Przedawkowanie Witaminy C

Witamina C – zapotrzebowanie

Przyjmuje się, że aby zapewnić odpowiedni poziom witaminy C w organizmie, osoby dorosłe powinny dostarczać ją w ilości ok. 90 mg/dzień. 

Jednakże w wielu opracowaniach można znaleźć informacje, że terapeutyczna dawka powinna być wyższa i wynosić nawet ok. 500 – 2000 mg/dzień.

Jednocześnie należy pamiętać, że przy zbyt wysokich ilościach witaminy C, jej wchłanianie spada. Zbyt wysokie ilości kwasu askorbinowego mogą również być przyczyną niepożądanych dolegliwości i schorzeń.

Skutki przedawkowania Witaminy C

Witamina C cechuje się niską toksycznością ostrą (toksyczność ostra oznacza efekty niekorzystne, które występują w krótkim czasie po podaniu substancji w pojedynczej lub kilku dawkach), o czym świadczą przeprowadzone pojedyncze badania na zwierzętach oraz z udziałem ludzi.

Tylko w niewielu badaniach wykazano skutki uboczne stosowania wysokich dawek witaminy C.

1. Nadmiar witaminy C jest związany z dolegliwościami układu pokarmowego

Spośród działań niepożądanych związanych z podażą zbyt wysokich dawek witaminy C wymienia się przede wszystkim nietolerancję żołądkowo-jelitową, objawiającą się m.in.:

• Wzdęciami i bólami brzucha
• Biegunką
• Nudnościami
• Przejściową kolką
• Zgagą

Dostępne wyniki badań wskazały, że suplementacja witaminą C w ilości ok. 1 g / dzień, oprócz dodatkowego spożycia kwasu askorbinowego z żywnością, nie spowodowała niekorzystnych skutków żołądkowo-jelitowych.

Dane dotyczące dawki, która może spowodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe są rozbieżne. Jednakże uważa się, że skutki uboczne mogą pojawić się w wyniku jednorazowego, doustnego spożycia witaminy C w ilości 5-10 g lub regularnego spożywania ponad 2 g witaminy C dziennie.

U niektórych osób przyjmujących witaminę C w formie wlewów dożylnych, poza zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi zaobserwowano bóle głowy, zmniejszenie apetytu i zmęczenie.

Po odstawieniu wysokich dawek witaminy C, objawy niepożądane powinny zniknąć najpóźniej w okresie 1- 2 tygodni.

2. Wysokie dawki witaminy C mogą powodować powstawanie kamieni nerkowych

Spośród potencjalnych efektów ubocznych wynikających z nadmiernego dostarczania witaminy C wymienia się wzrost produkcji i wydalania szczawianów, co może prowadzić do rozwoju kamieni nerkowych.

Dane naukowe wskazują, że kamienie nerkowe mogą powstawać szczególnie w przypadku pacjentów z istniejącymi już problemami nerek.

W przeprowadzonym badaniu wykazano, że u 20% zdrowych osób przyjmujących doustnie 1 g witaminy C, dwa razy dziennie przez 6 dni nastąpił wzrost poziomu szczawianów. Z kolei wzrost tych związków zaobserwowano u 33% osób z problemami nerek.

W badaniach obserwacyjnych zauważono, osoby spożywające regularnie ponad 1000 mg witaminy C dziennie cechowały się 40% większym ryzykiem tworzenia kamieni nerkowych, w porównaniu do uczestników, którzy spożywali zalecane ilości (ok. 90 mg).

Istnieją również doniesienia, że i u zdrowych osób spożywających codziennie witaminę C w dawkach większych niż 1 g może nastąpić rozwój kamieni nerkowych, zbudowanych ze związków szczawianu wapnia.

Jednocześnie należy podkreślić, że nie wszystkie wyniki badań potwierdzają wpływ witaminy C na powstawanie kamieni nerkowych.

Nie potwierdzono jednoznacznie, czy wysokie spożycie witaminy C może przyczyniać się do powstawania kamieni nerkowych. Jednakże osobom cierpiącym na choroby nerek (np. przewlekłą niewydolność nerek, cystynurię – chorobę związaną ze zwiększonym wydalaniem cystyny w moczu) zaleca się dużą ostrożność w podaży witaminy C.

3. Zbyt dużo witaminy może prowadzić do przeładowania organizmu żelazem

W przedawkowaniu witaminy C warto zwrócić uwagę na jej działanie zwiększające przyswajanie żelaza. W większości przypadków efekt taki jest bardzo pożądany.

W niektórych sytuacjach, przy nadmiernym spożyciu witaminy C istnieje ryzyko wystąpienia nadmiaru żelaza w organizmie, co może być zjawiskiem niekorzystnym.

Sytuacja taka szczególnie ma miejsce u osób cierpiących na:

• Hematochromatozę (choroba nadmiernego wchłaniania żelaza w organizmie),
• Niedokrwistość syderoblastyczną (choroba związana z zwiększonym zatrzymywaniem żelaza w erytroblastach),
• Talasemię (chorobą związaną z zaburzeniami wytwarzania białkowych części hemoglobiny)
• Anemię sierpowatą

Przeładowanie organizmu żelazem może prowadzić m.in. do:

• Powiększenia, niewydolności i marskości wątroby
• Arytmii
• Niewydolności serca
• Zapalenia i bólów stawów
• Zaburzeń erekcji
• Zaniku cyklu menstruacyjnego
• Przedwczesnej menopauzy
• Uszkodzenia nadnerczy

4. Czy wysokie dawki witaminy C mogą wpływać niekorzystnie na miedź i witaminę B12?

Niejednokrotnie sugerowano, że wysokie spożycie witaminy C może przyczyniać się do zaburzeń metabolizmu miedzi.

W niektórych badaniach odnotowano, że witamina C może hamować wchłanianie miedzi, a także utrudniać jej wiązanie się z dysmutazą ponadtlenkową (enzymem o właściwościach przeciwutleniających). Zaobserwowano również, że suplementacja wysokich ilości witaminy C przyczynia się do hamowania aktywności ceruloplazminy (białka wiążącego i transportującego miedź).

Można spotkać się z informacjami, że wysokie dawki witaminy C mogą powodować zniszczenie witaminy B12. Faktycznie, w przeprowadzonych kilkadziesiąt lat temu badaniach obserwowano niższy poziom witaminy B12 w przypadku wysokiego spożycia kwasu askorbinowego.

Aktualne wyniki doświadczeń nie potwierdzają niszczącego wpływu witaminy C na witaminę B12. Autorzy badań twierdzą, że wyniki uzyskane dawno temu, oparte były na starych, obciążonych błędami metodach oznaczania witaminy B12.

5. Nadmiar witaminy C może powodować rozpad krwinek czerwonych

W przypadku osiągnięcia wysokiego stężenia kwasu askorbinowego w osoczu krwi, które możliwe jest poprzez zastosowanie wlewów dożylnych witaminy C, istnieje zagrożenia wystąpienia hemolizy (rozpadu krwinek czerwonych) u osób cechujących się niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (enzymu uczestniczącego w przemianach zachodzących w erytrocytach).

6. Czy witamina C może być szkodliwa dla zębów?

Autorzy jednej z publikacji naukowej zauważyli, że częste żucie gum/tabletek z witaminą C może prowadzić do erozji szkliwa zębów [B1] .

Witamina C będąc kwasem, charakteryzuje się niskim pH, które przyczynia się do niszczenia szkliwa. [B2] 

Co prawda ślina posiada właściwości buforujące (wyrównujące pH w jamie ustnej), jednakże są one ograniczone. Częsta i długotrwała ekspozycja (narażenie) na witaminę C może okazać się szkodliwa dla zdrowia. Jednakże potencjalny szkodliwy wpływ witaminy C na szkliwo zębów dotyczy wyłącznie kwasu askorbinowego utrzymującego się przez dłuższy czas w ustach (np. w postaci gum, tabletek do żucia, cukierków).

7. Wysokie dawki witaminy C spożywanej w ciąży mogą być przyczyną jej niedoboru u nowonarodzonych dzieci

Stosowanie dużych dawek witaminy C podczas ciąży może spowodować jej niedobór u noworodków. Wynika to z faktu, że witamina C bardzo łatwo przechodzi z krwi matki do łożyska dziecka. W przypadku wystąpienia wysokiego poziomu witaminy C następuje silna aktywacja enzymów uczestniczących w metabolizmie (przekształcaniu) kwasu askorbinowego. U dziecka tuż po narodzeniu utrzymuje się wówczas wysoka aktywność wspomnianych enzymów. Dostarczana noworodkowi niewielka ilość witaminy C wraz z mlekiem matki lub preparatami mlekozastepczymi zbyt szybko jest wtedy przetwarzana prowadząc do jej wyczerpania i przyczyniając się do rozwoju niedoborów (jest to tzw. „rebound effect” – efekt odbicia).

Podobna zasada ma również zastosowanie w przypadku podawania wysokich dawek witaminy C w postaci wlewów dożylnych. Po zakończeniu takiej „terapii” również może nastąpić gwałtowne wyczerpanie witaminy C prowadząc do jej głębokich niedoborów.

8. Wysokie dawki witaminy C mogą fałszować wyniki badań moczu

Warto zaznaczyć, że wysokie stężenie kwasu askorbinowego w moczu (związane z wysokim spożyciem witaminy C) może fałszować wyniki uzyskane w badaniach laboratoryjnych moczu, dotyczące np.:

• Stężenia glukozy w moczu
• Aktywności enzymów wątrobowych (ALAT, ASPAT)
• Stężenia żelaza
• pH moczu

Jakie są przyczyny nadmiaru Witaminy C?

Witamina C jest magazynowana tylko w niewielkim stopniu

Skutki uboczne spożycia witaminy C są bardzo rzadko spotykane, ponieważ witamina C jest rozpuszczalna w wodzie i jej nadmiar jest szybko wydalany (usuwany) z organizmu. Jest to naturalny proces „obronny” przed wysokimi dawkami witaminy C.

W porównaniu do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), witamina C nie jest w dużym stopniu akumulowana w tkankach i narządach organizmu człowieka.

Górna tolerowana dawka witaminy C to 2 g dziennie

Na podstawie doniesień o możliwych negatywnych skutkach spożywania dużych dawek kwasu askorbinowego, Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) wyznaczył górną dopuszczalną granicę spożycia witaminy C (ang. Tolerable Upper Intake Level, UL) na poziomie 2 g (2000 mg)/dzień.

Szczegółowe górne dopuszczalne granice spożycia witaminy C w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego zamieszczono w tabeli poniżej.

Warto zaznaczyć, że podane, tolerowane dawki witaminy C nie są praktycznie możliwe do osiągnięcia w przypadku spożywania kwasu askorbinowego wyłącznie w formie żywności. Aby przekroczyć wspomniane limity, witamina C musi być podawana poprzez doustną suplementację lub wlewy dożylne.

Dla przykładu, aby dostarczyć ponad 2000 mg witaminy C, człowiek musiałby spożywać dziennie około:

• 21 szklanek truskawek
• 18 sztuk pomarańczy
• 28 sztuk kiwi
• 50 sztuk pomidorów

Dawki witaminy C, przy których nie stwierdzono skutków ubocznych są rozbieżne

Działania niepożądanego witaminy C nie zaobserwowano w wielu badaniach, gdy podawano:

• 12 zdrowym osobom dorosłym 500 mg witaminy C / dzień przez 8 tygodni
• 19 pacjentom z nadciśnieniem tętniczym krwi 500 mg witaminy C / dzień przez 30 dni
• 28 palaczom papierosów 500 mg witaminy C / dzień przez 4 tygodnie
• 18 zdrowym, dorosłym mężczyznom 2 g witaminy C / dzień przez 6 tygodni 
• 130 zdrowym dorosłym 250 mg witaminy C / dzień przez 3 lata 
• 5 dorosłym 1 g witaminy C / dzień przez 6 miesięcy

Nie odnotowano też skutków ubocznych w badaniu przeprowadzonym z udziałem 17 osób dorosłych, które spożywały 2 g witaminy C przez 16 tygodni.

Nie stwierdzono również działań niepożądanych u 21 osób dorosłych z chorobą niedokrwienną serca, którym podano jednorazowo 2 g witaminy C, a następnie 500 mg/dzień przez 30 dni.