Miedź

Nasz organizm potrzebuje tylko niewielkich ilości miedzi. Zawartość tego składnika w ustroju człowieka szacuje się na ok. 100 mg.

Ponad połowa całkowitej puli miedzi jest zlokalizowana w szkielecie i mięśniach. Stosunkowo dużo miedzi znajduje się również w nerkach, wątrobie, mózgu i sercu.

Miedź jest składnikiem wielu enzymów i z tego względu wpływa na wiele ważnych funkcji naszego organizmu.

Miedź właściwości

Miedź ma istotny wpływ na metabolizm żelaza. Odpowiada ona m.in. za prawidłowe:

• Wchłanianie żelaza w jelitach
• Uwalnianie zapasów żelaza
• Wbudowywanie żelaza do hemoglobiny

Obecność miedzi wspomaga również szereg innych, ważnych procesów zachodzących w naszym organizmie:

• Wpływa na kontrolę ciśnienia krwi
• Uczestniczy w krzepnięciu krwi
• Wspomaga sieciowanie (budowę) tkanek łącznych w kościach, sercu i tętnicach
• Odpowiada za mielinizację mózgu i rdzenia kręgowego
• Bierze udział w pigmentacji włosów i skóry
• Uczestnicy w reakcjach odpornościowych (wpływa korzystnie na odporność)
• Chroni organizm przed uszkodzeniami wywołanymi obecnością wolnych rodników (wchodzi w skład enzymu przeciwutleniającego - miedziowo-cynkowej dysmutazy ponadtlenkowej)

Źródła Miedzi

Miedź występuje w produktach roślinnych i zwierzęcych

Miedź jest szeroko rozpowszechniona w żywności. Najwyższe ilości tego składnika znajdują się w:

• Podrobach (np. wątróbka)
• Skorupiakach (np. ostrygi, kraby, homary, małże)
• Orzechach (np. nerkowce, orzechy laskowe)
• Nasionach (np. pestki słonecznika)
• Grzybach shiitake

Miedź występuje również w produktach pełnoziarnistych (np. w kaszy gryczanej), otrębach i gorzkiej czekoladzie.

Warto zauważyć, że miedź pochodząca z produktów mięsnych jest lepiej przyswajalna, niż miedź występująca w produktach roślinnych.

Źródłem miedzi mogą być suplementy diety

Osoby cierpiące na niedobór miedzi, mogą uzupełniać jej braki poprzez stosowanie suplementów diety.

W preparatach tych, najczęstszymi formami miedzi są:

• Glukonian miedzi
• Siarczan miedzi
• Chlorek miedzi

Dawkowanie

Miedź jest pierwiastkiem występującym w organizmie w śladowych ilościach. 

W związku z tym, zapotrzebowanie człowieka na miedź jest niskie.

Dzieci powinny spożywać 0,3-0,7 mg miedzi dziennie, zaś młodzież i osoby dorosłe - 0,7-0,9 mg/dzień.

Zapotrzebowanie na miedź nieznacznie wzrasta u kobiet ciężarnych (1,0 mg/dzień) i kobiet karmiących piersią (1,3 mg/dzień).

 

Tabela 1. Zapotrzebowanie człowieka na miedź.

Płeć i wiek	Dawka miedzi (mg/dzień)
Niemowlęta
0-0,5	0,2
0,5-1,0	0,3
Dzieci
1-3 lat	0,3
4-6 lat	0,4
7-9 lat	0,7
Chłopcy
10-12 lat	0,7
13-15 lat	0,9
16-18 lat	0,9
Dziewczęta
10-12 lat	0,7
13-15 lat	0,9
16-18 lat	0,9
Mężczyźni
>18 lat	0,9
Kobiety
>18 lat	0,9
ciężarne	1,0
w okresie laktacji	1,3

 

Miedź – objawy niedoboru

Deficyt miedzi obserwuje się bardzo rzadko. Wynika to z tego, że składnik ten jest szeroko rozpowszechniony w żywności.

Obniżenie poziomu miedzi w organizmie obserwuje się m.in. w chorobach genetycznych związanych z metabolizmem miedzi, np. w aceruloplazminemii.

Jednym z głównych objawów niedoboru miedzi jest wystąpienie niedokrwistości (anemii), która nie daje się wyleczyć przez podawanie żelaza.

W przebiegu deficytu miedzi można też zaobserwować obniżony poziom białych krwinek (neutrofili). W efekcie, brak miedzi może być przyczyną osłabionej odporności.

Niedobór miedzi u niemowląt i małych dzieci może wiązać się z nieprawidłowym rozwojem kości, a nawet postępującą osteoporozą. Ryzyko osteoporozy wzrasta również u osób dorosłych niedostarczających odpowiednich ilości miedzi.

Na skutek deficytu miedzi rzadziej obserwuje się m.in.:

• Depigmentację skóry i włosów
• Zahamowanie wzrostu

U osób z wrodzonym niedoborem miedzi mogą wystąpić objawy takie, jak:

• Demielinizacja układu nerwowego
• Polineuropatia
• Mielopatia
• Zapalenie nerwu wzrokowego

U kogo najczęściej może występować niedobór miedzi?

Na niedobór miedzi narażone są przede wszystkim:

• Wcześniaki
• Niemowlęta o niskiej masie urodzeniowej
• Osoby cierpiące na zespół złego wchłaniania (w tym osoby po resekcji jelita lub żołądka i osoby z celiakią)
• Osoby z mukowiscydozą
• Osoby spożywające nadmierne ilości cynku (np. w formie suplementów diety)

Sugeruje się, że biodostępność miedzi, poza cynkiem, mogą obniżać również takie składniki jak witamina C i żelazo.

Co ciekawe, wysoki poziom cynku, negatywnie wpływający na stężenie miedzi, może pochodzić z nadmiernie stosowanych kremów do protez o dużej zawartości cynku.

Ile spożywać miedzi przy stwierdzonym niedoborze?

W przypadku umiarkowanego niedoboru miedzi zaleca się doustne podawanie tego składnika w ilości 3-8 mg dziennie.

Szacuje się, że efekty powinny nastąpić po ok. 4-12 tygodniach.

Przyczyny i skutki nadmiaru miedzi

Podobnie jak w przypadku niedoboru, zbyt wysoki poziom miedzi w organizmie nie zdarza się zbyt często.

Nadmiar miedzi nie następuje raczej na skutek spożywania produktów spożywczych, a wynika bardziej z korzystania z naczyń miedzianych, z których to miedź może przedostawać się np. do wody.

Miedź w środowisku jest obecna nie tylko w naczyniach kuchennych, ale również może być składnikiem środków antykoncepcyjnych i wkładek domacicznych.

Na zatrucie miedzią mogą być narażone osoby mające z nią bezpośredni kontakt. 

Dotyczy to spawaczy, jak również osób pracujących m.in. w hutach miedzi i stali, spalarniach śmieci, zakładach produkujących biżuterię, fungicydy zawierające miedź, kosmetyki i materiały dentystyczne.

Poniżej zamieszczamy dopuszczalne górne granice spożycia miedzi:

• Dzieci do 12. miesiąca życia – nie ustalono
• Dzieci w wieku 1-3 lat – max. 1 mg/dzień
• Dzieci w wieku 4-8 lat – max. 3 mg/dzień
• Dzieci w wieku 9-13 lat – max. 5 mg/dzień
• Osoby w wieku 14-18 lat – max. 8 mg/dzień
• Osoby w wieku 19 lat i powyżej – max. 10 mg/dzień 

Trzeba jednak zaznaczyć, że podany poziom spożycia miedzi może być zbyt wysoki dla osób cierpiących na zaburzenia genetyczne związane z metabolizmem miedzi (np. choroba Wilsona).

U tych osób negatywne skutki mogą wystąpić przy niższych dawkach.

Objawy nadmiaru miedzi

Najczęstszymi objawami nadmiaru miedzi są:

• Bóle brzucha
• Biegunka
• Nudności
• Wymioty

Na skutek spożycia zbyt wysokich ilości miedzi może pojawić się metaliczny posmak w ustach.

W skrajnych przypadkach, ostre zatrucie miedzią możę powodować:

• Uszkodzenie wątroby
• Niewydolność nerek
• Śpiączkę
• Śmierć

Interakcje z lekami

Penicylamina jest lekiem powszechnie stosowanym w chorobie Wilsona, którego celem jest usuwanie tego składnika z organizmu (działanie korzystne).

Jednakże w przypadku innych jednostek chorobowych (niezwiązanych z metabolizmem miedzi), przyjmowanie penicylaminy obniża poziom miedzi w ustroju (niekorzystnie), co może wymagać uzupełniania tego składnika.