości luteiny. Dla osób spożywających niewielkie ilości warzyw i owoców taka porcja luteiny wydaje się być trudno osiągalna. Szacuje się, że średnie dzienne spożycie luteiny przez populacje zachodnie wynosi ok. 1,7 mg. Jednak osoby, których dieta jest bogata w te produkty mogą dostarczać nawet 20 mg luteiny na dzień.

W jednej z prac naukowych zauważono również, że suplementacja luteiną może poprawić ostrość wzroku u osób, u których stwierdzono zwyrodnienie plamki żółtej.

Na podstawie aktualnej wiedzy można stwierdzić, że faktycznie spożycie wysokich ilości luteiny może mniejszyć ryzyko wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem, jak również złagodzić przebieg tej choroby.

Trzeba jednak zaznaczyć, że niektóre wyniki badań nie potwierdzają skuteczności działania luteiny.

Luteina a zaćma

Zaćma jest chorobą polegającą na zmętnieniu soczewki. Jej najczęstszą przyczyną jest starzenie się organizmu. Do zaćmy mogą doprowadzić również takie czynniki jak: uraz oka, stany zapalne błony naczyniowej oka, długotrwałe przyjmowanie niektórych leków (np. kortykosteroidów) czy też cukrzyca. Osoby cierpiące na zaćmę skarżą się na pogorszenie się ostrości wzroku. Choroba ta może spowodować ślepotę.

Podobnie jak w przypadku zwyrodnienia plamki żółtej, zapewnienie odpowiedniego spożycia luteiny może zapobiegać rozwojowi zaćmy. 

W 2014 roku na łamach czasopisma Nutrients opublikowano zebrane wyniki wielu badań naukowych, które jednoznacznie pokazały, że osoby które miały wysokie stężenie luteiny we krwi, miały mniejsze ryzyko wystąpienia zaćmy jądrowej o 27%. Jeszcze bardziej korzystny efekt odnotowano w przypadku zeaksantyny. Ryzyko rozwoju zaćmy było o 37% niższe wśród osób charakteryzujących się wysokim poziomem luteiny we krwi.

Na rozwój zaćmy wpływ ma nie tylko poziom luteiny we krwi, ale również wysokość jej spożycia. Przeprowadzona metaanaliza wykazała, że osoby spożywające dużo luteiny mają o 25% mniejsze ryzyko wystąpienia zaćmy jądrowej. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że jeszcze bardziej znaczący wpływ na zapobieganie zaćmie miał inny z karotenoidów - zeaksantyna. Zapewnienie jej wysokiego spożycia może obniżyć ryzyko zaćmy jądrowej aż o 35%. Jednocześnie naukowcy dowiedli, że wspomniane karotenoidy nie mają wpływ na powstawanie zaćmy korowej.

Luteina a retinopatia cukrzycowa

Jednym z powikłań cukrzycy jest retinopatia cukrzycowa. Chorobę tą powszechnie nazywa się cukrzycową chorobą oczu. Wysoki poziom cukru we krwi (hiperglikemia) u osób z cukrzycą może prowadzić do powstania patologicznych zmian w obrębie siatkówki oka. Retinopatia cukrzycowa objawia się zaburzeniami ostrości wzroku. W skrajnych przypadkach, retinopatia cukrzycowa może prowadzić do nagłej utraty widzenia.

Naukowcy zauważyli, że osoby z retinopatią cukrzycową mają niższe stężenie luteiny i zeaksantyny w surowicy krwi, niż osoby zdrowe. Dodatkowo wykazali, że spożywanie zeaksantyny i luteiny może poprawić ostrość widzenia u osób cierpiących na tę chorobę

Luteina a zwyrodnienie barwnikowe siatkówki

Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki (łac. retinitis pigmentosa, RP) jest chorobą oczu uwarunkowaną genetycznie, w której dochodzi do uszkodzenia i utraty pręcików umieszczonych w tylnej części oka. Choroba ta objawia się m.in. pogorszeniem widzenia w nocy i upośledzonym widzeniem z boku (tzw. widzeniem peryferyjnym). W miarę rozwoju choroby postępuje zwężenie pola widzenia. Niektóre osoby mogą doświadczać światłowstrętu. W skrajnych przypadkach może rozwinąć się całkowita ślepota.

W 2012 roku w czasopismie naukowym Archives of Ophtalmology zamieszczono wyniki badania, ktore wykazało, że u osób dorosłych cierpiących na barwnikowe zapalenie siatkówki, którzy spożywali luteinę wilości 12 mg/dzień nastąpiło spowolnienie utraty pola widzenia.

Podobne efekty stosowania luteiny zauważyli inni naukowcy. Potwierdzili, że luteina może poprawiać pole widzenia. Dodatkowo odnotowali, że dostarczenie wysokich ilości luteiny prawdpodobnie poprawia również ostrość widzenia.