Cukinia

Cukinia to jedno z najmłodszych warzyw z rodziny dyniowatych. Pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą z XIX-wiecznych Włoch, które uznaje się za kraj jej pochodzenia .

W Polsce można się spotkać z dwiema nazwami: cukinia oraz kabaczek. Mogą znacząco różnić się między sobą pod względem kształtu i koloru, uznawane są nawet za odrębne odmiany. Filogenetycznie jest to wciąż to samo warzywo.

Cukinia - wartości odżywcze

Wartości odżywcze w przeliczeniu na standardową porcję cukinii (125 g):

• Kalorie - 21 kcal
• Białko - 1,51 g
• Tłuszcz - 0,4 g
• Węglowodany - 3,89 g
  • Cukry proste - 3,13 g
  • Błonnik pokarmowy - 1,25 g .

Cukinia jest niskokaloryczna i ma niski indeks glikemiczny

Cukinia jest warzywem bardzo niskokalorycznym, w 100 g produktu zawiera 17 kcal. Porcja cukinii (ok. 125 g) dostarcza 21 kcal i posiada niski indeks glikemiczny(IG = 15), oraz niski ładunek glikemiczny(ŁG = 0,6) .

Cukinia - witaminy i składniki mineralne

Cukinia jest bogata w kwas foliowy oraz witaminę B6, a także potas i mangan.

Cukinia jest bogata w kwas foliowy i witaminę B6

Cukinia, jako warzywo zielone, jest dobrym źródłem kwasu foliowego i witaminy B6. W porcji (ok. 125 g) znajdziemy 30 µg kwasu foliowego (15% dziennego zapotrzebowania). Cukinia w podobnym stopniu pokrywa normę na witaminę B6. Standardowa porcja zawiera 0,2 mg pirydoksyny, co pokrywa dobowe zapotrzebowanie na nią w 14,6%.

Kwas foliowy wraz z witaminą B6 biorą udział w bardzo ważnym dla zachowania zdrowia procesie przekształcenia aminokwasu homocysteiny do metioniny. Nadmiar homocysteiny w organizmie przyczynia się do rozwoju wielu chorób niezakaźnych, takich jak choroby układu krążenia lub choroby neurodegeneracyjne. Ważne jest, aby wraz z dietą dostarczać odpowiednią ilość tych witamin, co pozwoli zapobiegać gromadzeniu się homocysteiny.

Kwas foliowy odpowiada również za:

• proces wytwarzania krwinek czerwonych,
• prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu,
• zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę.

Witamina B6 pełni także rolę w:

• wytwarzaniu hemoglobiny,
• metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów,
• syntezie przekaźników układu nerwowego.

Zawartość witamin w porcji cukinii (ok. 125 g):

• Witamina C - 22,38 mg (28% RWS),
• Kwas foliowy - 30 µg (15% RWS),
• Witamina B6 - 0,2 mg (14,6% RWS),
• Witamina B2 - 0,12 mg (8,4% RWS),
• Witamina K - 5,38 µg (7,2% RWS),
• Witamina B1 - 0,06 mg (5,1% RWS),
• Witamina B5 - 0,26 mg (4,3% RWS),
• Witamina B3 - 0,56 mg (3,5% RWS),
• Witamina A - 12,5 µg (1,6% RWS),
• Witamina E - 0,15 mg (1,3 % RWS).

Cukinia jest bogata w potas i mangan

Porcja cukinii (ok. 125 g) dostarcza 326 mg potasu (16,3% RWS) oraz 0,22 mg manganu ( 11,1% RWS). 

Potas w organizmie bierze udział w:

• przewodzeniu impulsów nerwowych,
• procesie skurczu mięśni, w tym mięśnia sercowego,
• utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej ustroju,
• utrzymywaniu prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego.

Mangan odgrywa rolę w:

• zwalczaniu wolnych rodników tlenowych,
• metabolizowaniu lipidów oraz glukozy,
• procesach krzepnięcia krwi.

Zawartość składników mineralnych w porcji cukinii (ok. 125 g):

• Potas - 326,25 mg (16,3% RWS),
• Mangan - 0,22 mg (11,1% RWS),
• Fosfor - 47,5 mg (6,8% RWS),
• Miedź - 0,07 mg (6,6% RWS),
• Magnez - 22,5 mg (6% RWS),
• Cynk - 0,4 mg (4% RWS),
• Żelazo - 0,46 mg (3,3% RWS),
• Wapń - 20 mg (2,5% RWS),
• Selen - 0,25 µg (0,5% RWS).

Cukinia - składniki aktywne

Wśród składników aktywnych znajdujących się w cukinii najważniejsze są: kwasy fenolowe oraz flawonoidy.

Cukinia jest źródłem różnych grup polifenoli

Zarówno kwasy fenolowe, jak i flawonoidy zaliczane są do polifenoli, czyli związków organicznych o udowodnionym korzystnym wpływie na zdrowie człowieka. Wśród kwasów fenolowych, w owocach cukinii naukowcy wykryli najwięcej kwasu galusowego, zaś wśród flawonoidów - najwięcej kwercetyny i kemferolu .

Kwas galusowy jest silnym, naturalnym przeciwutleniaczem, czyli wykazuje się znaczną skutecznością w neutralizowaniu wolnych rodników tlenowych. Jest to szczególnie istotne w kontekście zmniejszania nasilenia stanów zapalnych w organizmie i zapobiegania rozwojowi chorób cywilizacyjnych.

Działaniem antyoksydacyjnym charakteryzują się także kwercetyna oraz kemferol. Dodatkowo, kwercetyna sprzyja między innymi obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi, zaś kemferol zmniejsza ryzyko powstawania zmian nowotworowych w organizmie .

Cukinia - właściwości

Cukinia wykazuje zdolności do neutralizowania wolnych rodników oraz wygaszania stanów zapalnych

Do badania zdolności antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych naukowcy spreparowali ekstrakty z obu odmian - zielonej i żółtej cukinii. Następnie oceniali ich zdolność do wychwytywania różnych rodzajów wolnych rodników oraz do redukcji tlenku azotu, wytwarzanego w wielu chorobach zapalnych. Neutralizowanie poszczególnych substancji wolnorodnikowych było zależne od stężenia ekstraktów oraz od rodzaju rodników. Niemniej jednak, w każdym przypadku, badacze odnotowali przeciwutleniające działanie cukinii, przy czym całkowita zdolność antyoksydacyjna była silniejsza w przypadku żółtych odmian .

Dodatkowo cukinia wykazywała podobne, a w kilku przypadkach nawet lepsze zdolności do redukcji stężenia tlenku azotu, w stosonku do standardu, za jaki przyjęto witaminę C. Co za tym idzie - cukinia może przyczyniać się do zmniejszenia nasilenia procesów zapalnych w organizmie .

Wprawdzie brakuje potwierdzenia tego efektu w innych badaniach na cukinii, ale istnieją eskperymenty na ogórkach oraz innych warzywach z rośliny dyniowatych, które przynosiły podobne rezultaty.

Cukinia może przyczyniać się do zwalczania komórek nowotworowych

Naukowcy badali zdolność ekstraktów z cukinii do niszczenia komórek nowotworowych. Żółta cukinia wykazała toksyczne działanie w stosunku do ludzkich komórek raka płuc. Jej spożywanie może zatem zapobiegać powstawaniu zmian nowotworowych oraz wspomagać ich zwalczanie .

 Cukinia może sprzyjać zwalczaniu drobnoustrojów

W badaniach laboratoryjnych naukowcy wykazali, że ekstrakty z obu cukinii - zielonej i żółtej - mogą sprzyjać zahamowaniu wzrostu bakterii i grzybów. Takie działanie zaobserwowano w stosunku do bakterii z obu rodzajów, czyli do Gram+ (Staphylococcus aureus - gronkowca złocistego) oraz Gram- (Escherichia coli - pałeczki okrężnicy). Cukinia zahamowała także wzrost grzybów pleśniowych z rodzaju Aspergillus niger .

Cukinia - zastosowanie kulinarne

Ponieważ cukinia jest niskokalorycznym warzywem, o wielu właściwościach prozdrowotnych, jest chętnie wykorzystywana w kuchni. 

Co można zrobić z cukinii na wytrawnie?

Jednymi z najpopularniejszych i najchętniej wykorzystywanych potraw z cukinii są z pewnością placki, które można zrobić solo lub z różnymi dodatkami. W zależności od wykonania, mogą one również być mniej lub bardziej dietetyczne - aby "odchudzić" placki z cukinii wystarczy np. usmażyć je na mniejszej ilości tłuszczu lub całkowicie bez tłuszczu.

Bardzo chętnie wykorzystywanym przepisem jest również pieczona faszerowana cukinia. Pod względem nadzienia w tym przypadku ogranicza nas wyłącznie nasza wyobraźnia. Dodatkowo, jest to danie, które można wykonać w wersji mięsnej, wegetariańskiej oraz wegańskiej, w zależności od zastosowanych dodatków.

Co można zrobić z cukinii na słodko?

Chociaż cukinia, jako warzywo bardziej kojarzy się z potrawami wytrawnymi, zaskakująco dobrze wypada również w posiłkach na słodko. Doskonale sprawdzi się na przykład jako dodatek do brownie. Dzięki neutralnemu smakowi, w ogóle nie będzie wyczuwalna, a jednocześnie zapewni wilgotność ciasta.

W podobnej formie sprawdzi się także w omlecie na słodko, z dodatkiem mąki, ksylitolu (lub innego słodzika) i ulubionych owoców.

Cukinia - przeciwwskazania

Cukinia, to warzywo lekkostrawne ale powinny jej unikać osoby które mają:

• stwierdzoną alergią - ze względu na ryzyko niepożądanych reakcji, w tym nawet reakcji anafilaktycznej,
• skłonności do wzdęć i innych zaburzeń ze strony układu pokarmowego - cukinia, jako warzywo z rodziny dyniowatych może nasilać dolegliwości dyspeptyczne,
• choroby jelit - podobnie, jak w przypadku wzdęć, cukinia może nasilić objawy choroby.