Cytrynian sodu (E331)

Cytrynian sodu - co to jest

Cytrynian sodu (E331), inaczej nazywany solą sodową kwasu cytrynowego jest związkiem chemicznym otrzymywanym w wyniku neutralizacji kwasu cytrynowego wodorotlenkiem lub węglanem sodu (E500). Jest to również składnik występujący naturalnie w przyrodzie. Obecny jest m.in. w owocach cytrusowych.

Po spożyciu cytrynian sodu jest metabolizowany (przetwarzany) w wątrobie do wodorowęglanów i uczestniczy w dalszych przemianach w organizmie - w cyklu kwasu cytrynowego (tzw. cyklu Krebsa).

Cytrynian sodu występuje w postaci białego lub bezbarwnego, krystalicznego proszku, dobrze rozpuszczalnego w wodzie. Charakteryzuje się lekko kwaśnym i słonawym smakiem oraz pozbawiony jest zapachu.

Cytrynian sodu - zastosowanie

Cytrynian sodu stosowany jest jako dodatek do żywności pod numerem E331. Jednakże pod symbolem E331 mogą występować trzy formy cytrynianu sodu:

• E331(i) – cytrynian monosodowy
• E331 (ii) – cytrynian disodowy
• E331 (iii) – cytrynian trisodowy

Cytrynian sodu (E331) pełni w produktach spożywczych funkcję regulującą kwasowość oraz emulgującą. Niejednokrotnie stosowany jest również jako środek konserwujący żywność oraz sekwestrant, czyli substancja tworząca związki z jonami metali.

Cytrynian sodu (E331) może być zastępowany w żywności cytrynianem potasu (E332), który pełni podobne funkcje. Zamiana ta pozwala na zmniejszenie w produkcie spożywczym zawartości sodu, gdyż cytrynian sodu, jak sama nazwa wskazuje – dostarcza sód, który w pojedynczych przypadkach (np. u osób będących na diecie niskosodowej) może być szczególnie niepożądany.

W jakich produktach można znaleźć cytrynian sodu?

Cytrynian sodu (E331) jako regulator kwasowości stosowany jest zwykle w: napojach bezalkoholowych (głównie w napojach gazowanych i napojach energetyzujących), deserach, wyrobach cukierniczych, wypiekach, konfiturach, dżemach.

Cytrynian sodu (E331) można spotkać również w: konserwach mięsnych i warzywno-owocowych, produktach mięsnych pakowanych (np. parówkach, kiełbasach, mięsie mielonym, filetach rybnych), koncentratach ciast, deserów i obiadów (w proszku), serach topionych, czy też majonezach.

Zgodnie z unijnym prawem, cytrynian sodu może być dodawany do wielu produktów spożywczych na zasadzie quantum satis, czyli bez narzuconego maksymalnego poziomu, ale w ilości minimalnej, niezbędnej do uzyskania zamierzonego efektu technologicznego

Cytrynian sodu do czyszczenia 

Poza zastosowaniem w przemyśle spożywczym, cytrynian sodu jest wykorzystywany do produkcji środków czyszczących. Wykazuje właściwości zmiękczające wodę i pozwala detergentom działać efektywniej.

Cytrynian sodu - właściwości

Cytrynian sodu jest stosowany jako lek. Wykorzystuje się go w leczeniu kamicy dróg moczowych (kamicy moczanowej) i dny moczanowej. Znajduje również zastosowanie jako środek neutralizujący w leczeniu zaburzeń żołądkowych i kwasicy metabolicznej.

Cytrynian sodu stosowany w dawkach leczniczych zwiększa wydalanie wapnia z moczem. Z tego też względu stosowany jest w przypadku hiperkalcemii – zbyt wysokiego poziomu wapnia we krwi.

Cytrynian sodu posiada również jeszcze inne zastosowanie medyczne. Hamuje on krzepliwość przechowywanej krwi, przez co umożliwia jej późniejsze przetaczanie. Z tego względu mówi się, że cytrynian sodu ma działanie antykoagulacyjne (jest antykoagulantem).

Naukowcy przypuszczali, że cytrynian sodu może mieć działanie ergogeniczne – czyli zwiększające możliwości wysiłkowe, co byłoby bardzo cenne w przypadku np. sportowców. Jednakże większość wyników badań naukowych pokazała, że cytrynian sodu nie wpływa na polepszenie osiąganych wyników sportowych.

Cytrynian sodu - szkodliwość

Cytrynian sodu jest bezpieczny dla zdrowia

Cytrynian sodu (E331) w ilościach dodawanych do żywności jest zupełnie bezpieczny w spożyciu i nie wywołuje żadnych skutków ubocznych.

Dla cytrynianu sodu (E331) eksperci nie ustalili limitu bezpiecznego poziomu spożycia (ADI).

Cytrynianowi sodu naukowcy przyznali status GRAS – czyli substancji powszechnie uznanej za bezpieczną.

O bezpieczeństwie stosowania cytrynianu sodu przemawia również fakt, że związek ten jest dopuszczony do stosowania w wielu produktach przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci.

W doświadczeniu przeprowadzonym na zwierzętach badacze wykazali, że cytrynian sodu (E331) charakteryzuje się znikomą toksycznością. Zaobserwowali oni, że wartość wskaźnika NOAEL (ang. no observed adverse effects) była równa 2500 mg/kg masy ciała. Oznacza to, że przy takiej dawce cytrynianu sodu badacze nie zaobserwowali żadnych szkodliwych skutków spożycia.

Cytrynian sodu nie ma właściwości mutagennych (nie wpływa na powstawanie mutacji w naszym DNA).

Skutki nadmiaru cytrynianu sodu

Przedawkowanie cytrynianu sodu może doprowadzić do alkalozy (zasadowicy) czyli zakłócenia równowagi kwasowo-zasadowej, w której dochodzi do nadmiernego zwiększenia pH osocza krwi. Dodatkowo nadmierne ilości cytrynianu sodu mogą prowadzić do zwiększonej utraty wapnia z organizmu, co może skutkować wystąpieniem tężyczki (nadmiernego skurczu mięśni) i zaburzoną pracą serca. Jednak trzeba podkreślić, że poprzez spożycie żywności niemożliwe jest osiągnięcie tak wysokich ilości cytrynianu sodu żeby wywołały one jakiekolwiek działania niepożądane.

Cytrynian sodu - w ciąży

Nie istnieją żadne przeciwwskazania co do spożywania cytrynianu sodu (E331) przez kobiety ciężarne.

Cytrynian sodu nie wykazuje działania teratogennego (nie wpływa na powstawanie wad rozwojowych płodu).

Badacze nie stwierdzili, aby cytrynian sodu mógł wpływać negatywnie na płodność.

Cytrynian sodu - kupowanie i przechowywanie

Cytrynian sodu można kupić przede wszystkim w sklepach internetowych lub u dystrybutorów i producentów substancji dodatkowych stosowanych do żywności. Cena opakowania (1 kg) cytrynianu sodu (E331) wynosi ok. 13-15 zł.

Ze względu na fakt, że cytrynian sodu jest higroskopijny (łatwo pochłania wilgoć), powinien być przechowywany w szczelnie zamkniętych opakowaniach.