Witamina C niedobór

Zapotrzebowanie na Witaminę C

Wysokość zapotrzebowania na witaminę C jest zależna od płci i wieku

Według danych, dzieci do lat 9 powinny spożywać dziennie ok. 40-50 mg witaminy C, natomiast młodzież jak i osoby dorosłe nieco więcej – ok. 50-90 mg. Kobiety w okresie ciąży i laktacji powinny dostarczać organizmowi 80-120 mg witaminy C/dzień.

Dla uproszczenia można przyjąć, że średnie, dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminę C to ok. 1 mg na 1 kg masy ciała. Według tego, osoba dorosła o masie ciała 70 kg powinna spożywać codziennie ok. 70 mg witaminy C.

Aby zapobiec pojawieniu się szkorbutu, wystarczy dostarczać organizmowi codziennie co najmniej 10 mg witaminy C.

W oparciu o wnioski autorów badań, człowiek spożywa średnio dziennie ok. 100 mg witaminy C, w pełni pokrywając na nią zapotrzebowanie.

Autorzy licznych publikacji uważają, że wysycenie krwi witaminą C można osiągnąć w przypadku spożycia jej na poziomie 100-200 mg/dzień. 

Warto zauważyć, że zbyt wysokie spożycie witaminy C powoduje obniżenie jej przyswajalności przez organizm człowieka. Dla przykładu, przy jednorazowym spożyciu kwasu askorbinowego na poziomie 1250 mg następuje spadek jej wchłaniania do ok. 33%.

Nadmiar witaminy C wydalany jest przez nerki wraz z moczem. Stąd witaminę C lepiej spożywać w mniejszych porcjach, a częściej.

Przyczyny niedoboru Witaminy C

Stosowanie niewłaściwej diety jest główną przyczyną niedoboru witaminy C

Istnieje kilka czynników, które mogą powodować, że poziom witaminy C jest niewystarczający. Wśród najważniejszych przyczyn niedoboru witaminy C wymienia się przede wszystkim:

• Długotrwałe i niekontrolowane stosowanie diet odchudzających i źle zbilansowanych
• Przedłużające się zaburzenia żołądkowo-jelitowe
• Upośledzone wchłanianie (absorpcję) składników w jelitach
• Długotrwały stres
• Wiek starczy
• Okres ciąży i laktacji u kobiet
• Wzmożony wysiłek fizyczny
• Palenie papierosów
• Nadużywanie alkoholu
• Zaburzenia odżywiania (np. jadłowstręt psychiczny)
• Występowanie nieuregulowanej hiperglikemii i cukrzycy
• Stosowanie dializy/hemodializy

Niedobór witaminy C obserwuje się również u starszych pacjentów długotrwale hospitalizowanych, pacjentów krytycznie chorych czy też u osób cierpiących na nowotwory.

Niski poziom kwasu askorbinowego może być obecny u osób po przebytych urazach i zabiegach chirurgicznych. 

Aby uzupełnić niedobory witaminy C u osób poddanych operacjom należy zwiększyć spożycie kwasu askorbinowego do nawet ok. 500 mg/dzień lub więcej.

Przyjmowanie leków może obniżać poziom witaminy C w organizmie

Stosowanie leków, takich jak kwas acetylosalicylowy (aspiryna) może wpływać niekorzystnie na wchłanianie witaminy C i u osób z jej niskim spożyciem powodować hipowitaminozę.

Przyspieszona utrata witaminy C może następować w przypadku stosowania diuretyków (leków moczopędnych).

Do niedoboru witaminy C może przyczyniać się również przyjmowanie niektórych leków przeciwnowotworowych.

Niższy poziom witaminy C występuje częściej u mężczyzn

Według przeprowadzonych badań obserwacyjnych, mężczyźni cechują się zwykle niższym stężeniem witaminy C we krwi, w porównaniu do kobiet.

Objawy niedoboru Witaminy C

Niedobór witaminy C – dawna choroba żeglarzy

O pierwszych skutkach niedoboru witaminy C wspominano już na egipskich papirusach ok. 2000 lat p.n.e.

W średniowieczu braki kwasu askorbinowego dotykały mieszkańców zamków, broniących się przed długotrwałym oblężeniem.

W późniejszym okresie niedobór witaminy C spotykał również marynarzy, którzy udawali się w dalekomorskie wyprawy i nie mieli dostępu do świeżych warzyw i owoców. Wówczas zidentyfikowano przyczyny występowania wielu objawów, które składały się na rozwój szkorbutu, tzw. choroby żeglarzy. Nakazano wtedy członkom załóg spożywać cytryny, będące naturalnym źródłem witaminy C.

Niedobór witaminy C jest rzadko spotykany

W dzisiejszych czasach, ze względu na duży dostęp do różnorodnej żywności, powszechnie nie spotyka się głębokich niedoborów witaminy C i rozwoju szkorbutu.

Jednakże zdarzają się przypadki występowania niedostatecznego poziomu tej witaminy w organizmie (nazywane hipowitaminozą). Można wnioskować, że w Polsce do niedoborów witaminy C może dochodzić w okresie zimowo-wiosennym, gdy wybór produktów bogatych w ten związek jest stosunkowo ograniczony.

Symptomy niedoboru witaminy C pojawiają się powoli

Należy zaznaczyć, że objawy kliniczne wynikające z niedoboru witaminy C rozwijają się bardzo powoli.

U osób niedostarczających kwasu askorbinowego, związek ten nie jest wykrywany we krwi po ok. 35-40 dniach.

Szkorbut natomiast może rozwinąć się dopiero w przeciągu 3-4 miesięcy od braku podaży wspomnianej witaminy.

Brak witaminy C wiąże się m.in. z bólami mięśniowo-stawowymi i zapaleniem dziąseł

U osób chorujących na szkorbut (potocznie nazywany gnilcem) można było zaobserwować takie skutki niedoboru witaminy C, jak:

• Bóle mięśni
• Bóle kości i stawów
• Zapalenie dziąseł
• Samoistne krwawienia
• Siniaki, krwiaki
• Osłabione gojenie ran
• Wypadanie zębów
• Nadmierne rogowacenie naskórka
• Suchość błony śluzowej jamy ustnej i spojówek
• Obrzęki kończyn

Powyższe objawy wynikają głównie z ważnej funkcji, jaką pełni witamina C, tj. jej udziału w produkcji kolagenu (poprzez hydroksylację proliny i lizyny) i podstawowych białek ustrojowych.

Ze względu na uczestnictwo kwasu askorbinowego w przemianach cholesterolu do kwasów żółciowych, jego niedobór skutkuje gromadzeniem się cholesterolu w wątrobie zwiększając ryzyko rozwoju hipercholesterolemii.

W przeprowadzonych badaniach stwierdzono również, że niedobór witaminy C może odgrywać rolę w osłabieniu funkcji poznawczych u osób starszych i zwiększać ryzyko występowania chorób neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera i Parkinsona) oraz udaru mózgu.

Brak witaminy C może manifestować się obniżoną wydolnością fizyczną oraz utratą apetytu. Niedoborom witaminy C czasem towarzyszy także depresja.

Niedobór witaminy C może być przyczyną osłabionej odporności

Deficyt witaminy C może powodować upośledzoną odporność, osłabienie i większą podatność na infekcje, jak również zmniejszoną zdolność adaptacji do zmian temperatury.

Badanie niedoboru witaminy C

Niedobór witaminy C stwierdza się, gdy jej poziom we krwi wynosi poniżej 11 µmol/L, zaś hipowitaminozę - w przypadku stężenia kwasu askorbinowego poniżej 23 µmol/L.

Najprostszym, ale też najmniej rzetelnym sposobem sprawdzenia niedoboru witaminy C jest obserwowanie występujących symptomów braku kwasu askorbinowego. Jednakże objawy te są bardzo niespecyficzne i mogą pojawiać się np. w przebiegu niedoboru innych składników pokarmowych.

Najlepszą metodą określenia potencjalnego deficytu kwasu askorbinowego jest wykonanie badań biochemicznych stężenia witaminy C we krwi oraz w wydalanym moczu.

Jak uzupełnić niedobór Witaminy C?

W przypadku podejrzenia lub potwierdzenia niedoboru witaminy C w organizmie należy zadbać o odpowiednią podaż tego składnika.

Aby uzupełnić brak witaminy C nie jest konieczne stosowanie żadnych leków oraz suplementów diety.

W większości przypadków wystarczy stosowanie właściwie zbilansowanej diety, bogatej w produkty spożywcze będące źródłem kwasu askorbinowego. Zaleca się wówczas, aby spożywać dziennie ok. 100-300 mg witaminy C.

Źródła Witaminy C

Najlepszym źródłem witaminy C są świeże warzywa i owoce

Najwięcej witaminy C zawierają warzywa i owoce. Mogą one dostarczać nawet 85% całkowitej puli witaminy C. W kwas askorbinowy szczególnie bogate są: czarne porzeczki, kiwi, truskawki, pomarańcza, grejpfruty, papryka, jarmuż, kalafior, brokuły, brukselka.

Wśród źródeł witaminy C wymienia się ziemniaki – ze względu na ich powszechny i wysoki poziom spożycia wśród społeczeństwa.

Z kolei produkty pochodzenia zwierzęcego są ubogie w ten składnik.

Źródłem witaminy C mogą być również soki owocowe wzbogacane w kwas askorbinowy.

Nowym produktem dostępnym na rynku w Polsce, bogatym w witaminę C jest acerola (nazywana wiśnią z Barbados). Według danych naukowych zawiera ona ok. 90 razy więcej kwasu askorbinowego niż pomarańcze.

Gotowanie, pieczenie i smażenie niszczą witaminę C

Witamina C jest bardzo wrażliwa na wiele procesów technologicznych. Pod wpływem podwyższonej temperatury (gotowanie, pieczenie, suszenie, smażenie) w dużym stopniu ulega rozkładowi (nawet do 50-80%).  Dodatkowo w przypadku gotowania, kwas askorbinowy ulega rozpuszczeniu w wodzie i jego znaczna część przechodzi do wywaru.

Witamina C jest również wrażliwa na światło i tlen, dlatego też niewłaściwe warunki przechowywania żywności powodują obniżenie jej zawartości. Wobec powyższego, aby ograniczyć straty witaminy C i dostarczyć jej najwyższe ilości należy spożywać produkty będące jej źródłem na surowo.

Witamina C nie jest wytwarzana w organizmie człowieka

Witamina C nie jest produkowana w naszym organizmie. Wynika to z faktu, że organizm człowieka nie posiada enzymu (oksydazy L-gulonolaktonowej), odpowiedzialnego za przemianę L-gulonolaktonu do kwasu askorbinowego. Co ciekawe, większość gatunków zwierząt jest zdolna do syntezy tego składnika.

Witamina C może być magazynowana tylko w ograniczonych ilościach

Witamina C nie może być długotrwale magazynowana. Zapas tego składnika w tkankach ustroju szacowany jest na ok. 1,5-4,0 g.

Przyjmuje się, że w przypadku zaprzestania spożywania witaminy C w jakikolwiek sposób, z jej puli w organizmie codziennie tracone jest ok. 3% kwasu askorbinowego. W efekcie, zapasy witaminy C starczą na ok. miesiąc.