Mangan

Mangan właściwości

Mangan wykazuje szereg ważnych funkcji w organizmie człowieka:

1. Jest ważnym elementem budującym enzymy przeciwutleniające - dysmutazę ponadtlenkową (MnSOD), której rolą jest wychwytywanie wolnych rodników i zapobieganie powstawaniu stresu oksydacyjnego. W ten sposób mangan przyczynia się do do potencjalnego ograniczenia rozwoju chorób wywołanych szkodliwym działaniem wolnych rodników
2. W połączeniu z witaminą K odgrywa rolę w krzepnięciu krwi
3. Przyczynia się do budowy i utrzymania zdrowych kości
4. Bierze udział w metabolizmie węglowodanów. Prawdopodobnie wpływa na wydzielanie insuliny i w ten sposób przyczynia się do regulacji prawidłowego poziomu glukozy we krwi
5. Odpowiada za aktywność enzymów związanych z powstawaniem kwasów tłuszczowych i cholesterolu

Źródła Manganu

Mangan występuje w produktach zwierzęcych i roślinnych

Mangan znajduje się w wielu różnych produktach. Jednakże jego najwyższe ilości znajdują się w:

• Herbacie
• Nasionach roślin strączkowych
• Kiełkach pszenicy
• Owsie
• Otrębach
• Małżach i ostrygach
• Nasionach lnu
• Sezamie
• Pestki dyni
• Orzechach (migdałach, orzechach laskowych)

Mangan znajduje się w suplementach diety

Mangan występuje również w suplementach diety. Jest dostępny w różnych formach chemicznych:

• Asparaginian manganu
• Glicynian manganu
• Glukonian manganu
• Pikolinian manganu
• Siarczan manganu
• Cytrynian manganu
• Chlorek manganu

Brakuje jednak danych dotyczących biodostępności poszczególnych form manganu.

Dawkowanie

To, ile powinniśmy spożywać manganu na co dzień zależy od naszej płci i wieku.

Im jesteśmy starsi, tym więcej manganu powinno znaleźć się w naszej diecie. Dzieci powinny dostarczać 1,2-1,5 mg manganu/dzień, młodzież - 1,6-2,2 mg/dzień, zaś osoby dorosłe - 1,8-2,3 mg/dzień.

Większe zapotrzebowanie na mangan wykazują mężczyźni, niż kobiety.

Zapotrzebowanie na mangan wzrasta w okresie ciąży (2,0 mg/dzień) i karmienia piersią (2,6 mg/dzień).

 

Tabela 1. Zapotrzebowanie człowieka na mangan.

Płeć i wiek	Dawka manganu (mg/dzień)
Niemowlęta
0-0,5	0,003
0,5-1,0	0,6
Dzieci
1-3 lat	1,2
4-6 lat	1,5
7-9 lat	1,5
Chłopcy
10-12 lat	1,9
13-15 lat	2,2
16-18 lat	2,2
Dziewczęta
10-12 lat	1,6
13-15 lat	1,6
16-18 lat	1,6
Mężczyźni
>18 lat	2,3
Kobiety
>18 lat	1,8
ciężarne	2,0
w okresie laktacji	2,6

 

Jakie są objawy niedoboru manganu?

Mangan jest szeroko powszechny w żywności, stąd bardzo rzadko obserwuje się jego niedoborów. Jednakże jeżeli zabraknie naszemu ustrojowi manganu, to może się to objawiać m.in.:

• Osłabieniem (demineralizacją) kości i powstawaniem wad szkieletowych
• Nieprawidłową tolerancją glukozy
• Zmianami skórnymi (np. wysypką skórną)
• Zaburzeniami funkcji rozrodczych (obniżeniem płodności)
• Zmianami nastroju
• Opóźnionym rozwojem fizycznym
• Nasileniem bólu w okresie przedmiesiączkowym
• Odbarwianiem się skóry
• Obniżeniem poziomu cholesterolu

U dzieci matek, które w ciąży cechowały się niskim poziomem manganu we krwi, obserwuje się niższą masę urodzeniową.

Dodatkowo dzieci z niedoborem manganu mogą sechować się zaburzeniami funkcji poznawczych.

Niski poziom manganu może występować m.in. u:

• Osób z padaczką
• Osób cierpiących na osteoporozę
• Osób ze stwierdzoną zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki
• Osób poddawanych hemodializom
• Osób z fenyloketonurią

Przyczyny i skutki nadmiaru manganu

Bardzo rzadko dochodzi do zatrucia manganem z diety

W literaturze naukowej nie stwierdzono zbyt wielu przypadków związanych z wystąpieniem nadmiaru manganu w organizmie na skutek stosowania nieodpowiedniej diety.

Warto też dodać, że nasz organizm dobrze sobie radzi z nadmiarem manganu dostarczonego drogą pokarmową.

Przewód trawienny reguluje wchłanianie spożytego manganu. Jeżeli jest jego zbyt dużo, to wchłaniane są mniejsze ilości, zaś reszta jest wydalana z organizmu.

Poniżej zamieszczamy dopuszczalne górne granice spożycia manganu:

• Dzieci do 6 miesiąca życia – nie ustalono
• Dzieci w wieku od 7 do 12 miesiąca życia – nie ustalono
• Dzieci w wieku 1-3 lat – max. 2 mg/dzień
• Dzieci w wieku 4-8 lat – max. 3 mg/dzień
• Dzieci w wieku 9-13 lat – max. 6 mg/dzień
• Osoby w wieku 14-18 lat – max. 9 mg/dzień
• Osoby w wieku 19 lat i powyżej – max. 11 mg/dzień 

Zatrucie manganem wynika najczęściej z przebywania w zanieczyszczonym środowisku

Mangan może przedostawać się przez nasze drogi oddechowe np. ze spalin samochodowych. Na stosunkowo wysokie ilości manganu unoszącego się w powietrzu narażeni są również spawacze, górnicy lub pracownicy fabryk baterii i produkcji stali.

Toksyczne ilości manganu mogą znajdować się w wodzie pozyskiwanej ze studni. Dotyczy to jednak tylko tych obszarów, na których gleby są wyjąkowo bogate w ten pierwiastek.

Mangan może znajdować się w pestycydach i fungicydach, a więc bezpośredni kontakt z nimi może zwiększać ryzyko narażenia na wysokie dawki manganu.

Skutki zatrucia manganem

Zbyt wysokie ilości manganu, które przedostaną się do mózgu mogą niekorzystnie wpływać na poziom neuroprzekaźników, w tym m.in. na dopaminę, kwas γ-aminomasłowy (GABA) i glutaminian.

Naukowcy wskazują, że nadmiar manganu może prowadzić do wystąpienia objawów podobnych do parkinsonizmu (choroby Parkinsona). Obserwuje się m.in.:

• Sztywność kończyn
• Drżenie kończyn
• Zaburzenia chodu i równowagi
• Niewyraźną mowę
• Nadmierne wydzielanie śliny
• Bóle mięśni i stawów
• Dezorientację (tzw. szaleństwo manganowe)
• Osłabienie pamięci

Dodatkowo manganizm (zatrucie ośrodkowego układu nerwowego manganem) może charakteryzować się objawami, takimi jak:

• Bóle i drżenie głowy
• Halucynacje
• Mania
• Apatia
• Kompulsywne lub agresywne zachowania
• Drażliwość
• Zmiany nastroju
• Zmniejszona szybkość reakcji (refleks)
• Stany lękowe

Nadmiar manganu w diecie może być również związany z podwyższeniem ciśnienia tętniczego krwi.

Wdychany mangan może być przyczyną wystąpienia problemów z układem oddechowym i może powodować:

• Kaszel
• Ostre zapalenie oskrzeli
• Osłabienie czynności płuc

Interakcje z lekami

Mangan może powodować interakcje z antybiotykami, obniżając ich wchłanianie.

W efekcie, mangan może zmniejszać skuteczność działania antybiotyków, głównie dotyczy to:

• Antybiotyków chinolonowych (np. cyprofloksacyna, enoksacyna, norfloksacyna)
• Antybiotyków tetracyklinowych (np. tetracyklina, minocyklina, demeklocyklina)

Wobec powyższego nie zaleca się suplementacji manganem w okresie przyjmowania antybiotyków.