Szczaw

Szczaw zwyczajny został prawdopodobnie sprowadzony do Europy z krajów azjatyckich, gdzie był stosowany jako roślina lecznicza w medycynie ludowej .

Obecnie jest on uprawiany i wykorzystywany zarówno do celów leczniczych, jak i kulinarnych. Z liści szczawiu najczęściej robi się zupy i sosy lub spożywa się je na surowo w formie sałatek.

Szczaw - wartości odżywcze

Szczaw zawiera znaczną ilość wody (93%), dzięki czemu jest warzywem bardzo niskokalorycznym.

Wartości odżywcze w przeliczeniu na garść surowych liści szczawiu (ok. 70 g):

• Kalorie - 15,4 kcal
• Białko - 1,4 g
• Tłuszcz - 0,49 g
• Węglowodany - 2,24 g
  • Błonnik pokarmowy - 2,03 g (8% RWS) .

Szczaw jest niskokaloryczny i jest źródłem błonnika

Surowy szczaw zawiera jedynie 22 kcal w 100 g produktu. Dodatkowo, stanowi dobre źródło błonnika, choć lepiej się tu sprawdzi szczaw konserwowy. W standardowej porcji (1 szklanka - 250 g) znajduje się aż 6,5 g błonnika, co stanowi 26% dziennego zapotrzebowania na ten składnik.

Błonnik pokarmowy powinien być dostarczany codziennie w ilości co najmniej 25 g na dobę.

Odpowiada on za:

• obniżenie stężenia cholesterolu oraz glukozy w surowicy krwi,
• pobudzanie perystaltyki jelit,
• zmniejszenie wchłaniania metali ciężkich z przewodu pokarmowego,
• zapewnienie uczucia sytości po posiłku.

Szczaw - witaminy i składniki mineralne

Porcja surowego szczawiu pokrywa dobowe zapotrzebowanie na witaminę C w 42%, a na witaminę A w 17,5%

W porcji liści szczawiu (ok. 70 g) znajdziemy 33,6 mg witaminy C, co pokrywa dobowe zapotrzebowanie na nią w 42%, a także 140 µg witaminy A, co stanowi 17,5% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę.

Witamina C odgrywa rolę w:

• wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego,
• budowie kolagenu i zachowywaniu prawidłowej struktury kości,
• obronie antyoksydacyjnej organizmu,
• zachowywaniu prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego.

Witamina A odpowiada za:

• obronę przed wolnymi rodnikami tlenowymi,
• prawidłowy przebieg procesów widzenia,
• zachowywanie dobrego stanu skóry,
• łagodzenie objawów anemii z niedoboru żelaza.

Zawartość witamin w porcji liści szczawiu (ok. 70 g):

• Witamina C - 33,6 mg (42% RWS),
• Witamina A - 140 µg (17,5% RWS),
• Witamina B6 - 0,09 mg (6,1% RWS),
• Witamina B2 - 0,07 mg (5% RWS),
• Kwas foliowy - 9,1 µg (4,6% RWS),
• Witamina B1 - 0,03 mg (2,5 %RWS),
• Witamina B3 - 0,35 mg (2,2% RWS),
• Witamina E - 0,21 mg (1,8% RWS),
• Witamina B5 - 0,03 mg (0,5% RWS).

Szczaw jest bogaty w magnez i potas

W porcji surowych liści szczawiu (ok. 70 g) znajduje się 72,1 mg magnezu, co pozwala pokryć dobowe zapotrzebowanie na ten składnik mineralny w 19,2% oraz 273 mg potasu, co stanowi 13,7% dobowego zapotrzebowania na ten pierwiastek.

Magnez w organizmie:

• pełni funkcję kofaktora, czyli czynnika umożliwiającego prawidłowe funkcjonowanie wielu enzymów i prawidłowy przebieg procesów biochemicznych,
• sprzyja zachowywaniu prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego krwi,
• odpowiada za prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych i procesy skurczu mięśni.

Potas jest szczególnie istotny dla:

• zachowywania równowagi kwasowo-zasadowej organizmu,
• przewodzenia impulsów nerwowych i skurczu mięśni, w tym mięśnia sercowego,
• utrzymywania optymalnego ciśnienia onkotycznego komórek,
• zapobiegania rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych.

Zawartość składników mineralnych w porcji liści szczawiu (ok. 70 g):

• Magnez - 72,1 mg (19,2% RWS),
• Potas - 273 mg (13,7% RWS),
• Mangan - 0,24 mg (12,2% RWS),
• Żelazo - 1,68 mg (12% RWS),
• Miedź - 0,09 mg (9,2% RWS),
• Fosfor - 44,1 mg (6,3% RWS),
• Wapń - 30,8 mg (3,9% RWS),
• Cynk - 0,14 mg (1,4% RWS),
• Selen - 0,63 µg (1,1% RWS).

Szczaw - składniki aktywne

Szczaw od tysiącleci był wykorzystywany jako roślina lecznicza. Jest to zasługa znacznej zawartości składników aktywnych, takich jak flawonoidy, taniny, czy też antrachinony.

Szczaw jest źródłem wielu polifenoli

Polifenole są substancjami wytwarzanymi przez rośliny, o których wiadomo, że mają pozytywny wpływ na zdrowie człowieka na wielu płaszczyznach. Dzielą się na różne grupy, w zależności od budowy chemicznej i właściwości. W szczawiu znajdują się przede wszystkim substancje z grupy flawonoidów, takie jak katechina, epikatechina, rutyna i kemferol, a także z grupy tanin - procyjanidyna A i B .

Polifenole charakteryzują się działaniem antyoksydacyjnym, czyli zdolnością do neutralizowania wolnych rodników tlenowych, a tym samym działaniem przeciwzapalnym. Dodatkowo mogą sprzyjać hamowaniu powstawania zmian nowotworowych oraz zwalczaniu patogennych wirusów.

Antrachinony i ich pozytywny wpływ na zdrowie człowieka

Antrachinony są podgrupą chinonów, czyli organicznych związków chemicznych występujących naturalnie w wielu roślinach. W szczawiu jest to przede wszystkim emodyna, o której wiadomo, że ma działanie przeciwnowotworowe, przeciwcukrzycowe oraz przeciwzapalne .

Szczaw - właściwości zdrowotne

Szczaw wykazuje działanie przeciwwirusowe

Badając linie komórkowe, będące odpowiednikami komórek ludzkiej skóry, naukowcy wykazali, że ekstrakt ze szczawiu wykazywał działanie przeciwwirusowe przeciw HSV-1, czyli wirusowi powodującemu opryszczkę pospolitą. Jest to zasługa obecności w ekstrakcie flawanoli oraz tanin, które blokują przyłączanie wirusa do komórek i tym samym zapobiegają infekcji. Szczaw przyczynia się zatem do zahamowania rozprzestrzeniania się wirusa HSV-1 .

Szczaw sprzyja obniżeniu ciśnienia tętniczego

Badacze sprawdzili wpływ ekstraktu ze szczawiu na ciśnienie tętnicze u zwierząt laboratoryjnych. Jedna grupa miała wywołane nadciśnienie, zaś grupa kontrolna miała ciśnienie krwi w normie. Po podaniu ekstraktu, zaobserwowano obniżenie wartości ciśnienia tętniczego u obu grup, chociaż efekt ten był znacznie silniejszy w grupie z nadciśnieniem. W zależności od stężenia podanego ekstraktu, wartości ciśnienia skurczowego spadły o 11-48% w stosunku do wartości wyjściowych .

Efekt ten jest prawdopodobnie spowodowany dwoma mechanizmami. Po pierwsze, ekstrakt ze szczawiu pobudza produkcję tlenku azotu (NO) w śródbłonku naczyń krwionośnych. NO jest zaś związkiem odpowiedzialnym za zmniejszanie napięcia mięśniówki i tym samym za obniżenie ciśnienia. Po drugie, substancje zawarte w szczawiu hamują przemieszczanie się jonów wapnia przez błonę komórkową, co zapobiega skurczowi mięśni naczyń krwionośnych, tym samym zapobiegając wzrostowi ciśnienia tętniczego .

Szczaw wykazuje zdolności do niszczenia komórek nowotworowych

Naukowcy zbadali wpływ ekstraktu ze szczawiu na pięć linii komórkowych nowotworów ludzkich - niedrobnokomórkowego raka płuca, a także raka jajnika, okrężnicy, ośrodkowego układu nerwowego oraz czerniaka. Jak się okazało, zaobserwowano działanie cytotoksyczne, czyli polegające na niszczeniu komórek w stosunku do wszystkich typów nowotworów .

Najbardziej skuteczna w tym okazała się wspomniana wcześniej emodyna, należąca do grupy antrachinonów, która usuwała nukleotydy z materiału genetycznego zmutowanych komórek, prowadząc do ich śmierci. Jest to bardzo obiecująca perspektywa, która jednak wymaga dalszych badań w celu jej klinicznego zastosowania . Co ciekawe, w innym badaniu także ekstrakty z kwiatów szczawiu wykazywały podobne działanie, hamując proliferację komórek .

Szczaw może sprzyjać leczeniu wrzodów przewodu pokarmowego

W medycynie ludowej Wschodu, wyciągi ze szczawiu stosowano właśnie w celu leczenia wrzodów i zapaleń żołądka. Przez lata brakowało jednak badań klinicznych potwierdzających takie działanie. Naukowcy sprawdzili zatem wpływ ekstraktów ze szczawiu na wrzody żołądka u zwierząt laboratoryjnych .

Jak się okazało, szczaw ma zdolność łagodzenia powstałych nadżerek i uszkodzeń. Sprzyjał zmniejszeniu powstałego stanu zapalnego i obrzęków, a także zaprzestaniu krwotoków i odbudowie komórek nabłonka. Takie działanie przypisywane jest przede wszystkim wysokiej zawartości emodyny, głównego antrachinonu obecnego w liściach szczawiu .

Szczaw - przeciwwskazania

Przeciwwskazania do spożywania szczawiu dla osób które: 

• stwierdzoną alergię - ponieważ kontakt z alergenem może prowadzić do wielu niekorzystnych objawów, w tym wstrząsu anafilaktycznego,
• choroby nerek - ze względu na wysoką zawartość szczawianów, które mogą nasilać objawy choroby podstawowej lub sprzyjać tworzeniu kamieni nerkowych,
• osteoporozę lub inne choroby kości - szczawiany hamują wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i prowadzą do demineralizacji kości,
• choroby reumatoidalne - nadmiar szczawianów może tworzyć kryształy, które odkładając się w stawach, będą nasilały objawy choroby, zwłaszcza dolegliwości bólowe.