Owoc chlebowca (dżakfrut)

Co to jest dżakfrut ?

Owoc chlebowca (dżakfrut) pochodzi z Indii. Jest powszechnie spożywany w Azji, Afryce oraz w niektórych regionach Ameryki Południowej. Uważany jest za największy jadalny owoc na świecie . Określa się go mianem pożywienia dla ubogich, ponieważ w czasach niedostatecznej ilości zbiorów zbóż uprawnych, stanowił podstawę diety ludności oraz zwierząt hodowlanych .

Chlebowce są słodkie, jednak muszą zostać spożyte jak najwcześniej od osiągnięcia dojrzałości, ponieważ w późniejszym czasie rozwijają się w nim bardzo ostre smaki. Z tego względu praktykowany jest wczesny zbiór owoców – zanim dojrzeją na drzewie. Po zerwaniu są przechowywane do czasu przydatności do spożycia .

Dżakfrut, a także jego liście i kora, były szeroko stosowane w medycynie ze względu na swoje właściwości przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, przyspieszające gojenie ran oraz hipoglikemiczne .

Owoc chlebowca - wartości odżywcze

Owoc chlebowca jest bogaty w białko oraz węglowodany. Ma jednak niską wartość energetyczną, ze względu na wysoką zawartość wody.

Wartości odżywcze w przeliczeniu na 100 g owocu chlebowca :

• Woda – 72,0 – 94,0 g,
• Kalorie – 94 kcal,
• Białko – 1,2 – 1,9 g,
• Tłuszcz – 0,1 – 0,4 g,
• Węglowodany – 16,0 – 25,4 g,
  • Cukry proste – 20,6 g,
  • Błonnik pokarmowy – 1,0 – 1,5 g.

Owoc chlebowca jest bogaty w węglowodany oraz błonnik pokarmowy

Zawartość węglowodanów w owocu chlebowca waha się od 16,0 – 25,4 g na 100 g dojrzałego owocu . Dżakfrut zawiera duże ilości błonnika pokarmowego, dzięki czemu reguluje perystaltykę jelit oraz skraca czas ekspozycji organizmu na substancje toksyczne .

Owoc chlebowca - witaminy i składniki mineralne

Owoc chlebowca stanowi doskonałe źródło witaminy C  oraz jako jeden z nielicznych owoców dostarcza kompleks witamin z grupy B, między innymi tiaminę, ryboflawinę, pirydoksynę, niacynę i kwas foliowy . 

Witaminy i składniki mineralne w przeliczeniu na 100 g owocu chlebowca :

• Tiamina – 3,9 mg (354,5% RWS),
• Witamina C – 18,5 mg (23,1% RWS),
• Potas – 299,0 mg (15,0% RWS),
• Magnez – 27,0 mg (7,2% RWS),
• Żelazo – 0,8 mg (5,7% RWS),
• Fosfor – 39,5 mg (5,6% RWS),
• Wapń – 33,5 mg (4,2% RWS),
• Ryboflawina – 0,055 mg (3,9% RWS),
• Witamina A – 8,9 ug (1,1% RWS).

Dżakfrut jest bogatym źródłem witaminy C

Obecna w dżakfrucie witamina C jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy, zdolnym do neutralizacji stresu oksydacyjnego. Witamina C sprzyja wchłanianiu żelaza, wapnia i kwasu foliowego. Zmniejsza także ryzyko nowotworów złośliwych poprzez udział w syntezie immunoglobulin i interferonów (białek uwalnianych w procesach odpornościowych organizmu), a także w hamowaniu produkcji należącej do cytokin prozapalnych interleukiny-18 (IL-18). Witamina C działa również bezpośrednio na biosyntezę kolagenu, tym samym odpowiadając za jędrność skóry .

Owoc chlebowca jest doskonałym źródłem tiaminy 

Dojrzały owoc chlebowca dostarcza wysokich dawek witaminy B1 (tiaminy). Tiamina odpowiada za prawidłową pracę układu nerwowego, sercowo-naczyniowego oraz odpornościowego. Jej niedobór prowadzi do zaburzeń psychicznych oraz nieprawidłowości w procesie widzenia . 

Owoc chlebowca dostarcza znaczących ilości potasu, magnezu oraz wapnia

• Potas ma korzystny wpływ na funkcję serca i naczyń krwionośnych oraz znacząco obniża ciśnienie krwi . Ponadto ma ochronny wpływ na pracę nerek - jego wysokie spożycie jest związane ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia niewydolności nerek oraz kamicy nerkowej. Potas odgrywa również pośrednią rolę w utrzymaniu odpowiedniej gospodarki kostnej - zmniejszając wydalanie wapnia z moczem, korzystnie wpływa na mineralizację kośćca . 
• Magnez oprócz tego, że odgrywa kluczową rolę w przekaźnictwie nerwowym i nerwowo-mięśniowym oraz w regulacji skurczu mięśni, normalizuje ciśnienie krwi oraz metabolizm insuliny . Magnez wraz z wapniem odgrywają kluczową rolę w gospodarce kostnej, ale mają również istotne znaczenie we wchłanianiu oraz metabolizmie glukozy i aminokwasów. Ponadto odpowiadają za prawidłową fukcję układu sercowo-naczyniowego .
• Wapń wspiera właściwe funkcjonowanie gospodarki hormonalnej oraz prawidłowe krzepnięcie krwi .

Owoc chlebowca - składniki aktywne

Owoc chlebowca zawiera związki aktywne (fitozwiązki), takie jak karotenoidy, flawonoidy, izoflawony, saponiny czy taniny .

Dżakfrut zawiera szereg składników bioaktywnych

• Karotenoidy są to związki bioaktywne o silnym działaniu przeciwutleniającym, hamującym karcinogenezę oraz indukującym apoptozę (programowaną śmierć) komórek. Wysokie spożycie karotenoidów jest skorelowane ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia raka piersi, szyjki macicy, jajnika, jelita grubego, a także chorób układu krążenia i oczu .
• Flawonoidy skutecznie hamują uwalnianie mediatorów stanu zapalnego z komórek tucznych, neutrofili i makrofagów . Przypisuje się im ponadto właściwości przeciwzapalne, przeciwmutagenne i przeciwrakowe, w połączeniu ze zdolnością do modulowania funkcji kluczowych enzymów komórkowych .
• Izoflawony są to fitoestrogeny o budowie zbliżonej do ludzkiego hormonu 17-β-estradiolu, dzięki czemu mogą wiązać się z receptorami estrogenowymi, tym samym wywierać wiele korzyści zdrowotnych. Ich spożycie jest dodatnio skorelowane ze zmniejszeniem wystąpienia raka piersi i prostaty, chorób układu krążenia i osteoporozy, a także z łagodzeniem objawów pomenopauzanych .

Owoc chlebowca - właściwości zdrowotne

Owoc chlebowca ma silny potencjał antyoksydacyjny 

Świeże nasiona oraz miąższ owocu chlebowca mają istotne działanie przeciwutleniające, które polega na redukcji obecnego w organizmie uogólnionego stanu zapalnego .

Obecne w owocu chlebowca przeciwutleniacze mają udowodnione działanie zapobiegające powstawaniu komórek nowotworowych oraz odgrywają istotną rolę w redukcji nasilenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy .

Substancje bioaktywne obecne w dżakfrucie mają także silne działanie chemoprotekcyjne, a także zmniejszające mutagenność aflatoksyny B1 (mikotoksyny wytwarzanej przez grzyby o silnym działaniu karcinogennym) oraz proliferację komórek rakowych . Mogą one stanowić skuteczną pomoc w zapobieganiu lub leczeniu raka chłoniaka.

Owoc chlebowca ma pozytywny wpływ na pracę układu sercowo-naczyniowego

Składniki bioaktywne obecne w owocu chlebowca mają udowodnione działanie obniżające ciśnienie krwi, redukujące ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i udaru oraz zmniejszające stężenie homocysteiny we krwi .

Ekstrakt z liści chlebowca poprawia tolerancję glukozy

Udowodniono, że ekstrakt z liści chlebowca znacznie poprawia tolerancję glukozy zarówno u osób zdrowych jak i pacjentów chorujących na cukrzycę .

Owoc chlebowca ma właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne

Owoc chlebowca zawiera lektynę wiążącą chitynę, która wykazuje zdolność do hamowania wzrostu grzybów Fusarium moniliforme i Saccharomyces cerevisiae. 

Ekstrakty z łodyg, korzeni, kory, twardzieli, liści, owoców i nasion chlebowca wykazują natomiast działanie przeciwbakteryjne . 

Mąka z nasion chlebowca ma wysoką wartość odżywczą oraz właściwości przeciwutleniające i prebiotyczne

Mąka z nasion chlebowca ma wysoką wartość odżywczą oraz silne właściwości przeciwutleniające i probiotyczne . 

Wartości odżywcze w przeliczeniu na 100 g mąki z nasion chlebowca:

• Białko – 14 g,
• Tłuszcz – 1 g,
  • Jednonienasycone kwasy tłuszczowe – 4 g,
  • Wielonienasycone kwasy tłuszczowe - 46 g,
• Węglowodany – 74 g,
  • Błonnik pokarmowy – 31 g.

Udowodniono, że mąka z nasion chlebowca ma silny potencjał antyoksydacyjny oraz wykazuje działanie prebiotyczne na szczepy Lactobacillus casei oraz Bifidobacterium longum .

Owoc chlebowca - przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do spożycia owocu chlebowca jest alergia na lateks oraz pyłki brzozy.

Reakcja anafilaktyczna po spożyciu owocu występuje bardzo rzadko – odnotowano dwa niezależne przypadki reakcji alergicznej po spożyciu owocu chlebowca u pracowników służby zdrowia z Tajlandii i Florydy, rutynowo stosujących materiały lateksowe . Wstrząs anafilaktyczny zaobserwowano jednak również u młodego mężczyzny uczulonego na lateks, niebędącego pracownikiem służby zdrowia . U mężczyzny wystąpiła natychmiastowa reakcja alergiczna po spożyciu owocu chlebowca – świąd oka i obrzęk okołooczodołowy. Po piętnastu minutach pojawił się ucisk w klatce piersiowej, duszność oraz pokrzywka na całym ciele. Wymienia się dwa potencjalne czynniki przyczyniające się do reakcji anafilaktycznej – alergia na lateks oraz alergia krzyżowa z pyłkami brzozy.

Owoc chlebowca - ciekawostka

Nasiona chlebowca są bogatym źródłem związków zapachowych zbliżonych do nasion kakaowca . Wykazano, że najbardziej zbliżony profilem zapachowym do tradycyjnego proszku kakaowego jest proszek z pestek chlebowca powstały w wyniku fermentacji, a następnie suszenia, prażenia i ekstrakcji nasion.