Karambola (owoc)

Karambola naturalnie rośnie w Indiach, Indonezji, Filipinach i Malezji, lecz uprawia się ją także w Ameryce i Afryce. Inne nazwy karamboli to oskomian pospolity, a także gwiaździsty owoc (star fruit). Ta druga nawiązuje do jej charakterystycznego wyglądu - karambola przypomina pięcioramienną, podłużną gwiazdę. Owoce karamboli mają cienką skórkę o barwie od zielonej, przez żółtą, do pomarańczowej. Osiągają długość ok. 5 - 15 cm. Wewnątrz kryje się soczysty miąższ o aromatycznym zapachu i unikalnym, słodko - kwaśnym smaku.

Korzenie, liście, kwiaty i owoce karamboli były stosowane od tysięcy lat w tradycyjnej medycynie chińskiej, indyjskiej, malezyjskiej i brazylijskiej w leczeniu m.in. cukrzycy i nefropatii cukrzycowej, bólu stawów, nudności i wymiotów, bólu głowy, kaszlu i kaca .

Karambola - wartości odżywcze

Wartości odżywcze w przeliczeniu na jedną średnią karambolę (100 g):

• Kalorie - 31 kcal
• Białko - 1,04 g
• Tłuszcz - 0,33 g
• Węglowodany - 6,73 g
  • Cukry proste - 3,98 g
  • Błonnik pokarmowy - 2,8 g

Karambola jest niskokaloryczna i ma niski indeks glikemiczny (IG)

Jedna karambola jest źródłem zaledwie 31 kcal - owoce te zaliczają się do produktów niskokalorycznych.

Indeks glikemiczny karamboli wynosi 45 (IG = 45), zaś ładunek glikemiczny równa się 1 (ŁG = 1) co oznacza, że jest to owoc o niskim indeksie i ładunku glikemicznym .

Karambola zawiera sporo błonnika pokarmowego

Karambola jest dobrym źródłem błonnika nierozpuszczalnego i rozpuszczalnego. Błonnik pokarmowy karamboli składa się z celulozy (60%), hemicelulozy (27%) i pektyn (13%). Uważa się, że to właśnie błonnik obecny w karamboli odpowiada za jej właściwości regulowania poziomu cukru we krwi .

Karambola - witaminy i składniki mineralne

Karambola jest dobrym źródłem witaminy C

W jednej karamboli (100 g) znajduje się aż 34,4 mg witaminy C, co pozwala pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten składnik w 43%.

Witamina C:

• wpływa na stan skóry i produkcję kolagenu,
• zwiększa przyswajanie żelaza,
• jest silnym przeciwutleniaczem,
• zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia i niektórych nowotworów,
• zapobiega złamaniom kości.

Zawartość witamin w jednym owocu karamboli (100 g):

• Witamina C - 34,4 mg (43% RWS)
• Kwas pantotenowy - 0,39 mg (6% RWS)
• Kwas foliowy - 12 µg (6% RWS)
• Niacyna - 0,37 mg (2% RWS)

Zawartość składników mineralnych w jednym owocu karamboli (100 g):

• Miedź - 0,14 mg (14% RWS)
• Potas - 133 mg (7% RWS)
• Magnez - 10 mg (3% RWS)
• Mangan - 0,04 mg (2% RWS)

Karambola - składniki aktywne

Karambola obfituje w liczne składniki bioaktywne, takie jak polifenole, terpeny, saponiny, alkaloidy i kwasy organiczne (szczególnie kwas szczawiowy, kwas cytrynowy i kwas winowy). Wśród dominujących związków flawonoidowych karamboli wyróżnia się epikatechiny i kwas galusowy. Dojrzałe owoce karamboli są również dobrym źródłem beta-karotenu  .

Obecność tak wielu substancji bioaktywnych w karamboli determinuje silne właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne ekstraktów z niej otrzymywanych .

Karambola - właściwości

Karambola ma potencjał przeciwcukrzycowy

Wysoka zawartość błonnika pokarmowego w karamboli czyni z niego owoc o potencjalnych właściwościach hipoglikemizujących.

W badaniach in vitro oraz na zwierzętach naukowcy wykazali, że ekstrakty z karamboli oraz wyizolowany z owoców związek o nazwie DMDD, skutecznie obniżają poziom glukozy we krwi, dzięki czemu mogą zapobiegać lub wspomagać terapię cukrzycy typu 2 .

Karambola może obniżać poziom cholesterolu

Liczne wyniki badań przeprowadzonych na zwierzętach wskazują na pozytywny wpływ stosowania ekstraktów z karamboli na parametry profilu lipidowego. Zaobserwowano szczególnie obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego (o 15,7% -17,0%) oraz triglicerydów (o 15,6% -17,8%). Naukowcy uważają, że efekt ten był związany ze zwiększonym wydalaniem cholesterolu i kwasów żółciowych z kałem .

Jak dotąd przeprowadzono tylko jedno badanie z udziałem 27 starszych ludzi, w którym wykazano, że spożycie 100 g soku z karamboli (2 razy dziennie przez 4 tygodnie) powoduje wzrost poziomu cholesterolu HDL (dobry cholesterol)i obniżenie poziomu cholesterolu LDL (zły cholesterol). Poziom cholesterolu całkowitego i triglicerydów nie uległ zmianie .

Pozostałe właściwości karamboli

Wśród pozostałych właściwości karamboli wymienia się także możliwe działanie:

• przeciwnowotworowe,
• wspomagające odporność,
• hipotensyjne (obniżanie ciśnienia krwi),
• przeciw otyłości,
• hepatoprotekcyjne (ochronne działanie na wątrobę),
• neuroprotekcyjne (ochronne działanie na układ nerwowy).

Niemniej jednak na właściwości te wskazują jedynie pojedyncze badania in vitro lub z udziałem zwierząt. Dlatego też przypisywanie karamboli powyższych cech byłoby sporym nadużyciem .

Karambola - przeciwwskazania

Karambola spożywana w umiarkowanych ilościach jest produktem bezpiecznym dla większości zdrowych osób.

W rzadkich przypadkach karambola może powodować objawy alergii pokarmowej .

Karambola może działać nefrotoksycznie i neurotoksycznie

Nadmierne lub długotrwałe spożycie karamboli może stwarzać ryzyko uszkodzenia nerek. Na podstawie przeglądu literatury do 2017 roku ustalono, że doszło do 123 przypadków ostrego uszkodzenia nerek po spożyciu karamboli, z czego 28 skutkowało śmiercią (dane pochodziły z ośmiu krajów, w których owoc ten jest powszechnie jedzony) .

Nefrotoksyczny efekt spożycia dużych ilości karamboli związany jest z odkładaniem się kwasu szczawiowego w kanalikach nerkowych, co prowadzi do ich martwicy i śródmiąższowego zapalenia nerek .

Karambola zawiera także karamboksynę. Duże ilości tego związku mogą działać neurotoksycznie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), wywołując obserwowane podczas zatrucia karambolą:

• czkawkę,
• wymioty,
• dezorientację,
• zaburzenia świadomości
• drgawki,
• stany padaczkowe .

W związku z powyższym karambola nie powinna być spożywana przez:

• osoby z przewlekłą chorobą nerek i niewydolnością nerek,
• pacjentów z gastroenteropatią,
• chorych na przewlekłe zapalenie trzustki,
• kobiety w ciąży  .

Nie zaleca się spożycia karamboli na czczo i w stanie odwodnienia, ponieważ wtedy ma miejsce nadmierna absorpcja szczawianów (szczawiany wiążą się w przewodzie pokarmowym z pochodzącymi z pożywienia jonami wapnia i magnezu, dzięki czemu zmniejsza się poziom ich wchłaniania). Istnieją dane, które wskazują, że spożycie niewielkiej ilości karamboli na czczo może prowadzić do zatrucia.

Interakcje z lekami

Karambola - podobnie jak grejpfrut - może wchodzić w interakcje z wieloma lekami metabolizowanymi przez wątrobowe enzymy cytochromu P450. Stwierdzono, że sok z karamboli, w porównaniu do soku grejpfrutowego, jest bardzo silnym inhibitorem CYP3A4. Oznacza to, że karambola może w znacznym stopniu hamować aktywność tych enzymów i powodować wzrost stężenia przyjmowanych leków, zwiększając ryzyko działań niepożądanych .

Wśród leków, które mogą wchodzić w interakcję z karambolą wymienia się m.in.

• statyny obniżające poziom cholesterolu,
• leki przeciwlękowe,
• leki obniżające ciśnienie krwi,
• kortykosteroidy,
• leki przeciwarytmiczne.

Ponadto karambola może zwiększać stężenie leków stosowanych w leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego:

• bosutynibu,
• panobinostatu,
• wenetoklaksu .

Jak jeść karambolę?

Karambolę najlepiej jeść na surowo, razem z jadalną skórką. W zależności od odmiany karamboli można napotkać na owoce o kwaśnym, lub o bardziej słodkim smaku.

Oto kilka pomysłów na użycie karamboli w kuchni:

• pokrój karambolę w plastry (końcówki odetnij) i zjedz na przekąskę (pestki są jadalne, ale równie dobrze możesz je usunąć),
• dodaj kawałki karamboli do owocowej sałatki,
• zmiksuj karambolę w owocowym koktajlu,
• wykorzystaj plasterki karamboli jako jadalną dekorację deserów i lodów,
• udekoruj karambolą potrawy z owoców morza,
• duś kawałki karamboli w daniach typu curry i gulaszach razem z mięsem, rybami lub owocami morza.

Z karamboli przygotowuje się także soki, sorbety, dżemy i napoje alkoholowe. Można je suszyć i kandyzować.

Gdzie kupić karambolę?

Karambolę można dostać w Polsce głównie w dużych hipermarketach. Jest ona zwykle możliwa do kupienia w okresie jesienno - zimowym. Wysokie ceny, oscylujące w granicach 10 zł za jedną sztukę karamboli, sprawiają, że owoc ten nie cieszy się zbyt dużą popularnością w naszym kraju.

Wybieraj jędrne owoce o żółtej barwie i gładkiej, błyszczącej skórce. Owoce zielone będą jeszcze niedojrzałe i mocno kwaśne.