Karczoch

 

---

---

Co to jest karczoch?

Karczoch zwyczajny to warzywo, którego jadalną część stanowi główka (pąk kwiatowe) pozbawiona liści. Jest szczególnie popularny w krajach śródziemnomorskich. W krajach zachodnich bardzo często jest spożywany karczoch hiszpański (Cynara cardunculus), określany również jako kard.

Karczoch jest uważany za jedno z najstarszych warzyw uprawnych na świecie. Był szeroko stosowany przez starożytnych Egipcjan, Greków i Rzymian. Liście karczocha wykorzystywano przede wszystkim jako środek żółciopędny i moczopędny.

Karczoch jest również składnikiem wielu suplementów diety, w których występuje zwykle w formie ekstraktu (wyciągu) z liści.

Jak smakuje karczoch? Charakteryzuje się on nieco cierpkim i gorzkim smakiem z delikatnie wyczuwalną nutą orzechową.

Karczoch – właściwości

Karczoch ma szerokie właściwości lecznicze. Obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi. Wspomaga pracę wątroby, łagodzi niestrawność i delikatnie obniża ciśnienie tętnicze. Posiada też silne właściwości przeciwutleniające.

Karczoch jest dobry na wysoki cholesterol

W 2018 roku na łamach renomowanego czasopisma naukowego Critical Reviews in Food Science and Nutrition badacze opublikowali wyniki metaanalizy (analizy wielu badań), które dowiodły, że suplementacja ekstraktem z karczocha może poprawiać gospodarkę lipidową.

Naukowcy wykazali, że stosowanie karczocha przyczynia się do istotnego obniżenia poziomu:

• Cholesterolu całkowitego (o 17,6 mg/dl)
• "złego" cholesterolu LDL (o 14,9 mg/dl)
• Triglicerydów (o 9,2 mg/dl)

Nie stwierdzili oni, aby karczoch miał istotny wpływ na stężenie "dobrego" cholesterolu HDL.

Autorzy opracowania naukowego sugerują, że suplementacja preparatami z karczocha może być skutecznym środkiem stosowanym w celu poprawy profilu lipidowego krwi u osób cierpiących na hiperlipidemię (zaburzenia poziomu cholesterolu).

Pozytywne efekty naukowcy zaobserwowali przy stosowaniu ekstraktu z liści karczocha w dawce 600-1800 mg/dzień przez około 2-3 miesiące.

Karczoch obniża poziom cukru we krwi

Na podstawie dotychczas przeprowadzonych badań z udziałem ludzi można jednoznacznie stwierdzić, że stosowanie ekstraktu z karczocha jest pomocne w obniżaniu stężenia glukozy we krwi. 

Naukowcy wykazali, że suplementacja preparatami z karczocha może redukować poziomu cukru średnio o 5,28 mg/dl.

Dawka ekstraktu z liści z karczocha, przy której badacze zaobserwowali korzystne działanie to 400-600 mg/dzień.

Karczoch posiada siłne właściwości przeciwutleniające

Naukowcy dokonali przeglądu różnych badań naukowych przeprowadzonych na zwierzętach i zaobserwowali, że suplementacja ekstraktem z karczocha zwiększa obronę antyoksydacyjną organizmu.

Odnotowali oni, że spożywanie karczocha wiąże się ze wzrostem poziomu wewnątrzustrojowych przeciwutleniaczy, takich jak:

• Glutation
• Dysmutaza ponadtlenkowa
• Katalaza
• Peroksydaza glutationowa

Wyniki dostępnych badań jednoznacznie pokazują, że składniki obecne w karczochu mogą skutecznie zapobiegać stresowi oksydacyjnemu, czyli nadmiernej aktywności wolnych rodników, których wysoki poziom w organizmie może powodować wiele różnych chorób cywilizacyjnych.

Karczoch może poprawiać zdrowie wątroby

Istnieją pewne przesłanki naukowe, które wskazują, że preparaty z karczochem mogą wpływać na funkcje wątroby u osób z chorobami tego narządu.

Na podstawie dwóch przeprowadzonych badań z udziałem ludzi cierpiących na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby naukowcy zaobserwowali, że stosowanie produktów z karczochem spowodowało:

• Poprawę przepływu krwi w żyłach wątrobowych
• Obniżenie aktywności enzymów wąrobowych w surowicy krwi (AST i ALT)
• Redukcję poziomu cholesterolu i triglicerydów we krwi
• Obniżenie stężenia bilirubiny całkowitej

Karczoch na niestrawność

Wyniki badań opublikowane do tej pory wskazują, że stosowanie preparatów z karczocha może wspoagać trawienie i łagodzić objawy niestrawności, szczególnie u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome).

Autorzy badań odnotowali, że stosowanie karczocha przyczyniło się m.in. do:

• Normalizacji motoryki przewodu pokarmowego
• Zmniejszenia wzdęć
• Złagodzenia bólów brzucha
• Redukcji skurczów brzucha

Pozytywny wpływ na łagodzenie powyższych symptomów stwierdzono w przypadku stosowania dawki ekstraktu z karczocha na poziomie 640-1920 mg/dzień.

W 2015 roku opublikowano wyniki badania, które pokazały, że korzyści zdrowotne w redukowaniu niestrawności (nudności, uczucia pełności w nadbrzuszu, bólów brzucha i wzdęć) można osiągnąć poprzez jednoczesne stosowanie karczocha i imbiru.

Karczoch a nadciśnienie

Dwa przeprowadzone badania naukowe pokazały, że przyjmowanie produktów z karczochem (ekstraktu lub soku) może w niewielkim stopniu obniżać skurczowe ciśnienie tętnicze krwi.

Oznacza to, że preparaty z karczochem moga wspomóc leczenie u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze.

Należy jednak podkreślić, że efektywność takiego działania nie była szczególnie wysoka.

Karczoch – wartości odżywcze

Karczoch jest warzywem niskokalorycznym - 100 g produktu dostarcza 47 kcal.

Karczoch składa się głównie z wody (ok. 85%), niewielkiej ilości białka (3,27%), węglowodanów (10,51%) i znikomej ilości tłuszczu (0.15%).

Karczoch dostarcza stosunkowo dużo potasu (370 mg/100 g). Pozostałe składniki mineralne występują w niewielkich ilościach:

• Wapń - 44 mg/100 g
• Żelazo - 1,28 mg/100 g
• Magnez - 60 mg/100 g
• Fosfor - 90 mg/100 g
• Sód - 94 mg/100 g
• Cynk - 0,49 mg/100 g
• Miedź - 0,23 mg/100 g
• Mangan - 0,25 mg/100 g

Spośród witamin w karczochu najwięcej znajduje się witaminy C - 11,7 mg/100 g. Poziom innych witamin jest raczej niski:

• Tiamina (witamina B1) - 0,07 mg/100 g
• Ryboflawina (witamina B2) - 0,07 mg/100 g
• Niacyna (witamina PP, B3) - 1,04 mg/100 g
• Kwas pantotenowy (witamina B5) - 0,34 mg/100 g
• Witamina B6 - 0,12 mg/100 g
• Foliany - 68 µg/100 g
• Witamina K - 14,8 µg/100 g

Trzeba zwrócić uwagę, że powyższe dane dotyczą karczocha spożywanego jako warzywo, a nie suplementów diety zawierających wyciąg/ekstrakt z tego surowca.

Karczoch jest źródłem związków bioaktywnych (polifenoli)

W karczochu znajduje się wiele składników aktywnych, które posiadają silne właściwości przeciwutleniające. Należą one głównie do grupy polifenoli.

Najważniejszym związkiem zawartym w karczochu jest cynaryna (kwas 1,5-kawoilochinowy), któremu to karczoch zawdzięcza swoje działanie prozdrowotne.

Poza cynaryną, w karczochu naukowcy zidentyfikowali obecność jeszcze innych polifenoli:

• Luteoliny
• Apigeniny
• Kwasu chlorogenowego
• Kwasu ferulowego

Czy karczoch jest szkodliwy?

Karczoch nie powoduje istotnych skutków ubocznych

Aktualny stan wiedzy wskazuje, że stosowanie karczocha jest bezpieczne dla zdrowia i tylko u niektórych osób może powodować on niewielkie dolegliwości żołądkowo-jelitowe, np. w postaci wzdęć.

Karczoch w postaci warzywa jest bezpieczny dla kobiet w ciąży

Karczoch spożywany jako warzywo nie powoduje działań niepożądanych u kobiet ciężarnych. Jednak dotychczas naukowcy nie zbadali bezpieczeństwa stosowania karczocha w formie suplementów diety w czasie ciąży i laktacji. Ze względu na brak wystarczających danych, stosowanie karczocha (jako suplementu diety) przez kobiety ciężarne i karmiące piersią nie jest zalecane.

Karczoch - jak stosować?

Jak jeść karczocha? Surowego lub np. marynowanego karczocha można spożywać w formie gotowanej, pieczonej, grillowanej i smażonej. Sprawdzi się on jako składnik sałatek, a także jako dodatek do potraw mięsnych i jarskich.

Karczoch bardzo dobrze komponuje się z takimi dodatkami jak: cytryna, sery (np. parmezan), zioła (np. bazylia), pomidory, jaja.

Karczoch jako suplement diety - jak dawkować

Na podstawie dostępnych wyników badań można stwierdzić, że dawka, przy której ekstrakt z liści karczocha wykazuje działanie prozdrowotne to 400-1920 mg/dzień.

W sprzedaży można również spotkać sok z karczocha. Producenci zalecają zwykle spożywać dwa razy dziennie po 25 ml soku (po posiłku).

Gdzie kupić karczocha?

Karczoch dostępny w sprzedaży w Polsce występuje głównie w postaci marynowanej w słoiku. Można go znaleźć w niektórych sklepach spożywczych, a przede wszystkim w sklepach internetowych. Cena to ok. 15-30 zł za jeden słoik.

Karczoch w formie suplementów diety

Głównym składnikiem aktywnym w karczochu, odpowiedzialnym za jego działanie prozdrowotne jest cynaryna (inaczej kwas kawoilochinowy).

Niektóre preparaty z karczochem posiadają tzw. standaryzację składnika aktywnego (cynaryny). Oznacza to, że kupując produkt możemy być pewni, ile w danej kapsułce znajdzie się wspomnianego związku. Dlatego też należy decydować się tylko na takie produkty, które posiadają informację o standaryzacji.

Wybierając preparaty z karczocha należy sugerować się zawartością cynaryny, aby było jej jak najwięcej.

Dostępne na rynku preparaty zawierają zwykle od 2,5 do 10% cynaryny.