Miedź
Ostatnia aktualizacja: 13 listopada 2020
- Pisząc ten artykuł, korzystaliśmy z:
- 17źródła
- 0badań
Miedź jest podstawowym pierwiastkiem śladowym, niezbędnym dla człowieka.
Wpływ na zdrowie: | Pozytywny |
Nazwa: | Miedź |
Grupa związków: | Składnik mineralny |
Właściwości: | Uczestniczenie w metabolizmie żelaza, budowa kości, obrona antyoksydacyjna organizmu, wpływ na pigmentację skóry i włosów, wspomagania działania układu odpornościowego |
Główne źródła: | Podroby (wątróbka), małże, ostrygi, orzechy, nasiona |
Objawy niedoboru: | Niedokrwistość, zwiększone ryzyko osteoporozy, depigmentacja skóry, osłabienie odporności |
Objawy nadmiaru: | Dolegliwości żołądkowo-jelitowe (bóle brzucha, nudności, wymioty), uszkodzenie nerek i wątroby |
Dzienne spożycie: | wspomaganie odporności
Dzieci: 0,3-0,7 mg Młodzież: 0,7-0,9 mg Osoby dorosłe: 0,9mg Kobiety ciężarne: 1,0 mg Kobiety karmiące: 1,3 mg |
W ciąży: | Bezpieczny, gdy jest spożywany wraz z żywnością |
W pigułce
- Miedź jest składnikiem potrzebnym dla zdrowia człowieka, który odgrywa ważną wolę w metabolizmie żelaza
- Miedź odpowiada za prawidłową budowę kości i właściwe funkcjonowanie układu odpornościowego
- Miedź może wpływać na urodę - bierze udział w pigmentacji włosów i skóry
- Miedź (w postaci dysmutazy ponadtlenkowej) chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników
- Bezpośrednim skutkiem niedoboru miedzi może być niedokrwistość (anemia)
- Brak miedzi może być przyczyną osteoporozy, osłabionej odporności, zmiany zabarwienia skóry i włosówjak i ograniczeniem wzrostu
- Zaleca się, aby osoby dorosłe spożywały 0,9 mg miedzi dziennie
- Źródłem miedzi sią głównie: podroby, ostrygi, małże, orzechy, nasiona
- Nadmiar miedzi występuje rzadko i jest związany głównie z narażeniem na miedź np. w miejscu pracy
- Działanie toksyczne miedzi objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi , a także uszkodzeniem wątroby i nerek
Zobacz też: Cynk - właściwości, źródła, objawy niedoboru
Nasz organizm potrzebuje tylko niewielkich ilości miedzi. Zawartość tego składnika w ustroju człowieka szacuje się na ok. 100 mg.
Ponad połowa całkowitej puli miedzi jest zlokalizowana w szkielecie i mięśniach. Stosunkowo dużo miedzi znajduje się również w nerkach, wątrobie, mózgu i sercu.
Miedź jest składnikiem wielu enzymów i z tego względu wpływa na wiele ważnych funkcji naszego organizmu.
Miedź właściwości
Miedź ma istotny wpływ na metabolizm żelaza. Odpowiada ona m.in. za prawidłowe:
- Wchłanianie żelaza w jelitach
- Uwalnianie zapasów żelaza
- Wbudowywanie żelaza do hemoglobiny
Obecność miedzi wspomaga również szereg innych, ważnych procesów zachodzących w naszym organizmie:
- Wpływa na kontrolę ciśnienia krwi
- Uczestniczy w krzepnięciu krwi
- Wspomaga sieciowanie (budowę) tkanek łącznych w kościach, sercu i tętnicach
- Odpowiada za mielinizację mózgu i rdzenia kręgowego
- Bierze udział w pigmentacji włosów i skóry
- Uczestnicy w reakcjach odpornościowych (wpływa korzystnie na odporność)
- Chroni organizm przed uszkodzeniami wywołanymi obecnością wolnych rodników (wchodzi w skład enzymu przeciwutleniającego - miedziowo-cynkowej dysmutazy ponadtlenkowej)
Źródła Miedzi
Miedź występuje w produktach roślinnych i zwierzęcych
Miedź jest szeroko rozpowszechniona w żywności. Najwyższe ilości tego składnika znajdują się w:
- Podrobach (np. wątróbka)
- Skorupiakach (np. ostrygi, kraby, homary, małże)
- Orzechach (np. nerkowce, orzechy laskowe)
- Nasionach (np. pestki słonecznika)
- Grzybach shiitake
Miedź występuje również w produktach pełnoziarnistych (np. w kaszy gryczanej), otrębach i gorzkiej czekoladzie.
Warto zauważyć, że miedź pochodząca z produktów mięsnych jest lepiej przyswajalna, niż miedź występująca w produktach roślinnych.
Źródłem miedzi mogą być suplementy diety
Osoby cierpiące na niedobór miedzi, mogą uzupełniać jej braki poprzez stosowanie suplementów diety.
W preparatach tych, najczęstszymi formami miedzi są:
- Glukonian miedzi
- Siarczan miedzi
- Chlorek miedzi
Dawkowanie
Miedź jest pierwiastkiem występującym w organizmie w śladowych ilościach.
W związku z tym, zapotrzebowanie człowieka na miedź jest niskie.
Dzieci powinny spożywać 0,3-0,7 mg miedzi dziennie, zaś młodzież i osoby dorosłe - 0,7-0,9 mg/dzień.
Zapotrzebowanie na miedź nieznacznie wzrasta u kobiet ciężarnych (1,0 mg/dzień) i kobiet karmiących piersią (1,3 mg/dzień).
| Płeć i wiek |
Dawka miedzi (mg/dzień) |
|---|---|
| Niemowlęta | |
| 0-0,5 | 0,2 |
| 0,5-1,0 | 0,3 |
| Dzieci | |
| 1-3 lat | 0,3 |
| 4-6 lat | 0,4 |
| 7-9 lat | 0,7 |
| Chłopcy | |
| 10-12 lat | 0,7 |
| 13-15 lat | 0,9 |
| 16-18 lat | 0,9 |
| Dziewczęta | |
| 10-12 lat | 0,7 |
| 13-15 lat | 0,9 |
| 16-18 lat | 0,9 |
| Mężczyźni | |
| >18 lat | 0,9 |
| Kobiety | |
| >18 lat | 0,9 |
| ciężarne | 1,0 |
| w okresie laktacji | 1,3 |
Miedź – objawy niedoboru
Deficyt miedzi obserwuje się bardzo rzadko. Wynika to z tego, że składnik ten jest szeroko rozpowszechniony w żywności.
Obniżenie poziomu miedzi w organizmie obserwuje się m.in. w chorobach genetycznych związanych z metabolizmem miedzi, np. w aceruloplazminemii.
Jednym z głównych objawów niedoboru miedzi jest wystąpienie niedokrwistości (anemii), która nie daje się wyleczyć przez podawanie żelaza.
W przebiegu deficytu miedzi można też zaobserwować obniżony poziom białych krwinek (neutrofili). W efekcie, brak miedzi może być przyczyną osłabionej odporności.
Niedobór miedzi u niemowląt i małych dzieci może wiązać się z nieprawidłowym rozwojem kości, a nawet postępującą osteoporozą. Ryzyko osteoporozy wzrasta również u osób dorosłych niedostarczających odpowiednich ilości miedzi.
Na skutek deficytu miedzi rzadziej obserwuje się m.in.:
- Depigmentację skóry i włosów
- Zahamowanie wzrostu
U osób z wrodzonym niedoborem miedzi mogą wystąpić objawy takie, jak:
- Demielinizacja układu nerwowego
- Polineuropatia
- Mielopatia
- Zapalenie nerwu wzrokowego
U kogo najczęściej może występować niedobór miedzi?
Na niedobór miedzi narażone są przede wszystkim:
- Wcześniaki
- Niemowlęta o niskiej masie urodzeniowej
- Osoby cierpiące na zespół złego wchłaniania (w tym osoby po resekcji jelita lub żołądka i osoby z celiakią)
- Osoby z mukowiscydozą
- Osoby spożywające nadmierne ilości cynku (np. w formie suplementów diety)
Sugeruje się, że biodostępność miedzi, poza cynkiem, mogą obniżać również takie składniki jak witamina C i żelazo.
Co ciekawe, wysoki poziom cynku, negatywnie wpływający na stężenie miedzi, może pochodzić z nadmiernie stosowanych kremów do protez o dużej zawartości cynku.
Ile spożywać miedzi przy stwierdzonym niedoborze?
W przypadku umiarkowanego niedoboru miedzi zaleca się doustne podawanie tego składnika w ilości 3-8 mg dziennie.
Szacuje się, że efekty powinny nastąpić po ok. 4-12 tygodniach.
Przyczyny i skutki nadmiaru miedzi
Podobnie jak w przypadku niedoboru, zbyt wysoki poziom miedzi w organizmie nie zdarza się zbyt często.
Nadmiar miedzi nie następuje raczej na skutek spożywania produktów spożywczych, a wynika bardziej z korzystania z naczyń miedzianych, z których to miedź może przedostawać się np. do wody.
Miedź w środowisku jest obecna nie tylko w naczyniach kuchennych, ale również może być składnikiem środków antykoncepcyjnych i wkładek domacicznych.
Na zatrucie miedzią mogą być narażone osoby mające z nią bezpośredni kontakt.
Dotyczy to spawaczy, jak również osób pracujących m.in. w hutach miedzi i stali, spalarniach śmieci, zakładach produkujących biżuterię, fungicydy zawierające miedź, kosmetyki i materiały dentystyczne.
Poniżej zamieszczamy dopuszczalne górne granice spożycia miedzi:
- Dzieci do 12. miesiąca życia – nie ustalono
- Dzieci w wieku 1-3 lat – max. 1 mg/dzień
- Dzieci w wieku 4-8 lat – max. 3 mg/dzień
- Dzieci w wieku 9-13 lat – max. 5 mg/dzień
- Osoby w wieku 14-18 lat – max. 8 mg/dzień
- Osoby w wieku 19 lat i powyżej – max. 10 mg/dzień
Trzeba jednak zaznaczyć, że podany poziom spożycia miedzi może być zbyt wysoki dla osób cierpiących na zaburzenia genetyczne związane z metabolizmem miedzi (np. choroba Wilsona).
U tych osób negatywne skutki mogą wystąpić przy niższych dawkach.
Objawy nadmiaru miedzi
Najczęstszymi objawami nadmiaru miedzi są:
- Bóle brzucha
- Biegunka
- Nudności
- Wymioty
Na skutek spożycia zbyt wysokich ilości miedzi może pojawić się metaliczny posmak w ustach.
W skrajnych przypadkach, ostre zatrucie miedzią możę powodować:
- Uszkodzenie wątroby
- Niewydolność nerek
- Śpiączkę
- Śmierć
Interakcje z lekami
Penicylamina jest lekiem powszechnie stosowanym w chorobie Wilsona, którego celem jest usuwanie tego składnika z organizmu (działanie korzystne).
Jednakże w przypadku innych jednostek chorobowych (niezwiązanych z metabolizmem miedzi), przyjmowanie penicylaminy obniża poziom miedzi w ustroju (niekorzystnie), co może wymagać uzupełniania tego składnika.
Spis badań i źródeł
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/#h2https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK225470/#_ddd0000376_
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27049134/
- https://www.bmj.com/content/348/bmj.g3691.full
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK225407/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3226389/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4113679/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4339675/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5637704/
Kategorie: Składniki mineralne
Masz pytanie?
Jeśli chciałbyś wiedzieć więcej na ten temat lub wiesz jak uzupełnić artykuł, napisz do nas. Nasi specjaliści udzielą Tobie szybkiej odpowiedzi i przeanalizują proponowane zmiany w treści.
