Mangan
Ostatnia aktualizacja: 15 października 2020
- Pisząc ten artykuł, korzystaliśmy z:
- 24źródła
- 0badań
Mangan jest pierwiastkiem niezbędnym dla zdrowia człowieka, biorącym udział w powstawaniu wielu enzymów i uczestniczącym w przemianach glukozy i lipidów.
Wpływ na zdrowie: | Pozytywny |
Nazwa: | Mangan |
Grupa związków: | Składnik mineralny |
Właściwości: | Wzmacnia obronę antyoksydacyjną organizmu (zwalcza wolne rodniki), wpływa korzystnie na budowę kości, odgrywa rolę w krzepnięciu krwi, odpowiada za metabolizm glukozy i lipidów |
Główne źródła: | Herbata, małże, ostrygi, warzywa strączkowe, kiełki pszenicy, otręby, nasiona lnu |
Objawy niedoboru: | Zaburzenia budowy kości, nietolerancja glukozy, zaburzenia błodności, zmiany skórne, opóźnienie rozwoju |
Objawy nadmiaru: | Zaburzenia równowagi, drżenie kończyn, niewyrażna mowa, dezorientacja, halucynacje, zmiany nastroju, stany lękowe |
Dzienne spożycie: | Niemowlęta: 0,003-0,6 mg Dzieci: 1,2-1,5 mg Młodzież: 1,6-2,2 mg Osoby dorosłe: 1,8-2,3 mg Kobiety ciężarne: 2,0 mg Kobiety karmiące: 2,6 mg |
W ciąży: | Bezpieczny, gdy jest spożywany wraz z żywnością |
W pigułce
- Mangan jest pierwiastkiem śladowym, który jest nam niezbędny tylko w niewielkich ilościach (zaleca się spożywać go w ilości ok. 1,8-2,3 mg/dzień)
- Mangan chroni nas przed szkodliwym działanie wolnych rodników
- Manganowi przypisuje się rolę w budowie kości, krzepnęciu krwi i metabolizmie węglowodanów (może odpowiadać za poziom glukozy we krwi)
- Niedobór manganu występuje bardzo rzadko i może objawiać się m.in. osłabieniem kości, nietolerancją glukozy, zaburzeniami płodności, opóźnionym rozwojem
- Zbyt wysokie ilości manganu mogą dostawać się do organizmu głównie na skutek wdychania zanieczyszczonego powietrza.
- Nadmiar manganu może dawać objawy podobne do choroby Parkinsona (np. zaburzenia chodu równowagi, niewyraźna mowa, pogorszenie pamięci, drżęnie i sztywność kończyn)
- Nie należy stosować preparatów z manganem w okresie przyjmowania antybiotyków, ponieważ pierwiastek ten może obniżać ich skuteczność działania
Zobacz też: Cynk - właściwości, źródła, objawy niedoboru
Mangan właściwości
Mangan wykazuje szereg ważnych funkcji w organizmie człowieka:
- Jest ważnym elementem budującym enzymy przeciwutleniające - dysmutazę ponadtlenkową (MnSOD), której rolą jest wychwytywanie wolnych rodników i zapobieganie powstawaniu stresu oksydacyjnego. W ten sposób mangan przyczynia się do do potencjalnego ograniczenia rozwoju chorób wywołanych szkodliwym działaniem wolnych rodników
- W połączeniu z witaminą K odgrywa rolę w krzepnięciu krwi
- Przyczynia się do budowy i utrzymania zdrowych kości
- Bierze udział w metabolizmie węglowodanów. Prawdopodobnie wpływa na wydzielanie insuliny i w ten sposób przyczynia się do regulacji prawidłowego poziomu glukozy we krwi
- Odpowiada za aktywność enzymów związanych z powstawaniem kwasów tłuszczowych i cholesterolu
Źródła Manganu
Mangan występuje w produktach zwierzęcych i roślinnych
Mangan znajduje się w wielu różnych produktach. Jednakże jego najwyższe ilości znajdują się w:
- Herbacie
- Nasionach roślin strączkowych
- Kiełkach pszenicy
- Owsie
- Otrębach
- Małżach i ostrygach
- Nasionach lnu
- Sezamie
- Pestki dyni
- Orzechach (migdałach, orzechach laskowych)
Mangan znajduje się w suplementach diety
Mangan występuje również w suplementach diety. Jest dostępny w różnych formach chemicznych:
- Asparaginian manganu
- Glicynian manganu
- Glukonian manganu
- Pikolinian manganu
- Siarczan manganu
- Cytrynian manganu
- Chlorek manganu
Brakuje jednak danych dotyczących biodostępności poszczególnych form manganu.
Dawkowanie
To, ile powinniśmy spożywać manganu na co dzień zależy od naszej płci i wieku.
Im jesteśmy starsi, tym więcej manganu powinno znaleźć się w naszej diecie. Dzieci powinny dostarczać 1,2-1,5 mg manganu/dzień, młodzież - 1,6-2,2 mg/dzień, zaś osoby dorosłe - 1,8-2,3 mg/dzień.
Większe zapotrzebowanie na mangan wykazują mężczyźni, niż kobiety.
Zapotrzebowanie na mangan wzrasta w okresie ciąży (2,0 mg/dzień) i karmienia piersią (2,6 mg/dzień).
| Płeć i wiek |
Dawka manganu (mg/dzień) |
|---|---|
| Niemowlęta | |
| 0-0,5 | 0,003 |
| 0,5-1,0 | 0,6 |
| Dzieci | |
| 1-3 lat | 1,2 |
| 4-6 lat | 1,5 |
| 7-9 lat | 1,5 |
| Chłopcy | |
| 10-12 lat | 1,9 |
| 13-15 lat | 2,2 |
| 16-18 lat | 2,2 |
| Dziewczęta | |
| 10-12 lat | 1,6 |
| 13-15 lat | 1,6 |
| 16-18 lat | 1,6 |
| Mężczyźni | |
| >18 lat | 2,3 |
| Kobiety | |
| >18 lat | 1,8 |
| ciężarne | 2,0 |
| w okresie laktacji | 2,6 |
Jakie są objawy niedoboru manganu?
Mangan jest szeroko powszechny w żywności, stąd bardzo rzadko obserwuje się jego niedoborów. Jednakże jeżeli zabraknie naszemu ustrojowi manganu, to może się to objawiać m.in.:
- Osłabieniem (demineralizacją) kości i powstawaniem wad szkieletowych
- Nieprawidłową tolerancją glukozy
- Zmianami skórnymi (np. wysypką skórną)
- Zaburzeniami funkcji rozrodczych (obniżeniem płodności)
- Zmianami nastroju
- Opóźnionym rozwojem fizycznym
- Nasileniem bólu w okresie przedmiesiączkowym
- Odbarwianiem się skóry
- Obniżeniem poziomu cholesterolu
U dzieci matek, które w ciąży cechowały się niskim poziomem manganu we krwi, obserwuje się niższą masę urodzeniową.
Dodatkowo dzieci z niedoborem manganu mogą sechować się zaburzeniami funkcji poznawczych.
Niski poziom manganu może występować m.in. u:
- Osób z padaczką
- Osób cierpiących na osteoporozę
- Osób ze stwierdzoną zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki
- Osób poddawanych hemodializom
- Osób z fenyloketonurią
Przyczyny i skutki nadmiaru manganu
Bardzo rzadko dochodzi do zatrucia manganem z diety
W literaturze naukowej nie stwierdzono zbyt wielu przypadków związanych z wystąpieniem nadmiaru manganu w organizmie na skutek stosowania nieodpowiedniej diety.
Warto też dodać, że nasz organizm dobrze sobie radzi z nadmiarem manganu dostarczonego drogą pokarmową.
Przewód trawienny reguluje wchłanianie spożytego manganu. Jeżeli jest jego zbyt dużo, to wchłaniane są mniejsze ilości, zaś reszta jest wydalana z organizmu.
Poniżej zamieszczamy dopuszczalne górne granice spożycia manganu:
- Dzieci do 6 miesiąca życia – nie ustalono
- Dzieci w wieku od 7 do 12 miesiąca życia – nie ustalono
- Dzieci w wieku 1-3 lat – max. 2 mg/dzień
- Dzieci w wieku 4-8 lat – max. 3 mg/dzień
- Dzieci w wieku 9-13 lat – max. 6 mg/dzień
- Osoby w wieku 14-18 lat – max. 9 mg/dzień
- Osoby w wieku 19 lat i powyżej – max. 11 mg/dzień
Zatrucie manganem wynika najczęściej z przebywania w zanieczyszczonym środowisku
Mangan może przedostawać się przez nasze drogi oddechowe np. ze spalin samochodowych. Na stosunkowo wysokie ilości manganu unoszącego się w powietrzu narażeni są również spawacze, górnicy lub pracownicy fabryk baterii i produkcji stali.
Toksyczne ilości manganu mogą znajdować się w wodzie pozyskiwanej ze studni. Dotyczy to jednak tylko tych obszarów, na których gleby są wyjąkowo bogate w ten pierwiastek.
Mangan może znajdować się w pestycydach i fungicydach, a więc bezpośredni kontakt z nimi może zwiększać ryzyko narażenia na wysokie dawki manganu.
Skutki zatrucia manganem
Zbyt wysokie ilości manganu, które przedostaną się do mózgu mogą niekorzystnie wpływać na poziom neuroprzekaźników, w tym m.in. na dopaminę, kwas γ-aminomasłowy (GABA) i glutaminian.
Naukowcy wskazują, że nadmiar manganu może prowadzić do wystąpienia objawów podobnych do parkinsonizmu (choroby Parkinsona). Obserwuje się m.in.:
- Sztywność kończyn
- Drżenie kończyn
- Zaburzenia chodu i równowagi
- Niewyraźną mowę
- Nadmierne wydzielanie śliny
- Bóle mięśni i stawów
- Dezorientację (tzw. szaleństwo manganowe)
- Osłabienie pamięci
Dodatkowo manganizm (zatrucie ośrodkowego układu nerwowego manganem) może charakteryzować się objawami, takimi jak:
- Bóle i drżenie głowy
- Halucynacje
- Mania
- Apatia
- Kompulsywne lub agresywne zachowania
- Drażliwość
- Zmiany nastroju
- Zmniejszona szybkość reakcji (refleks)
- Stany lękowe
Nadmiar manganu w diecie może być również związany z podwyższeniem ciśnienia tętniczego krwi.
Wdychany mangan może być przyczyną wystąpienia problemów z układem oddechowym i może powodować:
- Kaszel
- Ostre zapalenie oskrzeli
- Osłabienie czynności płuc
Interakcje z lekami
Mangan może powodować interakcje z antybiotykami, obniżając ich wchłanianie.
W efekcie, mangan może zmniejszać skuteczność działania antybiotyków, głównie dotyczy to:
- Antybiotyków chinolonowych (np. cyprofloksacyna, enoksacyna, norfloksacyna)
- Antybiotyków tetracyklinowych (np. tetracyklina, minocyklina, demeklocyklina)
Wobec powyższego nie zaleca się suplementacji manganem w okresie przyjmowania antybiotyków.
Spis badań i źródeł
- http://www.phmd.pl/api/files/view/117093.pdf
- https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4613-0723-5_15
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/#h2https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK225470/#_ddd0000376_
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29849912/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK222332/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2067987/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3230726/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3973834/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4516557/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4641988/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5318168/#__sec5title
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5421128/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5907490/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6525788/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6589086/
- https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-182/manganese
Kategorie: Składniki mineralne
Masz pytanie?
Jeśli chciałbyś wiedzieć więcej na ten temat lub wiesz jak uzupełnić artykuł, napisz do nas. Nasi specjaliści udzielą Tobie szybkiej odpowiedzi i przeanalizują proponowane zmiany w treści.
