Cytryna: wartości odżywcze, właściwości, przeciwwskazania

Jakie wartości odżywcze ma cytryna?

Głównym składnikiem występującym w cytrynie jest woda (74,8%). Cytryna jest owocem niskokalorycznym. Jej wartość energetyczna wynosi 24,4 kcal/1 sztukę. Kaloryczność cytryny wynika głównie z zawartości węglowodanów (7,83 g/1 szt.). W śladowych ilościach obecne są białko (0,92 g/1 szt.) i tłuszcze (0,25 g/1 szt.). W cytrynie znajduje się również błonnik pokarmowy w ilości 2,35 g/1 szt.

Zawartość poszczególnych witamin w cytrynie bez skórki (w przeliczeniu na 1 sztukę = ok. 80 g) wygląda następująco:

• Witamina C - 44,5 mg (55,6% RWS)
• Witamina B6 - 0,07 mg (5,0% RWS)
• Kwas foliowy - 9,24 µg (4,6% RWS)
• Witamina B1 - 0,03 mg (2,7% RWS)
• Witamina B2 - 0,03 (1,4% RWS)
• Witamina E - 0,13 mg (1,1% RWS)
• Niacyna - 0,08 mg (0,5% RWS)
• Witamina A - 0,84 µg (0,1% RWS)

Pomimo, że w cytrynie znajduje się stosunkowo dużo witaminy C, to ze względu na to, że nie spożywa jej się powszechnie w dużych ilościach, nie jest ona dobrym źródłem pokarmowym tego składnika.

W cytrynie znajdują się również następujące składniki mineralne:

• Potas - 116 mg (5,8% RWS)
• Żelazo - 0,5 mg (3,6% RWS)
• Wapń - 21,8 mg (2,7% RWS)
• Fosfor - 13,4 mg (1,9% RWS)
• Magnez - 6,72 mg (1,8% RWS)
• Cynk - 0,05 mg (0,5% RWS)
• Miedź - 0,03 mg (3,0% RWS)
• Mangan - 0,03 mg (1,5% RWS)

Dodatkowo cytryna jest bardzo dobrym źródłem kwasu cytrynowego. Zawartość kwasu cytrynowego w soku cytrynowym wynosi 3,4-4,8 g/100 ml.

Najważniejszą grupę związków bioaktywnych w owocu i soku cytrynowym stanowią polifenole, w tym głównie flawonoidy takie, jak:

• Hesperydyna
• Hesperytyna
• Eriocytryna
• Naringina
• Apigenina
• Diosmina
• Eriodiktiol
• Kwercetyna
• Witeksyna

Jakie właściwości ma cytryna?

••• Cytryna zapobiega kamicy nerkowej

Przeprowadzone badania pokazują, że sok z cytryny może być wartościowym elementem diety wspomagającym profilaktykę i leczenie kamieni nerkowych/dróg moczowych (kamieni wapniowych).

Naukowcy zauważyli, że u osób spożywających sok cytrynowy w ilości 85 ml dziennie nastąpiła poprawa parametrów moczu, w tym stwierdzono m.in.: wyższy poziom cytrynianów i niższe stężenie wapnia. Te zmiany sprzyjają leczeniu kamieni wapniowych.

••• Cytryna ułatwia wchłanianie składników mineralnych

Szereg doświadczeń wykonanych z udziałem ludzi i zwierząt potwierdził, że sok cytrynowy i obecny w nim kwas cytrynowy zwiększają biodostępność składników mineralnych takich, jak:

• Wapń
• Fosfor
• Żelazo

Oznacza to, że spożywanie soku cytrynowego w obecności posiłku może prawdopodobnie sprawić, że w naszym organizmie wchłoną się z niego większe ilości wspomnianych składników.

••• Cytryna łagodzi wzrost stężenia glukozy we krwi

Spożywanie soku z cytryny może być pomocne w utrzymaniu prawidłowej glikemii, czyli poziomu cukru we krwi po spożyciu posiłku. Autorzy badań zaobserwowali, że wypijanie soku cytrynowego do posiłku zawierającego węglowodany może spowolnić trawienie skrobi poprzez zmniejszenie aktywności enzymu - alfa-amylazy ślinowej. W efekcie sok z cytryny obniża szczyt stężenia glukozy we krwi po posiłku - czyli poziom cukru nie wzrasta aż tak bardzo.

Dodatkowo u badanych osób odnotowano, że szczyt stężenia glukozy we krwi był przesunięty w czasie. Wskazuje to na to, że wypicie soku z cytryny spowodowało łagodniejszy wzrost poziomu cukru we krwi, co również ma istotne znaczenie dla naszego zdrowia.

••• Cytryna działa przeciwdrobnoustrojowe

W jednym z eksperymentów badacze potwierdzili, że sok z cytryny ma właściwości przeciwbakteryjne i jest zdolny do hamowania rozwoju bakterii takich, jak:

• Staphylococcus aureus
• Enterococcus faecalis
• Pseudomonas aeruginosa
• Escherichia coli
• Salmonella spp.

Dodatkowo naukowcy wykazali, że sok z cytryny działa przeciwgrzybiczo w stosunku do niektórych szczepów grzybów:

• Candida albicans (grzyb odpowiadający za rozwój drożdżycy, inaczej kandydozy)    
• Aspergillus niger   
• Penicillum spp.

••• Cytryna zapobiega uszkodzeniom wątroby

W badaniach przeprowadzonych na myszach wykazano, że sok z cytryny może łagodzić przewlekłe uszkodzenie wątroby wywołane alkoholem. Autorzy doświadczenia dowiedli, że zastosowanie kwasu cytrynowego spowodowało obniżenie stężenia enzymów wątrobowych (aminotransferazy alaninowej i aminotransferazy asparaginianowej) we krwi. Co więcej sok z cytryny wpłynął korzystnie na strukturę wątroby - naukowcy stwierdzili mniejszą martwicę hepatocytów (komórek wątrobowych).

••• Cytryna ma właściwości przeciwnowotworowe

W jednym z doświadczeń wykonanych na liniach komórkowych zauważono, że ekstrakt z cytryny ma zdolność do hamowania rozwoju raka piersi. Badacze dowiedli, że związki w nim zawarte spowodowały apoptozę (śmierć) komórek nowotworowych.

Z kolei w innym doświadczeniu wykazano, że eriocytryna (związek bioaktywny obecny w cytrynie) hamuje proliferację (namnażanie się) komórek raka wątroby.

Należy jednak zaznaczyć, że badanie to nie zostało przeprowadzone z udziałem ludzi i zwierząt, stąd nie można jednoznacznie potwierdzić skuteczności takiego działania.

••• Cytryna - właściwości odchudzające

Można spotkać się z opinią, że cytryna lub sok z cytryny skutecznie wspomaga odchudzanie. Niestety brakuje badań naukowych, które mogłyby potwierdzić takie działanie.
Dostępne jest tylko doświadczenie przeprowadzone na myszach, które pokazało, że podawanie zwierzętom polifenoli pozyskanych z cytryny spowolniło przyrost masy ciała i odkładanie się tkanki tłuszczowej. Jednakże na jego podstawie na obecną chwilę nie można wyciągnąć jednoznacznych wniosków co do właściwości odchudzających cytryny.

Na obecną chwilę należy uznać, że cytryna i sok cytrynowy nie wspomagają utraty masy ciała.

Przeciwwskazania

Osoby spożywające wysokie ilości cytryny/soku cytrynowego powinny zachować pewną ostrożność, ponieważ produkty te za sprawą obecnego kwasu cytrynowego mogą uszkadzać szkliwo, co zostało potwierdzone w eksperymentach in vitro.

Aby zapobiec potencjalnemu działaniu niszczącemu szkliwo zębów, dobrym rozwiązaniem jest picie soku z cytryny lub wody z cytryny przez słomkę. Dodatkowo po wypiciu takiego napoju warto przepłukać jamę ustną zwykłą wodą.

Jak spożywać cytrynę

Cytryna ze względu na swój kwaskowaty smak bardzo rzadko spożywana jest na surowo. Jedno  z najpopularniejszych zastosowań to woda z cytryną. Jednak możliwość wykorzystania soku cytrynowego jest o wiele szersza:

1. Sok z cytryny jest również bardzo często stosowany jako składnik marynat
2. Nacieranie ryb sokiem cytrynowym może złagodzić ich charakterystyczny zapach
3. Skropienie sokiem z cytryny obranych owoców, sałatki lub surówki zapobiega ciemnieniu składników. Wynika to z obecności przeciwutleniaczy i kwasu cytrynowego w soku cytrynowym
4. Sok cytrynowy sprawdzi się jako przyprawa dla wielu dań (np. potrawki z kurczaka)

Wskazówki przy kupowaniu

Kupując cytrynę należy zwrócić uwagę, aby nie posiadała przebarwień na skórce. Dodatkowo jej powierzchnia nie powinna mieć odcieni zieleni (wskazuje to na jej niedojrzałość), a także nie powinna być zbyt jasna (może to wskazywać, że jest stara i zawiera mniej soku). Świeża i dojrzała cytryna jest jędrna w dotyku oraz wydaje się ciężka jak na swój rozmiar.

Do wyciskania soku najlepiej sprawdzą się cytryny o gładkiej i cienkiej skórce. Z kolei jeśli planujesz wykorzystać skórkę, warto wybrać cytrynę o dużych rozmiarach i grubszej skórce. Dodatkowo najlepszym wyborem będzie wtedy cytryna niewoskowana.

Przechowywanie

Cytryna może być przechowywana w temperaturze pokojowej. Wówczas zachowa swoją świeżość przez ok. 7 dni.

Aby przedłużyć świeżość cytryny należy umieścić ją w zamykanych torebkach (pozbywając się z nich powietrza) i przechowywać ją w lodówce w temperaturze od 4 do 10°C. Nadadzą się do tego środkowe półki lodówki lub półki na jej drzwiach. Tak zabezpieczoną cytrynę można przechowywać ok. 4 tygodnie.