Jagody

  • autor:

    mgr Mateusz Durbas

    Dietetyk

    Ukończył studia magisterskie na kierunku dietetyka w Krakowskiej Wyższej Szkole Promocji Zdrowia, w specjalności dietetyka kliniczna. Szkoleniowiec, autor setek artykułów popularnonaukowych na temat żywienia i suplementacji diety.

Jagody

Ostatnia aktualizacja: 20 kwietnia 2022

  • Pisząc ten artykuł, korzystaliśmy z:
  • 4źródła
  • 48badań

Czarne jagody nazywane borówką czernicą (Vaccinium myrtillus) są zaliczane do gatunku roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), które pospolicie występują na dużym obszarze Europy Północnej i Środkowej, Ameryki Północnej oraz Azji Północnej. 

Stale rosnąca w ostatnich latach liczba badań naukowych wskazuje, że jagody wykazują wiele właściwości  w tym: przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, kardioprotekcyjne, neuroprotekcyjne. Swoje właściwości zawdzięczają głównie antocyjanom.


W pigułce

  • Jagody są dobrym źrodłem witaminy K (25,7% RWS), manganu (17% RWS), witaminy C (12,1% RWS) oraz błonnika pokarmowego (9,6% RWS).
  • Jagody zawierają antocyjany, których regularne spożywanie w umiarkowanych ilościach zostało powiązane ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, neurodegeneracyjnych, a także otyłości i cukrzycy typu 2.
  • Wysokie spożycie antocyjanów zawartych w jagodach sprzyja obniżeniu ryzyka zgonu ze wszystkich przyczyn. 
  • Jagody wykazują właściwości antyoksydacyjne, antyzapalne, antycukrzycowe, prokognitywne oraz kardio- i neuroprotekcyjne.
  • Jagody mogą chronić przed przyrostem masy ciała w perspektywie długoterminowej.
  • Jagody sprzyjają zmniejszeniu insulinooporności i poziomu markerów stanu zapalnego we krwi.
  • Regularne spożywanie jagód może prawdopodobnie przyczyniać się do spadku ryzyka pojawienia się związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej oka.
  • Jagody są uważane za bezpieczne dla zdrowia człowieka, jednakże nie mogą być spożywane przez osoby ze stwierdzoną alergią na jagody oraz niealergiczną nadwrażliwością na salicylany, a także nie powinny być spożywane w dużych ilościach przez osoby z nietolerancją FODMAP.

Krzewinki czarnej jagody osiągają wysokość do 30 cm i występują praktycznie na terenie całej Polski. Rosną one na glebach kwaśnych i wilgotnych, tworząc poszycie lasów świerkowo-sosnowych.

Jagody i liście ich krzewu są stosowane w tradycyjnej medycynie ludowej już od XVI wieku we wspomaganiu leczenia różnych dolegliwości zdrowotnych, m.in.: zaburzenia widzenia, biegunki, słabego krążenia krwi oraz zapalenia jamy ustnej i gardła. Właściwości jagód i ich przetworów jako środków leczniczych zostały opisane dotychczas w trzech monografiach farmakopealnych.

Jagody - wartości odżywcze

Jagody są bogatym źródłem wielu wartościowych składników odżywczych i jednocześnie nie dostarczają dużej ilości kalorii. Jagody składają się w 84,2% z wody oraz w 14,5% z węglowodanów, zaś w pozostałym procencie z białek, tłuszczów i innych składników.

Wartości odżywcze dla 100 g jagód:

  • Kalorie - 57 kcal,
  • Białko - 0,74 g,
  • Tłuszcz - 0,33 g,
  • Węglowodany - 14,5 g,
  • w tym cukry - 10 g,
  • Błonnik pokarmowy - 2,4 g (9,6% RWS).

Jagody są mało kaloryczne i mają niski indeks oraz ładunek glikemiczny

Jagody należą do owoców niskokalorycznych, gdyż dostarczają w 100 g tylko 57 kcal. Mogą one zatem być w rozsądanych ilościach regularnie włączane do diety osób z nadwagą i otyłością, którym zależy na redukcji nadmiernej tkanki tłuszczowej.

Indeks glikemiczny jagód wynosi 53 (IG = 53), zaś ładnek glikemiczny 7,2 (ŁG = 7,2). Oznacza to, że znajdują się one w grupie produktów żywnościowych, które nie powodują wyraźnego wzrostu poziomu glukozy we krwi i mogą być bezpieczne spożywane w umiarkowanych ilościach przez wszystkie osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Jagody dostarczają sporo błonnika pokarmowego

Jedna szklanka świeżych jagód (130 g) zawiera 3,1 g błonnika pokarmowego, co stanowi 12,5% zalecanego dziennego spożycia przez Światową Organizację Zdrowia i Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne. 

W jagodach znajdują się przede wszystkim pektyny, które przyspieszają pasaż treści pokarmowej, zmniejszają poziom lipoprotein frakcji LDL (tzw. "złego cholesterolu"), spowalniają tempo opróżniania żołądka i wzmagają uczucie sytości poposiłkowej.

Jagody - witaminy i składniki mineralne

Jagody są bogatym źrodłem wielu cennych witamin i soli mineralnych, w szczególności witaminy C, E i K oraz manganu, miedzi i potasu.

Jagody są dobrym źrodłem witaminy K

Spośród wszystkich witamin, w jagodach najwięcej występuje witaminy K, dokładnie filochinonu, czyli witaminy K1. W jednej szklance świeżych jagód (130 g) znajduje się 25,1 µg witaminy K, co pozwala pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten składnik aż w 33,4%.

Witamina K ma udowodnione działanie:

  • regulujące równowagę wapniową organizmu,
  • zwiększające zawartość wapnia w kościach,
  • regulujące stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz w stanie przedcukrzycowym,
  • przeciwzapalne,
  • przeciwulteniające (chroni przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu).

 

Zawartość witamin w przeliczeniu na 100 g jagód:

  • Witamina K - 19,3 µg (25,7% RWS),
  • Witamina C - 9,7 mg (12,1% RWS),
  • Witamina E - 0,57 mg (4,7% RWS),
  • Witamina B6 - 0,05 mg (3,6% RWS), 
  • Tiamina - 0,04 mg (3,6% RWS),
  • Kwas foliowy - 6 µg (3% RWS),
  • Ryboflawina - 0,04 mg (2,9% RWS),
  • Niacyna - 0,42 mg (2,6% RWS),
  • Kwas pantotenowy - 0,12 mg (2% RWS),
  • Witamina A - 3 µg (0,4% RWS).
Porada

porada

Szybkie zamrażanie jagód po zbiorach jest szeroko stosowanym sposobem ich konserwacji w celu zachowania nie tylko świeżości i walorów smakowych, lecz także wartościowych składników odżywczych (w tym witamin, składników mineralnych i antyoksydantów). Procentowy ubytek antocyjanów w jagodach podczas ich przechowywania w temperaturze -18°C wyniósł raptem 12% po 10 miesiącach przetrzymywania w zamrażarce. Nie należy zatem obawiać się spożywania jagód mrożonych w okresie jesienno-zimowym, gdyż cechują się one wartością odżywczą bardzo zbliżoną do świeżych owoców.

Jagody dostarczają dużo manganu, miedzi i potasu 

Spośród wszystkich soli mineralnych, jagody są najbardziej zasobne w mangan, miedź i potas. Jedna szklanka świeżych jagód (130 g) dostarcza 0,44 mg manganu (22,1% RWS), 0,08 mg miedzi (8% RWS) oraz 100,1 mg potasu (5% RWS).

Właściwości tych składników mineralnych:

  • Mangan: uczestniczy w syntezie białek, kwasów tłuszczowych oraz kwasów nukleinowych; reguluje aktywność i przemiany hormonów tarczycy; chroni organizm przed niekorzystnym działaniem reaktywnych form tlenu; jest niezbędny do właściwego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i trzustki oraz zachowania prawidłowej kondycji skóry.
  • Miedź: bierze udział w metabolizmie żelaza, syntezie neurotransmiterów i hemu, wchodzi w skład ważnego enzymu obrony antyoksydacyjnej organizmu (tj. dysmutazy ponadtlenkowej - SOD), a także uczestniczy w produkcji melaniny (tj. barwnika skóry i włosów) oraz powstawaniu wiązań krzyżowych w kolagenie i elastynie.
  • Potas: bierze udział w metabolizmie białek i węglowodanów, aktywuje liczne enzymy ustrojowe, reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową oraz ciśnienie osmotyczne komórek organizmu.

 

Zawartość składników mineralnych w 100 g jagód:

  • Mangan - 0,34 mg (17% RWS),
  • Miedź - 0,06 mg (6% RWS),
  • Potas - 77 mg (3,8% RWS),
  • Żelazo - 0,28 mg (2% RWS),
  • Fosfor - 12 mg (1,7% RWS),
  • Magnez - 6 mg (1,6% RWS),
  • Cynk - 0,16 mg (1,6% RWS),
  • Wapń - 6 mg (0,7% RWS).

Jagody - składniki aktywne

Jagody są jednym z najbogatszych źródeł pokarmowych antocyjanów, czyli barwników nadających dojrzałym owocom czerwone, niebieskie i fioletowe zabarwienie.

Antocyjany stanowią około 60% wszystkich polifenoli obecnych w jagodach

Antocyjany są związki polifenolowymi, które charakteryzują się szerokim spektrum aktywności biologicznych w organizmie człowieka. Z tego powodu uważa się, że antocyjany mają największy wpływ na korzyści zdrowotne wynikające z regularnego spożywania jagód.

Antocyjany mają dobrze udokumentowane działanie:

  • obniżające stężenie lipoprotein o niskiej gęstości LDL (tzw. "złego cholesterolu") we krwi
  • zmniejszające stężenie triglicerydów we krwi.
  • zwiększające stężenie lipoprotein o dużej gęstości HDL (tzw. "dobrego cholesterolu") we krwi.
  • redukujące poziom cholesterolu całkowitego w surowicy krwi.
  • obniżające stężenie markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP) oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa).
  • zmniejszające ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca oraz wszystkich incydentów sercowo-naczyniowych.
  • redukujące ryzyko śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.
  • obniżające stężenie glukozy na czczo oraz glukozy mierzonej 2 godziny po posiłku w surowicy krwi.
  • polepszające wrażliwość insulinową tkanek na działanie insuliny.
Porada

porada

Owoce jagodowe, takie jak truskawki, maliny, jagody, jeżyny oraz czarne i czerwone porzeczki są bogatym źródłem antocyjanów, których poziom waha się od około 100 do 700 mg na 100 g świeżego produktu, natomiast największa ich zawartość występuje w owocach czarnego bzu i aronii, które mogą zawierać nawet 1400-1800 mg antocyjanów na 100 g świeżego produktu.

W jagodach znajdują się również inne biologicznie aktywne związki, do których zalicza się m.in.: proantocyjanidyny, flawonole, kwas chlorogenowy oraz kwasy organiczne (np. cytrynowy).

Jagody - właściwości

Jagody chronią przed rozwojem chorób układu sercowo-naczyniowego

Z aktualnie przeprowadzonych badań wynika, że regularne spożywanie jagód zasobnych w antocyjany zmniejsza nawet o 27% ryzyko pojawienia się chorób sercowo-naczyniowych  . W trzech badaniach kohortowych zaobserwowano, że wyższe spożycie antocyjanów wiązało się ze zmniejszonym o blisko 25% ryzykiem rozwoju choroby niedokrwiennej serca, w tym zawału mięśnia sercowego zakończonego lub niezakończonego zgonem. Wyższe spożycie w diecie jagód, truskawek i antocyjanów ogółem wiązało się z niższym aż o 32% ryzykiem wystąpienia zawału mięśnia sercowego.

Ponadto w kilku badaniach kohortowych wyższe spożycie antocyjanów w diecie zostało powiązane z redukcją o około 10% ryzyka zachorowania na nadciśnienie tętnicze krwi . Jednakże dwie ostatnie metaanalizy uwzględniające randomizowane, kontrolowane badania kliniczne spójnie wykazały, że antocyjany zawarte w jagodach nie mają istotnego wpływu na redukcję wartości ciśnienia tętniczego krwi.

Antocyjany skutecznie obniżają stężenie cholesterolu całkowitego o 4.48 mg/dl, lipoprotein o małej gęstości LDL (tzw. "złego cholesterolu") o 5.43 mg/dl, triglicerydów o 6.18 mg/dl oraz apoliproteiny A-1 i apolipoproteiny B w surowicy krwi, zwłaszcza u pacjentów z dyslipidemią   . Najświeższe doniesienia naukowe wskazują natomiast, że mogą one także zwiększać przeciętnie o 11.49 mg/dl poziom lipoprotein o wysokiej gęstości HDL (tzw. "dobrego cholesterolu") we krwi.

Jagody obfitujące w polifenole mogą również zmniejszać sztywność tętnic, poprawiać funkcje naczyń krwionośnych oraz skutecznie wspomagać leczenie zespołu metabolicznego  .

Na domiar tego, wysokie spożycie antocyjanów, których bogatym źródłem są jagody sprzyja zmniejszeniu o 11% ryzyka zgonu ze wszystkich przyczyn, w tym o 9% z powodu chorób sercowo-naczyniowych .

Podsumowanie

Dzięki wysokiej zawartości antocyjanów o udowodnionych właściwościach prozdrowotnych, regularne spożywanie jagód ma ochronne działanie na układ sercowo-naczyniowy. 

Jagody mogą zapobiegać nadmiernemu przyrostowi masy ciała

Jagody są niskokaloryczne (57 kcal w 100 g) i szczególnie bogate w antocyjany, których wysokie spożycie zostało powiązane z mniejszą masą ciała (-0,1 kg na każde 10 mg antocyjanów) . Wysoka konsumpcja antocyjanów wiązała się z niższą procentową zawartością tkanki tłuszczowej od 3 do nawet 9% i mniejszą otyłością centralną u zdrowych bliźniaków płci żeńskiej w przedziale wiekowym 18-83 lata. Zaobserwowano, że bliźniak z wyższym zwyczajowym spożyciem jagód w diecie miał niższą masę tłuszczową w porównaniu z bliźniakiem, który nie włączał regularnie do diety tych owoców.

Podsumowanie

Wyniki przeprowadzonych badań obserwacyjnych sugerują, że regularne włączanie do diety jagód może chronić przed rozwojem nadwagi i otyłości oraz sprzyjać długotrwałemu utrzymaniu prawidłowej masy ciała.

Jagody przeciwdziałają rozwojowi cukrzycy typu 2

Badania obserwacyjne wykazały, iż jagody zmniejszają o 26% ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, gdy są spożywane w ilości trzech porcji tygodniowo.

Antocyjany zawarte w jagodach sprzyjają obniżeniu stężenia glukozy we krwi na czczo, glukozy mierzonej 2 godziny po posiłku oraz hemoglobiny glikowanej (HbA1c), jak również poprawie wrażliwości tkanek na działanie insuliny.

Warto podkreślić, iż antocyjany znacząco zmniejszają stężenie glukozy we krwi na czczo przede wszystkim u osób z hiperglikemią, zaś wskaźnik insulinooporności HOMA-IR głównie wśród osób z nadwagą i otyłością. 

Podsumowanie

Regularne spożywanie jagód ze względu na wysoką zawartość antocyjanów ma korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową organizmu i może zapobiegać pojawieniu się insulinooporności oraz cukrzycy typu 2.

 Jagody mają pozytywny wpływ na pracę mózgu

Wysoka częstotliwość konsumpcji jagód przyczynia się do poprawy zdolności poznawczych, w tym pamięci, koncentracji, funkcji wykonawczych oraz przełączania uwagi między zadaniami nie tylko u osób starszych, lecz również u dzieci   .

Mało tego, wysokie spożycie jagód wiąże się z mniejszym ryzykiem wystąpienia choroby Parkinsona oraz zaburzeń poznawczych u osób w podeszłym wieku  .

Podsumowanie

W świetle aktualnych dowodów naukowych, regularne włączanie do diety jagód może polepszać funkcje poznawcze i chronić przed wystąpieniem chorób neurodegeneracyjnych. 

Jagody są dobre dla wzroku

Badania kliniczne z udziałem pacjentów ze stwierdzoną jaskrą wykazały, iż antocyjany zawarte w jagodach sprzyjają obniżeniu ciśnienia śródgałkowego oraz poprawie krążenia krwi w oku. Zaś u osób z krótkowzrocznością, spożycie antocyjanów jagodowych wiązało się z poprawą zdolności akomodacji oka i zmniejszeniem zmęczenia oczu, prawdopodobnie w wyniku zwiększenia wrażliwości na kontrast.

Ponadto, polifenole zawarte w jagodach mogą zmniejszać ryzyko pojawienia się chorób narządu wzroku, zwłaszcza zaćmy oraz zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem .

Podsumowanie

Jagody wydają się być pokarmem, który wywiera korzystny wpływ na funkcjonowanie narządku wzroku, zwłaszcza u pacjentów okulistycznych. 

Jagody posiadają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające

Z aktualnych badań wynika, że jagody obfitujące w antocyjany niwelują stan zapalny, gdyż przyczyniają się do wyraźnego zmniejszenia stężenia krążących we krwi markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP) oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa) .

Jagody ze względu na wysoką zawartość polifenoli, zwłaszcza antocyjanów mają dobrze udokumentowane właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu zapewniają ochronę komórek organizmu przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu. Warto nadmienić o tym, że stres oksydacyjny jest jednym z kluczowych czynników zaangażowanych w powstawanie wielu schorzeń przewlekłych trapiących dzisiejsze społeczeństwa, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, neurodegeneracyjne, nowotworowe, cukrzyca typu 2 oraz choroby narządu wzroku.

Podsumowanie

Jagody są zasobne w witaminę C, antocyjany, proantocyjanidyny, flawonole oraz kwas chlorogenowy, dzięki czemu charakteryzują się wysokim potencjałem antyoksydacyjnym zmiatającym wolne rodniki tlenowe.

Jagody mogą wzmagać odporność organizmu

Istnieją przesłanki pozwalające sądzić, iż regularne spożywanie jagód przez 6 tygodni może zwiększać całkowitą liczbę komórek NK (tzw. naturalnych zabójców), stężenie cytokin przeciwzapalnych (zwłaszcza interleukiny-10) oraz jednocześnie zmniejszać stres oksydacyjny .

W kilku badaniach in vitro stwierdzono, że ekstrakty z jagód działają przeciwdrobnoustrojowo i są zdolne do hamowania wzrostu patogenów, takich jak Escherichia coliVibrio cholerae,
Vibrio parahaemolyticus, Acinetobacter baumannii, Salmonella thypimurium, Salmonella enteritidis, Pseudomonas aeruginosa, Shigella flexneri, Shigella sonnei, Listeria monocytogenes, Bacillus cereus oraz Staphylococcus epidermidis.

Podsumowanie

Ograniczone dowody sugerują, że jagody wykazują właściwości immunomodulacyjne i przeciwdrobnoustrojowe, niemniej jednak te obiecujące wyniki wymagają dalszego potwierdzenia w kolejnych badaniach, zwłaszcza klinicznych.

 Jagody mogą działać przeciwnowotworowo

Literatura donosi, iż jagody mają działanie antynowotworowe ze względu na wysoką zawartość antyoksydantów, w szczególności antocyjanów i proantocyjanidynów.

Dowody na takie właściwości pochodzą głównie z badań in vitro oraz na zwierzęcych modelach doświadczalnych, w których stwierdzono ograniczenie namnażania komórek nowotworowych, nasilenie ich zaprogramowanej śmierci (apoptozy) oraz hamowanie rozrostu naczyń krwionośnych.

Warto dodać, iż wyniki niedawnej metaanalizy obejmującej 7 badań obserwacyjnych wykazały, iż spożywanie antocyjanów zmniejsza o 22% ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Oznacza to, że pokarmy zasobne w antocyjany, takie jak jagody mogą odgrywać ważną rolę w profilaktyce raka nowotworu jelita grubego. Nie stwierdzono natomiast, aby antocyjany miały znaczący wpływ na zmniejszone ryzyko zachorowania na raka żołądka.

Podsumowanie

Jagody mogą odgrywać ważną rolę w prewencji chorób nowotworowych, zwłaszcza raka jelita grubego, aczkolwiek potrzebne są dalsze badania potwierdzające dotychczasowe doniesienia.

Jagody - przeciwwskazania

Jagody są uważane za owoce bezpieczne dla zdrowia człowieka i dobrze tolerowane przez większość konsumentów. Aczkolwiek nie mogą być spożywane przez osoby ze stwierdzoną alergią na jagody, która zdarza się jednak stosunkowo rzadko i dlatego nie została jeszcze dokładnie opisana w fachowym piśmiennictwie  . Sugeruje się natomiast, że wyższy poziom antocyjanów może służyć jako wskaźnik stężenia białek alergicznych w owocach jagodowych .

Należy także zaznaczyć, że jagody są bogate w salicylany, dlatego osoby z niealergiczną nadwrażliwością na salicylany powinny unikać spożywania jagód w diecie. Do najbardziej charakterystycznych objawów klinicznych niealergicznej nadwrażliwości na salicylany zalicza się:

  • pokrzywkę,
  • obrzęk naczynioruchowy,
  • astmę oskrzelową,
  • przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z powikłaniami w postaci polipów.

Jagody nie powinny być spożywane w dużych ilościach przez osoby z nietolerancją składników zaliczanych do grupy FODMAP. Ze względu na to, iż jagody są bogate we fruktany, naukowcy z australijskiego uniwersytetu w Monash nie zalecają osobom z zespołem jelita drażliwego (IBS) oraz przerostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO) spożywania większej ilości niż 40 g świeżych jagód w ciągu dnia, zwłaszcza w pierwszej najbardziej restrykcyjnej fazie diety low FODMAP trwającej zwykle do 8 tygodni.

Więcej podobnych treści

  • autor:

    mgr Mateusz Durbas

    Dietetyk

    Ukończył studia magisterskie na kierunku dietetyka w Krakowskiej Wyższej Szkole Promocji Zdrowia, w specjalności dietetyka kliniczna. Szkoleniowiec, autor setek artykułów popularnonaukowych na temat żywienia i suplementacji diety.


Czy ten artykuł okazał się pomocny?

Oceń wpis i pomóż nam w stworzeniu najlepszego w polskim internecie źródła wiedzy o zdrowiu. Czekamy na Twoje uwagi :)

Dziękujemy za oddany głos!

Twoja opinia jest dla nas ważna. Cieszymy się, że znalazłeś w tym artykule to, czego szukałeś ;)

Dziękujemy za komentarz!

Twoja opinia jest dla nas ważna. Dołożymy wszelkich starań aby nasze artykuły były lepsze.

Twoim zdaniem czegoś tu zabrakło?

Daj nam znać, a wspólnie uzupełnimy ten artykuł


Spis badań i źródeł

  • https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/171711/nutrients
  • https://foodstruct.com/food/blueberries
  • Paul Knekt i wsp.: Flavonoid intake and risk of chronic diseases. Am J Clin Nutr, 2002, 76(3), 560-8.
  • Gary David Stoner i wsp.: Laboratory and clinical studies of cancer chemoprevention by antioxidants in berries. Carcinogenesis, 2008, 29(9), 1665-74.
  • Aedín Cassidy i wsp.: Habitual intake of flavonoid subclasses and incident hypertension in adults. Am J Clin Nutr, 2011, 93(2), 338-47.
  • Lisa S McAnulty i wsp.: Effect of blueberry ingestion on natural killer cell counts, oxidative stress, and inflammation prior to and after 2.5 h of running. Appl Physiol Nutr Metab, 2011, 36(6), 976-84.

Masz pytanie?

Jeśli chciałbyś wiedzieć więcej na ten temat lub wiesz jak uzupełnić artykuł, napisz do nas. Nasi specjaliści udzielą Tobie szybkiej odpowiedzi i przeanalizują proponowane zmiany w treści.

Administratorem Twoich danych osobowych jest vitapedia.pl. Twoje dane posłużą nam wyłącznie do kontaktowania się z Tobą.

Newsletter