Witamina B6 właściwości

Witamina B6 i jej funkcje w organiźmie

Fosforan pirydoksaminy (PLP, aktywna forma witaminy B6) spełnia funkcję kofaktora ("wspomagacza") dla ponad 140 enzymów  biorących udział w procesach zachodzących w komórce. Kofaktor jest związkiem, którego obecność jest niezbędna do prawidłowego działania enzymów. Enzymy natomiast to substancje regulujące przebieg (m. in. szybkość) procesów biochemicznych w komórkach.

Witamina B6 spełnia szereg zadań w organizmie człowieka:

• bierze udział w metabolizmie (przemianach) aminokwasów (części składowych białek), wpływa na ich syntezę i rozkład
• uczestniczy w przemianach tłuszczów i węglowodanów
• umożliwia organizmowi zużywanie i magazynowanie energii, gdyż uczestniczy w glikogenolizie (proces rozkładu zmagazynowanego w mięśniach i wątrobie glikogenu do glukozy, która może zostać wykorzystana przez komórki jako źródło energii) oraz glukoneogenezie (proces przekształcania niecukrowych związków np. aminokwasów w glukozę stanowiącą źródło energii dla komórek)
• ma swój udział w syntezie hemoglobiny (białka znajdującego się w krwinkach czerwonych – erytrocytach, którego główną funkcją jest transport tlenu z płuc do tkanek organizmu)
• jest konieczna dla procesu przekształcania tryptofanu do niacyny
• odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego, gdyż bierze udział w biosyntezie (wytwarzaniu) neurotransmiterów (substancji przenoszących sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi): epinefryny (adrenaliny), dopaminy i serotoniny
• fosforan pirydoksalu (PLP) reguluje działanie hormonów steroidowych (progesteronu, estrogenów, androgenów i glikokortykoidów)
• uczestniczy w produkcji przeciwciał (komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu)

Witamina B6 a stan skóry

1. Witamina B6 wpływa na stan zdrowia skóry

Najwcześniej poznanym skutkiem niedoboru witaminy B6 jest dermatoza (stan zapalny skóry), której objawem jest pojawienie się grudkowatych zmian na skórze.

Badania przeprowadzone na szczurach wykazały, iż  niedobory witaminy B6 mogą hamować skórną syntezę kolagenu (składnika w dużej mierze odpowiedzialnego za elastyczność skóry), a przez co prowadzić do powstania zmian skórnych.

Pewne kombinacje witamin z grupy B (m.in. kombinacja: B3, B5, B6 i B10)  wykazują pozytywny wpływ na proliferację (namnażanie) keranocytów (komórki naskórka) oraz fibroblastów (komórki skóry właściwej, które produkują kolagen i inne białka odpowiadając za elastyczność i strukturę skóry).

2. Witamina B6 może być pomocna w leczeniu czerniaka

W 2018 roku opublikowane zostało badanie, w którym naukowcy zajęli się wpływem różnych form witaminy B6 na rozwój mysich komórek czerniaka (nowotwór skóry). Okazało się, iż pirydoksal (PL) stosowany w dawce 500 µmol znacząco hamował proliferację (namnażanie) zmian nowotworowych, jednak nie powodował całkowitego obumierania komórek rakowych. Efekt stosowania pirydoksyny (PN) okazał się dużo słabszy. Sugeruje to, iż pirydoksal może okazać się pomocny w leczeniu czerniaka.

Konieczne są jednak dalsze badania. Należy zauważyć, iż wyżej opisane badanie prowadzono na komórkach rakowych wyizolowanych z organizmu, a pirydoksal dodawany był do pożywki, na której hodowano komórki czerniaka. Skutki działania pirydoksalu na rozwój zmian nowotworowych w żywym organizmie nie zostały zbadane.

Witamina B6 a odporność

3. Witamina B6 jest silnym antyoksydantem (przeciwutleniaczem)

Antyoksydanty chronią komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, których nadmierna ilość związana jest z rozwojem wielu chorób cywilizacyjnych, jak np. nowotwory, czy choroby układu krążenia, a co za tym idzie także z pojawieniem się stanu zapalnego.

Od dawna wiadomo, że witamina B6 wpływa pozytywnie zarówno na komórkowy, jak i na humoralny rodzaj odpowiedzi immunologicznej.

4. Witamina B6 może wpłynąć na poprawę działania układu odpornościowego

Przyjmowanie  witaminy B6 z pożywieniem lub jej suplementacja przez zwierzęta i ludzi, u których stwierdzono niedobory tej witaminy sprzyjały poprawie niektórych parametrów immunologicznych.

Witamina B6 wydaje się mieć istotne znaczenie dla prawidłowego przebiegu odpowiedzi immunologicznej.

Stan zapalny powoduje obniżenie stężenia witaminy B6 we krwi

Wyniki przeglądu opublikowanego w 2017 roku wykazały, iż stan zapalny, aktywacja układu immunologicznego oraz choroby immunozależne wiązały się z zmniejszonym stężeniem PLP (aktywna forma witaminy B6) w osoczu nawet o 50%.

Niskie stężenie PLP w surowicy wykazuje ponadto związek z podwyższonym poziomem licznych markerów stanu zapalnego, w tym CRP, interleukiny 6 (IL-6), czy liczby białych krwinek (WBC).

Witamina B6 a układ krążenia

5. Witamina B6 obniża poziom homocysteiny

Witamina B6 uczestniczy w regulacji poziomu homocysteiny we krwi. Homocysteina jest aminokwasem będącym produktem pośrednim w procesie wytwarzania cysteiny z metioniny dostarczanej do organizmu w wyniku trawienia spożytych pokarmów białkowych, głównie mięsa.

W normalnych warunkach homocysteina jest przekształcana z powrotem do metioniny, jednak brak niektórych witamin, w tym m.in. witaminy B6 może zahamować dalsze przemiany homocysteiny i doprowadzić do homocysteinemi (gromadzenia homocysteiny).

Wysokie stężenia homocysteiny we krwi związane są z negatywnymi skutkami zdrowotnymi, w tym ze stanem zapalnym, uszkodzeniami naczyń oraz zwiększonym ryzykiem chorób sercowo- naczyniowych.

Można zatem sądzić, że witamina B6 poprzez wpływ na regulację homocysteiny będzie działała ochronnie na układ krążenia

6. Witamina B6 może zmniejszać ryzyko choroby wieńcowej i zawału

Badanie prospektywne przeprowadzone przez 11,5 roku, w którym uczestniczyło ponad 40 000 Japończyków w średnim wieku wykazało, że osoby spożywające witaminę B6 średnio w  ilości 1,6 mg/dobę miały o 48% mniejsze ryzyko zawału mięśnia sercowego w porównaniu z grupą spożywającą średnio 1,3 mg witaminy B6/ dobę.

W jednym z nowszych badań, przeprowadzonym na ponad 143 tys osób, stwierdzono, że wyższe spożycie witaminy B6 z dietą było związane z niższym ryzykiem zgonu na skutek choroby wieńcowej, udaru, a także z niższym ryzykiem zgonu ze wszystkich przyczyn ogółem. U osób o najwyższym spożyciu witaminy B6 zaobserwowano  mniejsze ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej o 27%, z powodu udaru mózgu o 29%, zaś z powodu choroby niedokrwiennej serca o 34%.

W literaturze naukowej dostępne są również badania, w których zależność pomiędzy witaminą B6 a występowaniem chorób układu krążenia nie została potwierdzona.

7. Dieta bogata w witaminę B6 może przeciwdziałać nadciśnieniu tętniczemu

Dieta bogata w witaminę B6 może zmniejszać ryzyko nadciśnienia tętniczego – takie wyniki uzyskali naukowcy, którzy przebadali diety ponad 2200 dorosłych Chińczyków. U kobiet z najwyższym spożyciem witaminy B6 ryzyko nadciśnienia było o 31% mniejsze w  porównaniu z tymi, które spożywały dietę bardzo ubogą w tę witaminę.

Witamina B6 a nudności i wymioty w ciąży 

Wymioty i poranne mdłości są powszechną dolegliwością, na którą uskarżają się przyszłe mamy. Problemu tego doświadcza ok. 60-80% kobiet będących w pierwszych miesiącach ciąży.

8. Witamina B6 może skutecznie zmniejszać nasilenie nudności i wymiotów w ciąży

Pierwsze wzmianki naukowe o przeciwwymiotnych właściwościach witaminy B6 pojawiły się już w 1942 roku.

Przeprowadzone w latach 90-tych dwa badania kliniczne z randomizacją potwierdziły, że witamina B6 podawana co 8 godzin w dawkach 10-25 mg jest skuteczna w leczeniu ciążowych nudności i wymiotów.     

W badaniu z 2012 roku zaobserwowano niższe stężenie witaminy B we krwi kobiet ciężarnych doświadczających nudności i/lub wymiotów w porównaniu z grupą kobiet bez tych dolegliwości. Zastosowanie suplementacji istotnie zwiększało stężenie witaminy B6 w osoczu. Co więcej autorzy przeprowadzili badanie na grupie 60 kobiet uskarżających się na nudności i/lub wymioty, w którym sprawdzili jak  dwutygodniowa suplementacja niższą (1,28 mg) i wyższą (10 mg) dawką witaminy B6 wpłynie na występujące u nich objawy. W obu grupach zaobserwowano pozytywny wpływ suplementacji, przy czym większy efekt łagodzący występował w grupie przyjmującej wyższą (10 mg) dawkę witaminy B6.

Podobne wnioski płyną z najnowszej metaanalizy (opublikowanej w 2018 roku) – autorzy potwierdzili korzystny wpływ witaminy B6 w łagodzeniu nudności i wymiotów. Co więcej wyniki ich badań wykazały również na efekt łagodzący imbiru. Badacze sugerują jednak większą ostrożność w interpretacji wyników, gdyż siła dowodu większości analizowanych przez nich badań dotyczących związku witaminy B6 z objawami jak nudności i wymioty była słaba.

Jednoczesna suplementacja witaminą B6 oraz przyjmowanie leku zawierającego doksyloaminę znacznie zmniejsza nudności i wymioty ciążowe. The American and Canadian Colleges of Obstetrics and Gynecology (Amerykańskie i Kanadyjskie Kolegium Położników i Ginekologów) rekomenduje stosowanie witaminy B6 w dawce 10 mg i bursztynianu doksyloaminy również w dawce 10 mg jako pierwszej linii leczenia nudności i wymiotów występujących u ciężarnych.

Nie należy przekraczać dawki wyższej niż 25 mg/dzień

Stosowanie witaminy B6 u kobiet ciężarnych w małych dawkach uznawane jest za bezpieczne. Jednak bardzo duże dawki (500 mg, a według Naukowego Komitetu UE ds. Żywności – SCF – nawet nieco mniejsze - 100 mg) przyjmowane przez długi czas mogą działać neurotoksycznie i nieść za sobą poważne skutki zdrowotne nie tylko dla kobiet ciężarnych.

Górny tolerowany poziom spożycia (UL) dla witaminy B6, jaki został ustalony dla osób dorosłych, w tym kobiet ciężarnych i karmiących to 25 mg/dobę.

Wysoce prawdopodobne jest, że u kobiet ciężarnych doświadczających nudności i wymiotów suplementacja witaminą B6 może łagodzić objawy, jednak o zastosowaniu suplementacji (jej zasadności i dawkowaniu) zadecydować powinien lekarz.

Witamina B6 a PMS

PMS, inaczej Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ang. Premenstrual Syndrome) to nawracający zespół objawów fizycznych (zmęczenie, ból piersi, ból głowy, obrzęk kończyn, zaparcia, wzrost masy ciała) oraz psychologicznych i behawioralnych (drażliwość, nerwowość, wahania nastroju, smutek, depresja, osłabiona zdolność koncentracji, bezsenność/ nadmierna senność), które pojawiają się w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego i zanikają w przeciągu kilku dni po menstruacji.

Objawy te w istotny sposób utrudniają codzienne funkcjonowanie dotkniętych nimi kobiet. PMS stanowi powszechny problem. Dotyczy bowiem ok. 30-40% kobiet w wieku rozrodczym.   

9. Witamina B6 może łagodzić psychologiczne objawy PMS

Wyniki niektórych badań naukowych sugerują, że skutecznym sposobem na złagodzenie objawów PMS może być spożywanie diety bogatej w witaminę B6 bądź jej suplementacja.

Opublikowana metaanaliza, w której przeanalizowano wyniki 9 badań przeprowadzonych na 940 kobietach cierpiących na PMS wykazała, iż w grupie, której podawano witaminę B6 w dawce 50 mg/dobę zaobserwowano istotne złagodzenie objawów PMS w porównaniu z grupą, której podawano placebo. Autorzy stwierdzili, że witamina B6 podawana w dawce 50 mg/dobę przynosiła korzyści w postaci zmniejszenia objawów PMS.

Nieco później opublikowane zostało randomizowane badanie z zastosowaniem podwójnie ślepej próby, które potwierdzało pozytywny wpływ podawania witaminy B6 w dawce 80 mg/dobę na łagodzenie psychologicznych objawów PMS, jednak związek pomiędzy przyjmowaniem witaminy B6 a objawami fizycznymi nie był istotny statystycznie.

W badaniach, w których sprawdzano wpływ witaminy B6 podawanej z dietą (a nie w postaci suplementu jak w wyżej opisanych badaniach) nie zaobserwowano zależności pomiędzy spożywaną z dietą witaminą B6 a nasileniem objawów PMS.

Wydaje się, iż witamina B6 może łagodzić objawy PMS (zwłaszcza grupę objawów psychologicznych), jednak konieczne są dalsze badania w celu potwierdzenia tych przypuszczeń.

Witamina B6 a nastrój i depresja

Rozpatrując etiologię (przyczyny) stanów depresyjnych wymienia się zarówno czynniki biologiczne, jak i czynniki środowiskowe.

Jedną z biologicznych przyczyn depresji może być m.in. zbyt niski poziom serotoniny (tzw. „hormonu szczęścia”) i kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) – głównych neuroprzekaźników mózgowych (cząsteczek przekazujących sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi).

10. Witamina B6 może regulować nastrój i zapobiegać depresji

Witamina B6 jest kofaktorem (związek niezbędny enzymom do przyspieszania reakcji biochemicznych) biorącym udział w wytwarzaniu serotoniny z tryptofanu jak również ma kluczowe znaczenie dla biosyntezy GABA.

Sugeruje to, iż witamina B6 poprzez wpływ na syntezę neuroprzekaźników może wpływać na regulację nastroju i zapobiegać depresji.

Faktycznie, w kilku badaniach zaobserwowano niskie stężenie witaminy B6 w surowicy krwi u osób cierpiących na depresję.

W 2015 roku opublikowano wyniki prospektywnego badania przeprowadzonego na osobach starszych, w którym stwierdzono, iż kobiety, których dieta dostarczała najwyższych ilości witaminy B6 (≥1,71 mg/dobę) były o 43% mniej narażone na depresję w ciągu 3 lat trwania badania w porównaniu z kobietami, które spożywały małe ilości tej witaminy (≤1,33 mg/d), jednak podobnego efektu nie odnotowano w grupie mężczyzn.

Przegląd, którym objęto 10 badań nie wykazał, aby suplementacja witaminy B6 była skuteczną metodą leczenia depresji. Warto zauważyć, iż w badaniu tym analizowano witaminę B6 pod kątem leczenia, a nie pod kątem zapobiegania depresji.

Niedobór witaminy B6 może predysponować do stanów obniżonego nastroju i depresji, dlatego warto zadbać o odpowiednią zawartość tej witaminy w naszej diecie. Nie wydaje się jednak, aby suplementacja witaminy B6 u osób już cierpiących na depresję miała efekt leczniczy.

7. Witamina B6 a nowotwory

11. Witamina B6 może obniżać ryzyko powstawania nowotworów

W 2017 roku opublikowana została obszerna metaanaliza, w której naukowcy zanalizowali wyniki 121 badań obserwacyjnych oraz 9 randomizowanych badań klinicznych, w sumie oceniając związek witaminy B6 z 19 różnymi lokalizacjami nowotworów.

Na podstawie wyników badań obserwacyjnych stwierdzono, iż wyższe spożycie witaminy B6 z dietą powiązane było z 22% niższym ryzykiem wszystkich rodzajów nowotworów ogółem.

Analiza dotycząca poszczególnych typów raka wykazała natomiast, że dieta bogatsza w witaminę B6 była związana z istotnie niższym ryzykiem 5 rodzajów nowotworów:

• raka przełyku
• trzustki, żołądka
• jelita grubego
• piersi

Metaanaliza wykazała ponadto odwrotną zależność dawka-odpowiedź. Każdy dodatkowo dostarczony do organizmu 1 mg witaminy B6 wiązał się z 6% redukcją ryzyka zachorowania na chorobę nowotworową ogółem.   

Rezultaty uzyskane z badań klinicznych nie potwierdziły przeciwnowotworowego działania witaminy B6, jednak badania te uznane zostały za niskie jakościowo.

W licznych badaniach zaobserwowano istotny związek pomiędzy niskim spożyciem witaminy B6 oraz niskim stężeniem PLP we krwi, a zwiększonym ryzykiem raka jelita grubego.

Stwierdzenie, że witamina B6 wpływa na redukcję ryzyka nowotworów wymagałoby potwierdzenia w kolejnych badaniach. Najbardziej udokumentowany wydaje się związek niedoboru witaminy B6 z ryzykiem raka jelita grubego.

W jaki sposób witamina B6 może hamować rozwój raka?

Dokładny mechanizm przez który witamina B6 wpływa na kancerogenezę (nowotworzenie) nie jest jeszcze do końca wyjaśniony.

Przypuszcza się, iż wpływ mieć może wiele różnych mechanizmów, m.in.:

• przeciwutleniające właściwości witaminy B6
• wpływ na redukcję stresu oksydacyjnego i obniżenie stanu zapalnego
• hamowanie proliferacji (namnażania się) komórek nowotworowych
• hamowanie angiogenezy (proces tworzenia naczyń włosowatych - małych naczyń krwionośnych),
• zapobieganie gromadzeniu homocysteiny poprzez udział w jej przekształcaniu do metioniny,
• zapewnianie stabilności genomu
• zdolność modulacji komórek odpornościowych i hormonów

Witamina B6 – źródła

Organizm człowieka nie jest wyposażony w zdolności do samodzielnego wytwarzania witaminy B6, jednak jest ona składnikiem koniecznym dla jego prawidłowego funkcjonowania. Jedyną możliwością zaspokojenia zapotrzebowania człowieka na tę witaminę jest dostarczenie jej z zewnątrz wraz ze spożywanym pokarmem.

Znaczące ilości witaminy B6 znajdują się w: wątróbce, drobiu, rybach (łosoś, makrela, pstrąg strumieniowy), białej fasoli, pełnoziarnistych produktach zbożowych (chleb razowy, kasza gryczana, ryż brązowy, otręby i zarodki pszenne), orzechach włoskich i laskowych, nasionach słonecznika, papryce czerwonej ziemniakach, szpinaku, awokado, bananach oraz morelach suszonych.