Kapsaicyna

Kapsaicyna - co to jest

Kapsaicyna jest związkiem naturalnie występującym w roślinach, którego zadaniem jest ochrona ich przed przed roślinożercami, a także grzybami. Związek ten został po raz pierwszy wyizolowany w 1816 roku. 

Czysta kapsaicyna występuje w postaci bezwonnego, białego, krystalicznego proszku, nierozpuszczalnego w wodzie, a rozpuszczającego się w tłuszczach.

Kapsaicyna – właściwości

Kapsaicynie przypisuje się szerokie działanie prozdrowotne. Sprawdziliśmy, jaki konkretny wpływ na nasze zdrowie ma ten składnik.

Kapsaicyna - właściwości przeciwnowotworowe

Kapsaicyna może mieć działanie chemoprewencyjne (zapobiegać rozwojowi nowotworów), m.in. poprzez wywołanie apoptozy (śmierci) lub zahamowanie różnicowania się komórek nowotworowych. 

W badaniach przeprowadzonych we Włoszech zauważono, że spożywanie kapsaicyny może działać ochronnie przed rakiem żołądka. 

Opublikowane wyniki metaanalizy potwierdziły, że umiarkowane, dzienne spożycie kapsaicyny (w ilości nie większej niż 30 mg/dzień, co odpowiada średnio 100 g czerwonej papryczki chilli – 5 sztukom) może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka raka żołądka o 45%.

Badania laboratoryjne sugerują też, że kapsaicyna może hamować rozwój raka brodawkowatego tarczycy.

Możliwe jest działanie kancerogenne

Niestety do dnia dzisiejszego, jednoznacznie nie stwierdzono, czy kapsaicyna wykazuje istotne działanie przeciwnowotworowe. Niektóre źródła naukowe wskazują nawet, że kapsaicyna może być przyczyną rozwoju nowotworów.

Według badań przeprowadzonych na zwierzętach, długoterminowe stosowanie kapsaicyny może zwiększać podatność skóry na progresję (rozwój) raka.W eksperymencie na myszach i szczurach badacze zauważyli, że u osobników, które otrzymywały kapsaicynę (lub ekstrakt z papryki chilli zawierający wysokie ilości kapsaicyny) wystąpiły zmiany nowotworowe w wątrobie, a także rozwinęły się polipy gruczolakowe jelita grubego.

Wyniki badań epidemiologicznych przeprowadzonych z udziałem ludzi wskazują, że spożywanie ostrej papryki, która zawiera różne ilości kapsaicyny może być związane ze zwiększonym ryzykiem raka woreczka żółciowego. Zbyt nadmierne ilości spożytej kapsaicyny mogą zwiększać ryzyko wystąpienia raka żołądka o niemal 100%.

Inni naukowcy sugerują, że wzrost ryzyka nowotworów żołądka wynikający ze spożywania pikantnych potraw może być związany nie z obecnością w nich kapsaicyny, a innych związków. Uważa się, że za potencjalne działanie rakotwórcze np. papryki chili mogą odpowiadać m.in. aflatoksyny, pestycydy i nitrozoaminy, których obecność stwierdzono w niektórych, zanieczyszczonych produktach. Badania „czystej” kapsaicyny pokazały, że nie jest ona ani genotoksyczna, ani rakotwórcza.

Aktualnie nie możnaz całą pewnością uznać, że związek zawarty w ostrej papryce przyczynia się do rozwoju nowotworów. Wciąż brakuje mocnych dowodów naukowych, które mogłyby potwierdzić lub obalić hipotezę o przeciw- i pro-nowotworowym (kancerogennym) działaniu kapsaicyny.

Czy kapsaicyna poprawia trawienie?

Uważa się, że kapsaicyna obecna w papryczce chilli ma zdolność do poprawy trawienia. Jednaże to działanie nie zostało potwierdzone w badaniach naukowych. Co więcej naukowcy zauważyli, że podawanie kapsaicyny nie ma wpływu na produkcję kwasu żołądkowego, ale może hamować jego wydzielanie. Dodatkowo składnik ten nie miał znaczenia dla wydzielania hormonów związanych z pracą układu trawiennego - gastryny i somatostatyny.

Kapsaicyna wykorzystywana miejscowo ma właściwości przeciwbólowe

Kremy zawierające kapsaicynę są stosowane od wielu lat w celu łagodzenia bólu. Po podaniu, kapsaicyna początkowo podrażnia nerwy, Jednak tuż po tym następuje długotrwały okres tzw. refrakcji, czyli czas, w którym wcześniej wzbudzone neurony (komórki nerwowe) przestają reagować na inne bodźce, czyli stają się "nieczułe" i z tego względu mówi się o działaniu przeciwbólowym kapsaicyny.

Miejscowe stosowanie kapsaicyny sugeruje się jako skuteczny środek wspomagający leczenie bólu w:

• Reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS)
• Chorobie zwyrodnieniowej stawów
• Nerwobólach
• Neuropatii cukrzycowej
• Po urazach i operacjach
• Przebiegu nowotworów

Kapsaicyna - lek bez recepty lub na receptę

Kapsaicyna stosowana miejscowo (zewnętrznie) jest bardzo dobrze wchłaniana przez skórę. Wiele produktów (typu kremy lub plastry) przeznaczonych do podawania na skórę, zawierających niewielkie stężenia kapsaicyny (0,025-0,1%) można kupić w aptekach bez recepty.

W sprzedaży dostępne są również plastry lecznicze (na receptę), które zawierają wyższe ilości kapsaicyny (ok. 8%). Plastry te są przeznaczone do stosowania w leczeniu bólu neuropatycznego, występującego w przebiegu zakażenia HIV, neuralgii półpaścowej lub obwodowej neuropatii cukrzycowej.

Badania przeprowadzone z udziałem ludzi pokazały, że stosowanie plastrów zawierających 8% kapsaicyny zapewnia szybkie i trwałe zmniejszenie bólu u pacjentów cierpiących na ból neuropatyczny.

Kapsaicyna jest nawet głównym składnikiem eksperymentalnego leku o nazwie Adlea, który jest obecnie w III fazie testów i stosowany jest jako długodziałający środek przeciwbólowy w leczeniu bólu pooperacyjnego, a także choroby zwyrodnieniowej stawów. Lek ten jest wstrzykiwany w miejsce wystąpienia bólu.

Kapsaicyna ma tylko niewielki wpływ na redukcję masy ciała

Kapsaicyna może w niewielkim stopniu przyspieszać przemianę materii zwiększając wydatek energetyczny. Dodatkowo związek ten może zwiększać utlenianie (rozkład) tłuszczu, np. tkanki tłuszczowej. W bardzo małym stopniu kapsaicyna tłumi apetyt.

Z powyższych względów uważa się, że kapsaicyna ma właściwości odchudzające. Jest to prawdą, ale skuteczność działania kapsaicyny jest bardzo niewielka. Badacze obliczyil, że zwyczajowe spożywanie kapsaicyny (w postaci produktów ją zawierających) może przyczynić się do obniżenia masy ciała o 0,5 kg w ciągu 6,5 lat. Z kolei przyjmowanie kapsaicyny w postaci suplementów diety (np. kapsułek) powoduje spadek masy ciała o 2,6 kg w ciągu 8,5 lat.

Kapsaicyna może mieć właściwości przeciwzapalne

Naukowcy wykonali eksperyment in vitro, w którym zauważyli, że kapsaicyna hamuje wytwarzanie prozapalnych cząsteczek (interleukiny 8; IL-8) przez komórki żołądka, wywołane obecnością bakterii Helicobacter pylori. Oznacza to, że kapsaicyna prawdopodobnie może wykazywać działanie przeciwzapalne.

Kapsaicyna nie wywołuje wrzodów żołądka, a może nawet przed nimi chronić

Powszechnie uważa się, że ostre potrawy mogą powodować wrzody żołądka. W rzeczywistości prawdopodobnie jest wręcz przeciwnie. Istnieją dowody naukowe, które pokazują, że kapsaicyna może zapobiegać i przyspieszać gojenie się wrzodów żołądka. Sugeruje się, że związek ten hamuje wydzielanie soku żołądkowego, a także powoduje zwiększenie wydzielania związków zasadotwórczych, które neutralizują działanie kwaśnego soku żołądkowego.

Kapsaicyna prawdopodobnie reguluje ciśnienie krwi

Doświadczenia przeprowadzone na myszach sugerują działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi) kapsaicyny. Naukowcy stwierdzili, że kapsaicyna w sposób pośredni może przyczyniać się do zwiększenia produkcji tlenku azotu i w efekcie do wazorelaksacji (rozluźniania mięśni gładkich naczyń krwionośnych). W teorii, w ten sposób kapsaicyna mogłaby zmniejszać ryzyko nadciśnienia tętniczego krwi.

W innym badaniu wykazano, że podawanie myszom kapsaicyny spowodowało zwiększenie wydalania sodu z moczem i tym samym przyczyniało się do hamowania wzrostu ciśnienia tętniczego krwi

Naukowcy prowadzili również doświadczenia na szczurach z wywołanym nadciśnieniem tętniczym. Zaobserwowali oni, że u osobników, które otrzymywały kapsaicynę wraz z karmą, później rozwijał się udar mózgu i jednocześnie zwiększał się czas przeżycia zwierząt. Wyniki tego badania świadczą o tym, że możliwy jest ochronny wpływ kapsaicyny na zapobieganie wystąpienia udarów mózgu.

Czy kapsaicyna ma wpływ na poziom cholesterolu i rozwój miażdżycy?

W jednym z eksperymentów naukowcy podawali szczurom kapsaicynę wraz z karmą wysokotłuszczową. Pod koniec doświadczenia zaobserwowali, że stosowanie kapsaicyny złagodziło zmiany miażdżycowe w tętnicach.

Badania wykonane na szczurach wykazały też, że wzbogacenie karmy zwierząt w kapsaicynę spowodowało obniżenie stężenia poziomu cholesterolu i triglicerydów we krwi .

Obniżenie stężenia cholesterolu i triglicerydów we krwi na czczo badacze stwierdzili w przypadku kobiet ciężarnych z cukrzycą ciążową, którym podawali codziennie 5 mg kapsaicyny przez 4 tygodnie.

Należy jednak mieć na uwadze, że powyższe badania przeprowadzono dotychczas w większości na zwierzętach. Ich wyniki są bardzo obiecujące, ale brakuje mocnych dowodów naukowych na zastosowanie kapsaicyny w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych (w tym zmian miażdżycowych, udaru mózgu, hipercholesterolemii i hipertriglicerydemii oraz nadciśnienia tętniczego) u ludzi.

Kapsaicyna, a poziom cukru we krwi

Istnieją pewne przesłanki, że kapsaicyna może być związkiem pomocnym w regulowaniu poziomu cukru we krwi, co może być szczególnie istotne w przypadku osób cierpiących na cukrzycę typu 2. Wyniki opublikowanej pracy pokazały, że podawanie 5 gramów papryczki zawierającej kapsaicynę przyczynia się do obniżenia stężenia glukozy we krwi.

Wątpliwości co do skuteczności działania kapsaicyny przyjmowanej doustnie

Niektórzy uważają, że kapsaicyna ma dużo większy potencjał na wykorzystanie jej w produkcji potraw, niż w celach terapeutycznych. Naukowcy przypuszczają, że kapsaicyna może nie wywoływać szczególnych właściwości zdrowotnych ze względu na fakt, że po 90 minutach od spożycia jest ona już nieobecna we krwi (jej stężenie jest poniżej progu wykrywalności). Mówiąc w skrócie, kapsaicyna tak krótko znajduje się w naszym krwiobiegu i ustroju, że "nie ma czasu" na wywołanie działania zdrowotnego. 

Aby móc potwierdzić lub zaprzeczyć działanie zdrowotne kapsaicyny, potrzebne jest przeprowadzenie badań klinicznych z udziałem ludzi. Do tej pory badań tych wykonano niewiele.

Kapsaicyna – źródła

Kapsaicyna występuje w papryce ostrej

Głównym źródłem kapsaicyny w diecie jest papryka chili (papryka ostra), a dokładniej jej różne odmiany, np.:

• Tabasco
• Jalapeño
• Piri-piri
• Habanero

Kapsaicyna znajduje się przede wszystkim w błonie, która utrzymuje nasiona w papryce. Warto zauważyć, że zawartość kapsaicyny wzrasta wraz z dojrzewaniem owoców.

Najwięcej odmian papryki zawierających kapsaicynę spożywają mieszkańcy Azji i Ameryki Południowej. Dla przykładu szacuje się, że w Indiach spożywa się średnio 2,5 g papryki dziennie, w Tajlandii - 5 g, zaś w Meksyku aż 20 g, co odpowiada jednej papryczce chili dziennie.

Gdzie występuje kapsaicyna poza papryką?

W zdecydowanie mniejszych, śladowych ilościach kapsaicyna znajduje się również w innych przyprawach, takich jak oregano, cynamon i kolendra.

Kapsaicyna – skala ostrości

Ze względu na obecność kapsaicyny w żywności określono tzw. skalę Scovilla (SHU). Jest ona miarą ostrości produktów, które zawierają kapsaicynoidy, w tym kapsaicynę. Przyjmuje się, że jeden gram kapsaicyny odpowiada 15-16 milionom jednostek SHU . Im wyższa jest wartość SHU, tym większa ostrość papryki.

Dla przykładu ostrość różnych rodzajów papryk kształtuje się następująco:

• papryka słodka, czerwona - 0 SHU
• papryka pimento - 100-500 SHU
• papryka poblano - 1000-1500 SHU
• papryka jalapeno - 2500-2800 SHU
• pieprz cayenne - 30000-50000 SHU
• papryka habanero - 100000-350000 SHU

Kapsaicyna – bezpieczeństwo spożycia

W doświadczeniach przeprowadzonych na zwierzętach wykazano, że spożyta kapsaicyna wchłania się z przewodu pokarmowego w ok. 50-90% .

Kapsaicyna nie powinna być stosowana przez osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome) ponieważ może u tych osób wzmagać ból brzucha.

Spożycie najostrzejszych odmian papryki ostrej zawierającej chili skutkuje wystąpieniem uczucia silnego pieczenia, łzawienia, czy nawet trudności w oddychaniu.

Dawka śmiertelna (dostarczana doustnie) kapsaicyny wynosi  ok. 50-5000 mg/kg masy ciała. Najczęstszą przyczyną śmierci  są zaburzenia w oddychaniu .

Popicie mlekiem lub olejem spożytej papryki z kapsaicyną łagodzi uczucie pieczenia

Czym zneutralizować kapsaicynę? Pomocne będzie wypicie produktu tłustego, np. pełnotłustego mleka lub oleju. Objawy pieczenia może zredukować też alkohol.

Kapsaicyna nie jest rozpuszczalna w wodzie, a w tłuszczach i alkoholu. To dlatego też, gdy spożyjemy za dużą ilość porcji papryczki zawierającej kapsaicynę i pojawi się w ustach ostre, piekące uczucie, popicie jej dużą ilością wody nie pomoże. A może nawet zaszkodzić.

Kapsaicyna - objawy żołądkowo-jelitowe

Po spożyciu ostrej papryki mogą pojawić się bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka.

Do rzadziej występujących powikłań zalicza się np.:

• Kaszel
• Zawroty i bóle głowy
• Obwodowe neuropatie czuciowe
• Podrażnienie gardła

Stosowanie kapsaicyny w postaci plastrów może podrażniać skórę

W przypadku zastosowania zewnętrznego kapsaicyny, czyli np. w postaci plastrów mogą wystąpić miejscowe działania niepożądane, takie jak:

• Rumień
• Ból
• Świąd
• Obrzęk
• Suchość
• Krótkotrwały, nieznaczny wzrost ciśnienia tętniczego krwi

Uważa się, że kapsaicyna stosowana miejscowo przed dłuższy czas w dawkach powyżej 100 mg/kg masy ciała może powodować wrzody trawienne, nasilać przerzuty raka piersi, a także przyspieszać rozwój raka prostaty, żołądka, dwunastnicy i wątroby.

Kapsaicyna - w ciąży

Kapsaicyna jest prawdopodobnie bezpieczna dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią

Bezpieczeństwo stosowania kapsaicyny podczas ciąży lub laktacji (karmienia piersią) nie zostało określone. Wydaje się, że spożywanie umiarkowanych ilości papryki ostrej zawierającej kapsaicynę jest bezpieczne dla zdrowia.

Naukowcy uważają też, że wystąpienie działań niepożądanych po zastosowaniu plastrów z kapsaicyną jest mało prawdopodobne.

Kapsaicyna – interakcje z lekami

Brakuje rzetelnych danych wskazujących na możliwe interakcje kapsaicyny z lekami lub innymi składnikami żywności. Spożycie kapsaicyny prawdopodobnie nie wpływa na działanie przyjmowanych leków.

Kapsaicyna w gazie pieprzowym

W wielu gazach pieprzowych główną substancją aktywną jest właśnie kapsaicyna (w formie oleożywicy, OC). Na moc takiego gazu wpływa właśnie m.in. stężenie zawartej kapsaicyny. Im więcej kapsaicyny tym silniejsze działanie gazu pieprzowego.

Narażenie na gaz pieprzowy zawierający kapsaicynę powoduje tymczasową ślepotę, łzawienie, pieczenie, ból, zaczerwienienie skóry, podrażnienie nosa, kaszel, skurcz oskrzeli i duszność.