Fosforan potasu (E340)

Co to jest fosforan potasu?

Fosforan potasu pod względem budowy chemicznej jest to sól potasowa kwasu fosforowego. Fosforan potasu otrzymywany jest zwykle na skalę przemysłową w reakcji chemicznej węglanu potasu lub wodorotlenku potasu z kwasem fosforowym.

Fosforan potasu występuje w postaci białego proszku lub kryształków rozpuszczalnych w wodzie.

Jakie zastosowanie ma fosforan potasu?

Fosforan potasu pomaga stabilizować i regulować kwasowość oraz wilgotność żywności.

Poza funkcją regulującą pH i przeciwzbrylającą, wykazuje również właściwości chelatujące (wiążące jony metali) oraz zwiększa aktywność przeciwutleniaczy.

Istnieją 3 formy fosforanu potasu:

• Fosforan monopotasu (E340i)
• Fosforan dipotasu (E340ii)
• Fosforan tripotasu (E340iii)

Jako dodatki do żywności stosowane są również inne fosforany, m.in.:

• Fosforany sodu (E339)
• Fosforany wapnia (E341)
• Fosforany magnezu (E343)
• Difosforany (E450)
• Trifosforany (E451)
• Polifosforany (E452).

Fosforan potasu występuje w wielu produktach spożywczych. Bardzo często dodawany jest do napojów, kawy rozpuszczalnej, produktów instant (sosów, zup, bitej śmietany i mleka w proszku, budyniów), produktów mięsnych, serów topionych.

Zgodnie z unijnym prawem, fosforan potasu (jak i pozostałe fosforany) może być dodawany do szerokiej gamy produktów spożywczych, jednakże w ściśle określonych ilościach.

Fosforany mogą być stosowane w takich produktach jak:

• Mleko pasteryzowane i sterylizowane (1000 mg/kg)
• Mleko w proszku (2500 mg/kg)
• Fermentowane przetwory mleczne z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi (3000 mg/kg)
• Śmietanka sterylizowana, pasteryzowana, UHT oraz ubita (5000 mg/kg)
• Sery niedojrzewające (2000 mg/kg)
• Sery topione (20000 mg/kg)
• Masło ze śmietany (2000 mg/kg)
• Lody (1000 mg/kg)
• Przetwory owocowe (800 mg/kg)
• Przetworzone produkty z ziemniaków (5000 mg/kg)
• Wyroby cukiernicze (5000 mg/kg)
• Owoce kandyzowane (800 mg/kg)
• Mąka (2500 mg/kg)
• Śniadaniowe przetwory zbożowe (5000 mg/kg)
• Pieczywo cukiernicze i wyroby ciastkarskie (20000 mg/kg)
• Mięso przetworzone niepoddane obróbce cieplnej (5000 mg/kg)
• Mięso przetworzone poddane obróbce cieplnej (5000 mg/kg)
• Sól i substytuty soli (10000 mg/kg)
• Zupy i buliony (3000 mg/kg)
• Sosy (5000 mg/kg)
• Napoje z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi (700 mg/kg)
• Napoje dla sportowców (500 mg/kg)
• Napoje czekoladowe i słodowe na bazie produktów mlecznych (2000 mg/kg)
• Napoje na bazie kawy do sprzedaży w automatach; napary herbaciane i ziołowe w proszku (2000 mg/kg)
• Wino owocowe (2000 mg/kg)
• Miód pitny (1000 mg/kg)
• Przekąski na bazie ziemniaków, zbóż, mąki lub skrobi (5000 mg/kg)
• Desery (3000 mg/kg)
• Mieszanki deserowe w proszku (7000 mg/kg)

Fosforan potasu dopuszczono też do stosowania w dietetycznych środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego dla niemowląt. Świadczy to dodatkowo o tym, że związek ten jest bezpieczny w spożyciu

Czy fosforan potasu jest szkodliwy?

Fosforan potasu jest bezpieczny dla zdrowia

Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA) określił, że maksymalne tolerowane dzienne spożycie (MTDI) dla fosforanu potasu wynosi 70 mg/kg masy ciała (w przeliczeniu na zawartość fosforu).

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) przyznała fosforanowi potasu status GRAS – substancji powszechnie uznanej za bezpieczną .

W badaniach in vitro stwierdzono, że fosforan potasu nie ma działania mutagennego (nie wpływa na powstawanie mutacji w naszym DNA).

Dawka śmiertelna fosforanu potasu (LD₅₀) wynosi ok. 2820-3200 mg/kg masy ciała. Oznacza to, że związek ten ma bardzo niską toksyczność. Takiej ilości fosforanu potasu nie jesteśmy w stanie dostarczyć naszemu organizmowi nawet gdyby wszystkie  spożywane przez nas produkty spożywcze zawierały ten związek.

Fosforan potasu jest źródłem fosforu w diecie

Fosforany występują naturalnie w organizmie człowieka, biorąc udział w różnych przemianach metabolicznych i nie wykazują skutków ubocznych. Są one źródłem fosforu, który buduje nasze kości i zęby. Jest również ważnym składnikiem układów enzymatycznych naszego organizmu oraz odgrywa rolę w przemianach tłuszczów, białek i węglowodanów.

Jednakże nadmiar fosforanów (w tym fosforanów potasu) może obniżać przyswajalność niektórych składników mineralnych, w tym głównie wapnia.

Biorąc pod uwagę ilość fosforanów potasu jaka znajduje się w produktach spożywczych, wydaje się, że nie mają one znaczącego, negatywnego wpływu na wchłanianie wapnia. Jednakże z drugiej strony warto pamiętać, że zwykle powszechnie stosowana dieta człowieka charakteryzuje się nadmiarem fosforu i niedoborem wapnia. Z tego też względu mając do wyboru dwa podobne produkty spożywcze, warto wybierać ten, który nie zawiera fosforanu potasu. Ale oczywiście wszystko z umiarem! – sporadyczne spożywanie produktów, w których obecny jest E340 w żaden sposób nie wpłynie niekorzystnie na nasze zdrowie.

W niektórych przypadkach fosforan potasu może być pomocny

W badaniach przeprowadzonych z udziałem ludzi z hiperkalciurią (zwiększonym wydalaniem wapnia z moczem) stwierdzono, że fosforan potasu (w dużo wyższych ilościach niż występuje w produktach spożywczych) pomaga korygować stan chorobowy poprzez zmniejszanie wchłaniania jelitowego wapnia, zmniejszoną resorpcję kości („rozkład kości” objawiający się wypłukiwaniem wapnia z kości) i poprawę wchłaniania zwrotnego wapnia przez nerki. W ten sposób związek ten zapobiega usuwaniu nadmiernych ilości wapnia z organizmu.

Fosforan potasu a ciąża

Doświadczenia wykonane na zwierzętach wykazały, że fosforan potasu nie wykazuje właściwości teratogennych, czyli nie wpływa na powstawanie wad rozwojowych płodu.

Wobec aktualnego stanu wiedzy, nie ma żadnych przeciwwskazań do spożywania fosforanu potasu (zawartego w produktach spożywczych) przez kobiety ciężarne.

Jak kupować fosforan potasu?

Fosforan potasu nie jest łatwo dostępny w sprzedaży. Można go znaleźć przede wszystkim w sklepach internetowych i sklepach specjalizujących się w dystrybucji dodatków do żywności. Koszt jednego opakowania fosforanu potasu (1 kg) to ok. 75-85 zł.

Fosforan potasu jest związkiem higroskopijnym (łatwo pochłaniającym wilgoć) i z tego też względu powinien być przechowywany w szczelnie zamkniętych opakowaniach.