Rzepa

Pochodzenie rzepy nie jest znane, wiadomo jednak, że uprawiana była już w starożytnym Rzymie, skąd prawdopodobnie została rozprzestrzeniona na inne części świata .

Rzepa jest uprawiana jako roślina pastewna oraz jako warzywo. W pierwszej wersji spożywana jest przez zwierzęta w całości - liście wraz z bulwami. Jako warzywo natomiast, sposób jej konsumpcji różni się w zależności od regionu świata. W Polsce najczęściej spożywamy jej bulwy, głównie w charakterze surówek.

Rzepa - wartości odżywcze

Rzepa zawiera dużo wody (92%) ale jednocześnie jest bogata w składniki odżywcze i błonnik.

Wartości odżywcze w przeliczeniu na 1 rzepę (ok. 170 g):

• Kalorie - 47,6 kcal
• Białko - 1,53 g
• Tłuszcz - 0,17 g
• Węglowodany - 10,93 g
  • Cukry proste - 6,46 g
  • Błonnik pokarmowy - 3,06 g (ok. 12% RWS) .

Rzepa jest bardzo dobrym źródłem błonnika

Jedna sztuka zawiera nieco ponad 3 gramy, co stanowi około 12% dobowego zapotrzebowania na ten składnik dla dorosłej osoby.

Błonnik pokarmowy w organizmie zapewnia prawidłową perystaltykę jelit, tym samym zapobiegając zaparciom. Dodatkowo, wpływa na obniżenie stężenia cholesterolu i glukozy w surowicy krwi. Zapobiega także wchłanianiu części metali ciężkich w przewodzie pokarmowym. Zawartość błonnika w posiłku zapewnia uczucie sytości, tym samym sprzyjając ograniczeniu uczucia głodu i kontroli masy ciała.

Rzepa jest niskokaloryczna, ale ma wysoki indeks glikemiczny

W 100 g produktu zawiera jedynie 28 kcal. Jedna rzepa (ok. 170 g) dostarcza niecałych 48 kcal . Indeks glikemicznym jest wysoki (IG = 73), natomiast ładunek glkemiczny w przeliczeniu na porcję 170 g jest niski (ŁG = 8) . Oznacza to, że po spożyciu rzepy poziom glukozy we krwi może wzrosnąć szybko, ale nie nadmiernie wysoko i szybko wróci do normy. 

Rzepa - witaminy i składniki mineralne

Jedna rzepa pokrywa 44,6% dobowego zapotrzebowania na witaminę C

Rzepa jest bogata w witaminę C. Jedna sztuka (ok. 170 g) dostarcza 35,7 mg kwasu askorbinowego, co stanowi 44,6% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę.

Witamina C w organizmie bierze udział w:

• syntezie kolagenu w skórze oraz w tkance kostnej,
• wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego, zwiększając jego przyswajalność,
• procesach antyoksydacyjnych, czyli neutralizowaniu wolnych rodników tlenowych,
• prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Zawartość witamin w 1 rzepie (ok. 170 g):

• Witamina C - 35,7 mg (44,6% RWS),
• Kwas foliowy - 25,5 µg (12,8% RWS),
• Witamina B6 - 0,15 mg (10,9% RWS),
• Witamina B1 - 0,07 mg (6,2% RWS),
• Witamina B5 - 0,34 mg (5,7% RWS),
• Witamina B3 - 0,68 mg (4,3% RWS),
• Witamina B2 - 0,05 mg (3,6% RWS),
• Witamina E - 0,05 mg (0,4% RWS),
• Witamina K - 0,17 µg (0,2% RWS).

Rzepa zawiera znaczne ilości potasu i miedzi

Jedna rzepa (ok. 170 g) dostarcza 324,7 g potasu, co stanowi 16,2% dobowego zapotrzebowania oraz 0,14 mg miedzi (14,5% RWS).

Potas odgrywa rolę w:

• zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu,
• utrzymywaniu potencjału błonowego i przekazywaniu impulsów nerwowych,
• skurczu mięśni, w tym mięśnia sercowego,
• zachowywaniu prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego.

Miedź bierze udział w:

• przyswajaniu żelaza z przewodu pokarmowego,
• zwalczaniu wolnych rodników tlenowych,
• formowaniu tkanki łącznej, tkanki kostnej, a także erytrocytów,
• pigmentacji skóry i włosów.

Zawartość składników mineralnych w 1 rzepie (ok. 170 g):

• Potas - 324,7 mg (16,2% RWS),
• Miedź - 0,14 mg (14,5% RWS),
• Mangan - 0,23 mg (11,4% RWS),
• Fosfor - 45,9 mg (6,6% RWS),
• Wapń - 51 mg (6,4% RWS),
• Magnez - 18,7 mg (5% RWS),
• Cynk - 0,46 mg (4,6% RWS),
• Żelazo - 0,51 mg (3,6% RWS),
• Selen - 1,19 µg (2,2% RWS).

Rzepa - składniki aktywne

Spośród składników aktywnych rzepa zawiera głównie glukozynolany, a także polifenole i kwasy organiczne.

Rzepa stanowi bogate źródło glukozynolanów

Glukozynolany są związkami siarkowymi, bardzo charakterystycznymi dla warzyw kapustowatych. Są one odpowiedzialne za specyficzny, nieco ostrzejszy smak i aromat. W organizmie, mogą odgrywać rolę zarówno substancji antyodżywczych, jak i prozdrowotnych.

Ze względu na zawartość progoitryny, rzepa może wpływać wolotwórczo i sprzyjać zaburzeniom pracy tarczycy.

Glukozynolany mają udowodnione działanie antykancerogenne, chroniąc przede wszystkim przed nowotworami przewodu pokarmowego .

Rzepa zawiera polifenole oraz kwasy organiczne

Podczas badania rzepy, naukowcy odkryli w jej strukturach 14 różnych związków polifenolowych i 6 kwasów organicznych. Spośród kwasów obecnych w bulwach, największą część stanowił kwas jabłkowy.

Polifenole charakteryzują się znacznymi zdolnościami antyoksydacyjnymi. Niszcząc wolne rodniki, wygaszają stan zapalny w organizmie i zapobiegają rozwojowi chorób cywilizacyjnych.

Kwasy organiczne wykazują działanie przeciwdrobnoustrojwe, chroniąc organizm przed zakażeniami .

Rzepa - właściwości

Rzepa zmniejsza stres oksydacyjny i sprzyja łagodzeniu stanów zapalnych

Rzepa zawiera znaczne ilości związków, mających właściwości przeciwutleniające lub biorących udział w tworzeniu kompleksów antyoksydacyjnych. Należą do nich: witamina C, miedź, a także polifenole.

Naukowcy ocenili ekstrakty z rzepy pod kątem zdolności antyoksydacyjnych zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo. Co istotne, najsilniejszym działaniem neutralizującym wolne rodniki tlenowe, wykazywały się ekstrakty z bulw, najczęściej spożywanych w naszym kraju .

Rzepa może wykazywać działanie hepatoprotekcyjne

Rzepa zawiera substancje, które mogą hamować zmiany chorobowe w wątrobie.

Badania na zwierzętach laboratoryjnych dowiodły, że ekstrakty z rzepy sprzyjają obniżeniu wartości tak zwanych markerów wątrobowych - ALT (aminotransferazy alaninowej), AST (aminotransferazy asparaginianowej) oraz ALP (fosfatazy alkalicznej). Ich podwyższone wartości świadczą o procesach chorobowych toczących się w obrębie tego narządu. Pozytywny wpływ spożycia rzepy jest wiązany z obecnością w niej związków siarkowych .

Rzepa może mieć działanie przeciwcukrzycowe

W badaniach na zwierzętach laboratoryjnych, ekstrakty z rzepy, bogate we flawonoidy, wpływały na zmniejszenie objawów cukrzycy typu 2. Ma to miejsce dzięki zmniejszeniu aktywności enzymów, odpowiadających za rozwój choroby, takich jak reduktaza aldozowa, a także dzięki zwiększeniu transportu glukozy do komórek mięśniowych.

Szczury laboratoryjne w wyniku zastosowania ekstraktów z rzepy miały także obniżone poziomy hemoglobiny glikowanej oraz wolnej insuliny w surowicy krwi .

Rzepa - przeciwwskazania

Na  spożycie rzepy muszą uważać osoby:

• z chorobami wrzodowymi żołądka i dwunastnicy - jest to produkt nasilający wydzielanie soku żołądkowego, co może prowadzić do zaostrzenia objawów choroby wskutek podrażnienia nadżerek,
• z chorobami tarczycy - przez zawartość goitrogenów, surowa rzepa może działać wolotwórczo i zaburzać pracę tarczycy. Zawartość tych związków można zmniejszyć poprzez ugotowanie rzepy, koniecznie bez przykrycia, aby goitrogeny mogły się ulotnić wraz z parą wodną.
• z chorobą refluksową - ze względu na silne wydzielanie soku żołądkowego, po spożyciu rzepy można zaobserwować zaostrzenie objawów refluksu.