Rokitnik

Rokitnik zwyczajny (pospoliy) jest szeroko rozpowszechniony w Azji oraz północno - zachodniej Europie. Z uwagi na swój specyficzny aromat podobny do ananasa, nazywany jest także rosyjskim ananasem. Dojrzałe owoce rokitnika mają owalny kształt i żółtą, pomarańczową lub czerwoną barwę w zależności od odmiany. Co istotne, w Polsce od 2014 roku rokitnik jest objęty częściową ochroną , dlatego też nie można zrywać jego owoców z dziko rosnących krzewów.

Nazwa rodzajowa Hippophae wywodzi się ze starożytnej Grecji, kiedy to owoce rokitnika stanowiły pokarm dla koni. Zwierzęta karmione rokitnikiem miały ładniejszą i bardziej błyszczącą sierść (gr. hippos – koń, phaos – lśniący) . Każda część rośliny, włączając w to owoce, liście, łodygi, korzenie i ciernie, stanowiła surowiec leczniczy w tradycyjnej medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej. Rokitnik był powszechnie stosowany na różne dolegliwości, w tym żołądkowo - jelitowe, choroby serca i skóry .

Rokitnik - wartości odżywcze

Nie bez powodu rokitnik uznawany jest za naturalną skarbnicę witamin. W 100 g owoców rokitnika znajduje się aż 275 mg witaminy C (niektóre źródła podają, że ilość ta waha się w przedziale 52,86 - 896 mg/100g), co umożliwia pokrycie dziennego zapotrzebowania na tę witaminę w 343%.

Oprócz tego rokitnik zawiera także bardzo dużo witamin: B12, B6, A, E, niacyny, ryboflawiny i kwasu pantotenowego. Jest także dobrym źródłem składników mineralnych, szczególnie żelaza, magnezu, fosforu, wapnia i potasu .

Rokitnik zawiera dużo oleju

Owoce rokitnika wyróżniają się wysoką zawartością oleju o wyjątkowym składzie kwasów tłuszczowych. Olej z rokitnika może być otrzymywany z samych nasion (12,5% oleju), lub z miąższu owocu (8 - 12% oleju). To właśnie olej jest najczęściej wykorzystywany w produkcji kosmetyków i suplementów diety z rokitnikiem.

Olej rokitnikowy dostarcza zarówno nasycone, jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe (tzw. PUFA). Oleje z nasion rokitnika zawierają przede wszystkim kwasy: linolowy (omega-6), α-linolenowy (omega-3), oleinowy (omega-9), palmitynowy i stearynowy. W oleju ekstrahowanym z miąższu znajdują się głównie kwas palmitynowy (23–40%), kwas oleinowy (20–53%) i kwas palmitoleinowy (ok. 30%). 

Obecność kwasu palmitoleinowego (omega-7) w oleju z miąższu owoców rokitnika odróżnia go zarówno od olejów innych roślin, jak i oleju z nasion rokitnika. Kwas palmitoleinowy występuje w lipidach skóry człowieka, stymuluje procesy regeneracyjne naskórka i wykazuje szczególne korzyści w zakresie wspomagania gojenia ran .

Rokitnik ma niski indeks glikemiczny (IG)

Indeks glikemiczny rokitnika wynosi 30 (IG = 30), zaś ładunek glikemiczny 0,8 (ŁG = 0,8). Oznacza to, że rokitnik posiada niski indeks i ładunek glikemiczny .

Rokitnik - składniki aktywne

W rokitniku wykryto blisko 200 związków odżywczych i bioaktywnych.

Rokitnik zawiera dużo karotenoidów

Owoce rokitnika zawierają ogromne ilości karotenoidów (53 do 97 mg/100 g suchej masy), które odpowiadają za jego pomarańczowy kolor oraz należą do przeciwutleniaczy, czyli związków zmniejszających negatywne skutki stresu oksydacyjnego.

Głównym karotenoidem rokitnika jest β-karoten (1,9–7,5 mg/100g), będący prekursorem witaminy A. W znaczących ilościach występują także luteina (1,4–2,1 mg/100g) i zeaksantyna (1,8–2,5 mg/100g) - substancje powiązane z mniejszym ryzykiem chorób oczu .

Rokitnik zawiera dużo polifenoli

Rokitnik jest bogatym źródłem polifenoli, do których należą kwasy fenolowe i flawonoidy - związki o wysokim potencjale antyoksydacyjnym .

Jednym z najważniejszych składników aktywnych występujących w owocach rokitnika jest izoramnetyna. Na podstawie wstępnych badań uważa się, że flawonoid ten może posiadać niezwykle pozytywny wpływ na przeciwdziałanie chorobom układu krążenia, otyłości oraz chorób nowotworowych .

Wśród innych flawonoidów występujących w rokitniku w znaczących ilościach wymienia się kwercetynę i kemferol . 

Rokitnik zawiera dużo fitosteroli

Rokitnik zawiera znaczące ilości steroli roślinnych (m.in. β-sitosterol, stigmasterol, kampesterol), które mogą zapobiegać chorobom układu krążenia. Roślina ta jest lepszym źródłem β-sitosterolu niż inne popularne oleje, w tym olej słonecznikowy czy oliwa z oliwek extra virgin .

Rokitnik - właściwości

Rokitnik obniża poziom cholesterolu

Rokitnik jest skarbnicą związków o profilaktycznym działaniu wobec chorób układu krążenia. Mowa tu przede wszystkim o polifenolach i fitosterolach.

Korzyści te potwierdza metaanaliza, uwzględniająca 11 badań klinicznych (z udziałem ponad 900 ludzi). Wykazano, że suplementacja jagodami/ekstraktami rokitnika przyczyniła się do istotnego obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL ("zły" cholesterol) i triglicerydów. Jednocześnie nastąpił wzrost poziomu "dobrego" cholesterolu, czyli frakcji HDL. Wpływ rokitnika na parametry profilu lipidowego dotyczył osób z ryzykiem chorób sercowo - naczyniowych, efekt ten nie był widoczny u osób zdrowych .

Metaanaliza 15 badań klinicznych z 2022 roku wykazała, że rokitnik działa korzystnie na parametry profilu lipidowego tylko u osób z nieprawidłowym ich poziomem, ale nie wpływa na zmiany poziomu glukozy we krwi, wartości ciśnienia tętniczego oraz poziom BMI .

Rokitnik działa pozytywnie na skórę

W badaniach na zwierzętach potwierdzono przeciwzapalne, przeciwłuszczycowe i przeciwatopowe właściwości rokitnika .

W badaniu z udziałem 10 osób ze zdiagnozowaną łuszczycą, zaobserwowano wyraźną poprawę zmian skórnych na skutek stosowania okładów z ekstraktów z rokitnika w prównaniu do grupy z placebo . Inne badanie kliniczne z potrójnie ślepą próbą wykazało, że czas gojenia oparzeń II stopnia był o 5 dni krótszy u pacjentów leczonych kremem z rokitnika (40%) w porównaniu do osób leczonych opatrunkami z 1% sulfadiazyny srebra (standardowy lek) .

Wyniki badania na modelu ludzkich komórek skóry wykazały, że olej z nasion rokitnika zapobiega negatywnym skutkom promieniowania UVA i UVB, co czyni go obiecującym, naturalnym produktem fotoochronnym skóry .

Rokitnik może łagodzić objawy zespołu suchego oka

Rokitnik zawiera duże ilości karotenoidów, które powiązane są ze zdrowiem oczu.

W badaniu z udziałem ludzi wykazano, że emulsja do oka składająca się z olejku z rokitnika i kwasu hialuronowego łagodzi objawy zespołu suchego oka (pieczenie, suchość, uczucie piasku pod powiekami) .

Co ciekawe, w dwóch badaniach klinicznych wykazano, że doustne spożycie oleju z rokitnika daje widoczne korzyści w zakresie zmniejszenia objawów zespołu suchego oka. Efekt ten jest prawdopodobnie związany z pozytywnym wpływem karotenoidów i tokoferoli na stany zapalne i różnicowanie komórek gruczołów Meiboma (gruczoły, które produkują wydzielinę nawilżającą oko) .

Rokitnik działa neuroprotekcyjnie

W badaniach na zwierzętach wykazano, że rokitnik działa neuroprotekcyjnie, m.in. poprzez hamowanie zapalenia nerwów i usuwanie złogów amyloidu β, które odkładają się w mózgu chorych na Alzheimera . Korzyści te wymagają potwierdzenia w badaniach klinicznych z udziałem ludzi.

Rokitnik działa przeciwnowotworowo

Wiele badań na modelach komórkowych wykazało przeciwnowotworowe właściwości rokitnika oraz samych polifenoli w nim występujących. Naukowcy odnotowali że ekstrakt z liści rokitnika hamował rozwój komórek raka prostaty oraz glejaka . Polifenole z rokitnika hamowały wzrost raka okrężnicy , zaś izoramnetyna powodowała śmierć komórek raka żołądka .

Póki co brakuje badań klinicznych w tym zakresie. A dopiero ich wyniki pozwolą ostatecznie rozstrzygnąć kwestię przeciwnowotworowego działania ekstraktów z rokitnika.

Rokitnik - przeciwwskazania

Rokitnik jest bezpiecznym produktem. Jak dotąd nie wykazano poważnych skutków ubocznych spożycia rokitnika zarówno w formie świeżych owoców jak i suplementów diety, zawierających olej z rokitnika . 

Chęć zażywania suplementów diety z rokitnika powinna być omówiona z lekarzem w przypadku:

• osób chorujących na przewlekłe schorzenia,
• osób zażywających leki rozrzedzające krew (np. warfarynę),
• kobiet w ciąży,
• kobiet karmiących piersią.

Jak jeść rokitnik?

Owoce rokitnika można jeść na surowo, zerwane prosto z krzaka. Posiadają one charakterystyczny cierpko - gorzki smak oraz aromat przypominający ananasa.

Owoce rokitnika można również wykorzystać:

• do wyciskania soku,
• do przygotowania dżemu,
• jako dodatek do pieczenia ciasta,
• jako dodatek do jogurtu naturalnego z musli,
• jako składnik sałatki owocowej.

Niemniej jednak, przepisy na przetwory z rokitnika uwzględniają dodatek dużych ilości cukru, który ma na celu zrównoważenie goryczy i kwaśnego smaku owoców.