Melatonina

Co to jest melatonina?

Melatonina (hormon) została odkryta i wyizolowana z szyszynki bydlęcej w 1958 roku przez Aarona Lernera.

Głównym zadaniem melatoniny jest regulacja rytmu dobowego organizmu, w tym przede wszystkim rytmu snu i czuwania.

Produkcja melatoniny

Produkcja melatoniny odbywa się przy udziale aminokwasu - tryptofanu. Tryptofan jest przekształcany w serotoninę, której pewna część przedostaje się do szyszynki i ulega przemianie do melatoniny. 

Pośredni wpływ na produkcję melatoniny mogą mieć również inne składniki diety. Naukowcy sugerują, że kwas foliowy i witamina B6 mogą stymulować tworzenie się serotoniny z tryptofanu.

Z kolei cynk i magnez prawdopodobnie wzmagają produkcję melatoniny z serotoniny. Jednakże dotychczas nikt nie zbadał dokładnie, na ile spożycie tych składników może realnie wpływać na poziom melatoniny.

Syntezę i wydzielanie melatoniny w organizmie wzmaga ciemność, zaś światło hamuje te procesy. U ludzi wydzielanie melatoniny rozpoczyna się krótko po zachodzie słońca i osiąga szczyt w srodku nocy (między 2, a 4 rano). Następnie stopniowo zmniejsza się w drugiej połowie nocy.

Naukowcy wykazali, że wysokość produkcji melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, co skutkuje częstszym występowaniem zaburzeń snu.

Melatonina – właściwości

Melatoninie przypisuje się szerokie właściwości zdrowotne: łagodzi bezsenność, działa przeciwwrzodowo, delikatnie redukuje ciśnienie krwi, obniża poziom triglicerydów, ma właściwości przeciwbólowe.

Melatonina może wspomagać leczenie bezsenności

W 2013 roku na łamach czasopisma PLoS One naukwcy opublikowali wyniki analizy wielu badań, które jednoznacznie pokazały, że stosowanie melatoniny przyczynia się do:

• Poprawienia ogólnej jakości snu
• Wydłużenia czasu snu
• Skrócenia czasu niezbędnego do zaśnięcia

Obserwacje te naukowcy potwierdzili również w pracy opublikowanej w czasopiśmie Sleep Medicine Reviews w 2017 roku.

Trzeba jednak zaznaczyć, że efekt ten nie był szczególnie duży, a w porównaniu do środków farmakologicznych - stosunkowo niewielki.

Jednakże naukowcy podkreślają, że melatonina może być składnikiem pomocnym w leczeniu bezsenności ze względu na fakt, że powoduje stosunkowo łagodne skutki uboczne, w porównaniu z innymi środkami nasennymi.

Melatonina prawdopodobnie chroni przed wrzodami żołądka i wspomaga ich gojenie się

Dotychczas przeprowadzone badania wykazały, że melatonina może chronić błonę śluzową żołądka przed uszkodzeniami wywołanymi aspiryną.

Naukowcy zaobserwowali również, że stosowanie melatoniny może przyspieszać gojenie się wrzodów żołądka i dwunastnicy u osób leczonych omeprazolem.

Na łamach czasopisma Journal of Physiology and Pharmacology naukowcy opublikowali wyniki badania, w którym odnotowali, że stosowanie melatoniny może przyspieszać gojenie się przewlekłych wrzodów żołądka i dwunastnicy spowodowanych zakażeniem Helicobacter pylori.

Melatonina przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego

Melatonina wydaje się być składnikiem korzystnym dla osób zmagających się z podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi.

Analiza 5 badań randomizowanych dowiodła, że suplementacja melatoniną spowodowała istotne obniżenie skurczowego (o 3,43 mmHg) i rozkurczowego ciśnienia krwi (o 3,33 mmHg).

Dawkowanie: wspomniane działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi) autorzy badań stwierdzili podczas stosowania melatoniny w dawce 5-10 mg/dzień przez 6-12 tygodni.

Melatonina poprawia profil lipidowy krwi

Najnowsza analiza badań z 2018 roku opublikowana w czasopiśmie Clinical Nutrition pokazała, że suplementacja melatoniną wpływa korzystnie na gospodarkę lipidową.

Naukowcy dowiedli, że na skutek stosowania melatoniny nastąpiło istotne obniżenie stężenia:

• Triglicerydów (o 31,54 mg/dl)
• Cholesterolu całkowitego (o 18,48 mg/dl)

Korzystne działanie melatoniny eksperci potwierdzili przy stosowaniu jej w dawce powyżej 8 mg/dzień przez co najmniej  8 tygodni.

Nie stwierdzili jednak znaczącego wpływu melatoniny na poziom "złego" cholesterolu LDL i "dobrego" cholesterolu HDL.

Melatonina może nieznacznie zwiększać wydzialenie hormonu wzrostu

W dwóch badaniach naukowych ich autorzy zaobserwowali, że suplementacja melatoniną może zwiększać poziom hormonu wzrostu. Trzeba jednak zaznaczyć, że efekt ten był niewielki.

Melatonina wykazuje działanie przeciwbólowe

Dwa obszerne opracowania naukowe pokazały, że melatonina ma właściwości przeciwbólowe. Badacze wykazali, że melatonina może być stosowana w leczeniu przewlekłego bólu szczególnie w przypadku migreny, zespołu jelita drażliwego i endometriozy.

Dane dotyczące redukcji ostrego bólu pooperacyjnego w wyniku stosowania melatoniny zostały uznane za niejednoznaczne.

Melatonina na odchudzanie

Melatonina może być stosowana jako środek wspomagający odchudzanie. Szereg przeprowadzonych badań pokazał, że spożywanie melatoniny przyczyniało się do łagodnej redukcji masy ciała, w tym zmniejszenia poziomu tkanki tłuszczowej.

Gdzie występuje melatonina?

Niewielkie ilości naturalnej melatoniny można znaleźć m.in. w: jabłku, jęczmieniu, fasoli, ogórkach, winogronach, wiśniach, truskawkach, kiwi, łubinie, kukurydzy, ziemniakach, ryżu, pomidorach, grzybach, owocach goji, ziarnach kawy robusta i arabica, kurkumie, kozieradce, koprze włoskim, pistacjach.

Spośród produktów pochodzenia zwierzęcego, melatoninę można znaleźć w jajach, mięsie, rybach (np. łososiu) i mleku. Co ciekawe naukowcy wykazali, że wyższe stężenie melatoniny występuje w mleku pozyskiwanym w nocy, w porównaniu do mleka pozyskiwanego w ciągu dnia.

Melatonina w suplementach diety i lekach

Wysokie ilości melatoniny, dla których naukowcy stwierdzili korzyści zdrowotne znajdują się w suplementach diety i lekach.

Melatoninę można kupić jako lek bez recepty. Dostępne na rynku są m.in.:

• Melatonina LEK-AM
• Melabiorytm

Czy melatonina powoduje skutki uboczne?

Melatonina jest składnikiem bezpiecznym dla zdrowia, jednakże jej stosowanie może powodować u niektórych osób skutki uboczne w postaci:

• Bólów głowy
• Obniżenia temperatury ciała
• Astenii (przewlekłego zmęczenia)
• Dezorientacji
• Odczuwania senności w ciągu dnia

W pojedynczych przypadkach stosowanie melatoniny może powodować:

• Tachykardię (przyspieszenie pracy serca)
• Wysypkę, świąd i pokrzywkę
• Ginekomastię
• Zwiększenie ryzyka napadów padaczkowych u dzieci z padaczką

Melatonina może wchodzić w interakcje z innymi lekami

Melatoniny nie należy przyjmować jednocześnie z niektórymi lekami, w tym z takimi jak:

• Fluwoksamina - może dodatkowo zwiększać poziom melatoniny
• Środki antykoncepcyjne i hormonalna terapia zastępcza (np. metoksypsoralen, cymetydyna, estrogeny) - mogą zwiększać poziom melatoniny
• Citalopram, omeprazol, lanzoprazol - zwiększają biodostępność melatoniny
• Benzodiazepiny i niebenzodiazepiny (np. zaleplon, zopiklon, zolpidem) - melatonina może nasilać ich działanie uspokajające
• Tiorydazyna - melatonina może nasilać uczucie zamroczenia
• Imipramina - melatonina może nasilać uczucie rozluźnienia

Brakuje badań nad bezpieczeństwem stosowania melatoniny w ciąży

Ze względu na brak przeprowadzonych badań nad bezpieczeństwem stosowania melatoniny przez kobiety ciężarne i karmiące, nie zaleca się przyjmowania tego składnika podczas ciąży i w okresie laktacji.

Melatonina - przeciwwskazania

Szczególną ostrożność podczas stosowania melatoniny powinny zachować osoby dializowane i cierpiące na zaburzenia czynności wątroby ze względu na zmniejszoną zdolność do metabolizowania i oczyszczania organizmu z tego składnika.

Zgodnie z informacjami dostępnymi na ulotkach leków z melatoniną, przeciwwskazaniem do jesgo stosowania sa: 

• Osoby uczulone na melatoninę
• Osoby spożywające alkohol

Melatonina a tarczyca

Melatonina może wpływać na poziom hormonów tarczycy. Osoby, ze zdiagnozowaną niedoczynnością tarczycy powinny sprawdzić ich poziom, zanim zaczną regularnie stosować melatoninę.

Melatonina - jak stosować?

Melatonina może być stosowana przede wszystkim przez osoby cierpiące na zaburzenia snu na skutek zmiany stref czasowych lub pracy zmianowej, a także przez osoby niewidome cierpiące na zaburzenia rytmu dobowego snu i czuwania.

U osób zmagających się z zaburzeniami snu wynikającymi ze zmiany stref czasowych zaleca się przyjmowanie melatoniny w ilości ok 2-3 mg/dzień, tuż po zapadnięciu zmroku. Melatoninę należy wówczas stosować od pierwszego dnia podróży przez ok. 3-4 dni. Warto też wiedzieć, że podczas podróżowania w kierunku zachodnim (ze wschodu na zachód) nie zawsze jest potrzebne przyjmowanie melatoniny.

Z kolei osoby zmagające się z problemami ze spaniem z innych powodów (np. pracy zmianowej) powinny przyjmować 1-5 mg melatoniny/dzień, na godzinę przed snem.

U osób niewidomych, melatoninę zaleca się przyjmować w ilości 0,5–5 mg 1 raz na dobę przed snem ok. 21.00–22.00.

Gdzie kupić melatoninę?

Melatonina jest sprzedawana w postaci suplementów diety i leków. Można ją kupić przede wszystkim w aptekach, a także w sklepach internetowych.

Lepszym wyborem są leki, ponieważ są dobrze przebadane i posiadają udokumentowany wpływ na zdrowie oraz potwierdzone możliwe skutki uboczne.

Melatoninę można kupić w formie:

• Kropli
• Tabletek
• Kapsułek
• Żelków