Resweratrol

Resweratrol – francuski paradoks

...czyli, czy dużo wina to dobrze dla zdrowia?

Duże nadzieje i szum dotyczący właściwości prozdrowotnych resweratrolu zapoczątkowało odkrycie, że związki fenolowe (w tym stilbeny, do których należy resweratrol) wykazują silne właściwości przeciwutleniające, za sprawą których składniki te są zdolne do zmiatania szkodliwych dla naszego zdrowia wolnych rodników.

W 1981 roku sformułowano tzw. francuski paradoks. Francuscy epidemiolodzy zaobserwowali niższą śmiertelność z powodu choroby niedokrwiennej serca wśród Francuzów, pomimo, że spożywali oni wysokie ilości tłuszczów nasyconych, uważanych za niekorzystne dla naszego organizmu. Założono, że za sprawą wypijanego czerwonego wina zawierającego resweratrol, Francuzi mogą cieszyć się dobrym zdrowiem, wbrew ich nie do końca zdrowemu odżywianiu . 

Jednakże wg aktualnego stanu wiedzy, to wcale nie umiarkowane spożycie resweratrolu miało wpływ na zdrowie Francuzów, a połączenie wielu różnych czynników, takich jak alkohol (w postaci wina), dieta, czy też styl życia . Mówiąc w skrócie – zanegowano wcześniej rozdmuchany potencjał zdrowotny resweratrolu.

Resweratrol – właściwości

Resweratrol obniża ciśnienie tętnicze krwi

W 2015 roku na łamach renomowanego czasopisma naukowego Clinical Nutrition opublikowano wyniki metaanalizy obejmującej 6 badań, które wskazują, że wysokie spożycie resweratrolu (w ilości >150 mg/dzień) może powodować istotne (o 11,9 mmHg) obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego krwi. W niższych dawkach resweratrol był jednak nieskuteczny.

Wyniki te zostały potwierdzone w najnowszej metaanalizie (z 2019 roku), w której dodatkowo stwierdzono, że szczególną korzyść w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi mogą osiągnąć osoby cierpiące na cukrzycę.

Trzeba podkreślić, że nie wszystkie wyniki badań potwierdzają działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi) resweratrolu, pomimo udowodnionego, korzystnego wpływu tego związku na przepływ krwi w tętnicach.

Resweratrol może przynosić korzyści zdrowotne dla osób z cukrzycą

Na podstawie analizy 11 badań naukowych stwierdzono, że spożywanie resweratrolu wiąże się z obniżeniem stężenia glukozy na czczo, zmniejszeniem poziomu insuliny i hemoglobiny glikowanej. Dodatkowo wykazano, że podawanie resweratrolu spowodowało poprawę wrażliwości tkanek na insulinę (mierzonej obniżeniem wartości wskaźnika insulinooporności - HOMA-IR). Trzeba zaznaczyć, że poprawa wszystkich wspomnianych paramterów miała miejsce u osób cierpiących na cukrzycę. Nie stwierdzono takiego działania w przypadku osób zdrowych . 

Oznacza to, że resweratrol pomaga regulować gospodarkę węglowodanową i poprawiać stan zdrowia wśród osób z cukrzycą (a nie zdrowych).

W innej metaanalizie odnotowano dodatkowo, że resweratrol przyczynia się do obniżenia skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi u pacjentów chorujących na cukrzycę.

Stwierdzono też, że podawanie resweratrolu osobom cierpiącym na cukrzycę może obniżać stężenie triglicerydów we krwi. Z drugiej strony niestety zauważono, że jednocześnie podawanie tego związku może prowadzić do wzrostu poziomu "złego" cholesterolu LDL.

Resweratrol może obniżać masę ciała

Dotychczas przeprowadzono wiele badań, których celem było sprawdzenie wpływu suplementacji resweratrolem na masę ciała.

Najnowsza metaanaliza opublikowana w 2019 roku wykazała, że spożywanie resweratrolu w dawce poniżej 500 mg/dzień przez ponad 3 miesiące  może przyczyniać się do obniżenia masy ciała, wartości wskaźnika BMI, a także obwodu talii u osób z otyłością. 

Wobec tego można sądzić, że resweratrol może być skutecznym składnikiem dla osób zmagających się ze zbyt wysoką masą ciała.

Resweratrol wpływa korzystnie na kości

W doświadczeniu na zwierzętach stwierdzono, że resweratrol bierze udział w budowaniu kości poprzez stymulowanie (pobudzanie działania) osteoblastów (komórek kościotwórczych) i hamowanie aktywności osteoklastów (komórek odpowiedzialnych za rozpad kości).

Obserwacje te wydają się potwierdzać badania przeprowadzone z udziałem ludzi. W jednym z badań zauważono, że osoby, które spożywały 1 g resweratrolu dziennie przez 16 tygodni miały wyższą gęstość mineralną kości (BMD), w porównaniu do grupy placebo. Autorzy publikacji uważają, że resweratrol pozytywnie wpływa na kości, głównie poprzez stymulowanie ich tworzenia lub poprzez zwiększenie mineralizacji. Dla niższej dawki resweratrolu wynoszącej 150 mg/dzień nie stwierdzono takiej skuteczności działania .

Resweratrol poprawia funkcje poznawcze

Istnieje wiele przesłanek naukowych, które wskazują, że spożywanie resweratrolu może wpływać korzystnie na naszą sprawność poznawczą. Wykazano, że resweratrol może przyczyniać się m.in. do poprawy pamięci (wzrokowej i werbalnej). Zaobserwowano też, że resweratrol redukował uczucie zmęczenia podczas wykonywania różnych testów umysłowych. Stąd można przypuszczać, że resweratrol może być cennym składnikiem diety osób, których praca wymaga wysokiej sprawności umysłowej.

Resweratrol ma działanie przeciwzapalne

W 2019 roku w czasopiśmie European Journal of Clinical Nutrition opublikowano wyniki metaanalizy, którą objęto 15 badań naukowych, skupiających 658 osób dorosłych w wieku 18-75 lat. Naukowcy stwierdzili, że spożywanie resweratrolu przyczynia się do istotnego obniżenia stężenia białka C-reaktywnego we krwi, którego wysoki poziom może wskazywać na stan zapalny organizmu. Nie odnotowano jednak zmian w stężeniu innych cząsteczek prozapalnych, takich jak interleukina 6 (IL-6) i czynnik martwicy nowotworu α (TNF-α) .

Resweratrol może mieć działanie przeciwnowotworowe

Dotychczasowo nie przeprowadzono badań, na podstawie których można by jednoznacznie stwierdzić, że podawanie resweratrolu zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów. Jednakże na podstawie wykonanych analiz na ludzkich komórkach i uzyskanych podczas nich  obserwacjach naukowcy sugerują, że resweratrol może hamować progresję niektórych nowotworów, np. raka płuc, jelita grubego, czy też raka piersi .

Resweratrol nie obniża cholesterolu we krwi

Wbrew informacjom jakie wielokrotnie można spotkać w Internecie, resweratrol prawdopodobnie nie ma znaczącego wpływu na profil lipidowy krwi. W trzech obszernych pracach naukowych jednoznacznie potwierdzono, że spożywanie resweratrolu nie ma wpływu na stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL.

Jednakże resweratrol może mieć korzystny wpływ na obniżenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL u pacjentów cierpiących na dyslipidemię (zaburzony profil lipidowy krwi).

Resweratrol nie wydłuża długości naszego życia

Bardzo często można się spotkać z opinią, że resweratrol jest cudownym składnikiem, który może zapewnić nam długowieczność. W wielu przekazach medialnych czy reklamach preparatów zawierających resweratrol przedstawiane są informacje, że spożywanie tego składnika może wydłużyć nasze życie. Niestety wyniki badań naukowych wydają się nie potwierdzać tych doniesień.

Resweratrol jest skuteczny tylko dla niektórych zwierząt

Sięgając do literatury fachowej faktycznie można znaleźć dane wskazujące, że spożywanie resweratrolu wydłuża życie. Jednakże warto zwrócić uwagę jakich organizmów dotyczą te badania. Na podstawie naukowych doniesień można zauważyć, że podawanie resweratrolu wydłuża okres życia:

• Drożdży (Saccharomyces cerevisiae), o 70 %
• Nicieni (Caenorhabditis elegans), o 9-18%
• Muszek owocowych (Drosophila melanogaster), o 10-29%
• Pszczół miodnych (Apis mellifica), o 33-38%
• Ryb (Nothobranchius furzeri), o 35-56%

Jak łatwo można zauważyć, wydłużony czas życia odnotowano u organizmów i osobników niespokrewnionych z nami. Dodatkowo badane organizmy charakteryzują się krótkim czasem przeżycia. Przykładowo, średnia życia muszek owocowych wynosi ok. 30 dni. Oznacza to, że podawanie resweratrolu spowodowało wydłużenie ich życia o zaledwie ok. 1-3 dni (jednakże wspomniane 10-20% na pierwszy rzut oka może robić „ duże wrażenie”). Niestety badania przeprowadzone na myszach, którym, mówiąc kolokwialnie „najbliżej do nas” pokazały, że spożywanie resweratrolu nie wydłuża czasu życia tych organizmów.

Badań nad wpływem resweratrolu na długość ludzi życia dotychczas nie przeprowadzono i raczej moment ten nie nastanie. Bardzo trudno byłoby przeprowadzić tak długoterminowe badania kliniczne (trwające kilkadziesiąt lat), jak również koszt takiego badania byłby ogromny.

W jaki sposób resweratrol może/mógłby wydłużać życie?

Uważa się, że mechanizm, poprzez który resweratrol mógłby wydłużać długość życia oparty jest na aktywacji specjalnych białek nazywanych sirtuinami, które odpowiadają m.in. za regulację funkcjonowania komórek w organizmie. Uważa się, że wspomniane sirtuiny spowalniają proces starzenia się komórek i zarazem redukują tempo ich podziału. Dotychczasowo jednak nie potwierdzono jednoznacznej skuteczności resweratrolu na podłożu molekularnym (komórkowym).

Podsumowując, resweratrol nie wydłuża długości naszego życia. Oczywiście poprzez swój udokumentowany wpływ na nasze zdrowie może hamować rozwój niektórych chorób lub łagodzić ich przebieg, a tym samym zwiększać jakość życia i tylko pośrednio (!) je wydłużać. Mówiąc bardziej obrazowo – resweratrol nie dodaje życiu lat, ale może dodać życia upływającym latom. Jednakże w ten sposób można powiedzieć o wielu innych związkach, które spożywamy wraz z dietą (np. witaminach, składnikach mineralnych).

Resweratrol – źródła

Forma trans resweratrolu ma wyższą aktywność niż forma cis

Resweratrol może występować w przyrodzie w dwóch różnych formach chemicznych, są to formy: cis i trans. Obydwie postaci wykazują właściwości prozdrowotne ale uważa się, że forma trans wykazuje wyższą aktywność biologiczną. Oczywiście nie ma to dla nas większego znaczenia gdy spożywamy naturalne produkty zawierające resweratrol. Wówczas nie mamy wyboru formy tego składnika, jaką chcemy spożyć. Może mieć to głównie znaczenie w przypadku stosowania suplementów diety zawierających resweratrol. Warto wtedy wybierać preparaty, w których składzie występuje trans resweratrol .

Resweratrol występuje głównie w skórkach winogron, czerwonym winie, soku winogronowym, soku żurawinowym, truskawkach

W diecie człowieka najlepszymi źródłami resweratrolu są winogrona czerwone, wino czerwone, soki winogronowe, czerwone porzeczki, jabłka, orzeszki ziemne, truskawki, żurawina, rabarbar, kakao w proszku i soja.

W Japonii dodatkowo resweratrol dostarczany jest w postaci  herbaty Itadori przygotowanej z korzenia rdestowca ostrokończystego (Polygonum cuspidatum), uznawanego za najbogatsze źródło resweratrolu.

Niestety zawartość resweratrolu we wszystkich naturalnych produktach jest bardzo zmienna. Zależy od bardzo wielu czynników, m.in. od warunków uprawy (temperatury, nasłonecznienia, czasu zbiorów), sposobów przechowywania, czy też metod przetwarzania surowców. Z tego względu bardzo trudno jest ustalić, jaka konkretna ilość resweratrolu znajduje się w danym produkcie spożywczym. W rezultacie wiele firm oferuje suplementy diety, które zawierają standaryzowaną (stałą) zawartość resweratrolu.

Resweratrol – dawkowanie

Za skuteczną dawkę resweratrolu uważa się ok 1 g/dzień

Bardzo trudno jest określić rekomendowaną ilość resweratrolu, która mogłaby wykazywać działanie prozdrowotne w naszym organizmie. Większość przeprowadzonych badań naukowych dotyczy zwierząt i zazwyczaj na ich podstawie wiele osób próbuje ustalić skuteczną dawkę resweratrolu. Wielokrotnie można spotkać się z opinią, że resweratrol może wykazywać właściwości zdrowotne, gdy będzie stosowany w ilości ok. 1 g/dzień.

Gdyby przyjąć taką ilość resweratrolu za stosowną, niemożliwe byłoby pokrycie zapotrzebowania na ten składnik odżywiając się wyłącznie tradycyjnymi produktami spożywczymi. W jednej z prac naukowych obliczono, ile musielibyśmy spożyć wybranych produktów, aby dostarczyć odpowiednie ilości (1 g) resweratrolu:

• 2 584 g białych winogron
• 795 kg czerwonych winogron
• 10 000 kg mlecznej czekolady
• 2 857 kg gorzkiej czekolady
• 1471 l herbaty Itadori
• 52,6 kg skórek pomidorów
• 2 500 kg jabłek
• 7143 – 33 333 kg orzeszków ziemnych
• 12 987 – 746 269 l piwa
• 2564 – 17 544 l wina białego
• 3 448 l wina różowego
• 505 – 2762 l wina czerwonego

Aby być rzetelnym w prezentacji tego zestawienia trzeba podkreślić, że obliczenia te opierają się na dostępnych danych dotyczących zawartości wolnego (niezwiązanego) resweratrolu w powyższych produktach spożywczych. W rzeczywistości resweratrol może występować w nich w większych ilościach, dodatkowo w formie związanej z innymi cząsteczkami (np. w postaci glukozydów) .

Ilość resweratrolu zawarta w produktach spożywczych jest prawdopodobnie zbyt niska, aby wywołać efekt prozdrowotny. Jednak nie mamy co do tego pewności, stąd mimo wszystko warto włączyć do diety produkty spożywcze będące jego źródłem.

Dodatkowo, na skuteczność działania resweratrolu negatywnie wpływa fakt, że związek ten jest bardzo słabo absorbowany (wchłaniany) z naturalnych źródeł (np. w postaci czerwonego wina) w naszym organizmie.

Niestety nie jest lepiej w przypadku suplementów diety. Resweratrol stosowany w formie preparatów również wykazuje niską absorbcję.

Resweratrol – skutki uboczne

Po spożyciu, resweratrol jest wchłaniany w jelicie cienkim. Następnie bardzo szybko ulega rozkładowi zarówno we wspomnianych jelitach, jak i w wątrobie. Produkty powstałe w wyniku rozpadu resweratrolu są wydalane z moczem i kałem.

Resweratrol stosowany w dużych dawkach jest bezpieczny dla zdrowia

W wielu doświadczeniach wykonanych na zwierzętach stwierdzono brak toksyczności resweratrolu. Odnotowano, że nawet dawki rzędu 300 mg/kg masy ciała nie wykazują szkodliwych skutków.

Dane pochodzące z publikacji naukowych wskazują, że resweratrol jest dobrze tolerowany przez organizm człowieka w dawkach do ok. 5 g/dzień . W pojedynczych przypadkach przy takiej dawce (i wyższej) mogą wystąpić nudności i dolegliwości żołądkowo-jelitowe .

Nie zaleca się suplementacji resweratrolem przez kobiety ciężarne

Dotychczas nie przeprowadzono badań klinicznych nad wpływem resweratrolu na zdrowie kobiet ciężarnych. Wykonano za to jedno doświadczenie na małpach, w którym zaobserwowano, że dieta wzbogacona w resweratrol wpłynęła korzystnie na poprawienie tolerancji glukozy, zwiększenie przepływu krwi do płodu, czy też zmniejszenie stanu zapalnego łożyska i wątroby. Jednakże u płodu odnotowano nienormalne powiększenie trzustki aż o 40% i z tego względu autorzy pracy zasugerowali, aby nie kobiety ciężarne nie przyjmowały resweratrolu w formie suplementów diety.

Resweratrol może zmniejszać wchłanianie żelaza

Wykonane doświadczenia pokazują, że resweratrol może aktywować geny związane z powstawaniem białek (hepcydyn) odpowiedzialnych za wchłanianie żelaza. Oznacza to, że prawdopodobnie wysokie dawki resweratrolu mogą utrudniać przyswajanie żelaza i przyczyniać się do obniżonego poziomu tego składnika we krwi.

Resweratrol – interakcje z lekami

Nie należy suplementować resweratrolu w okresie przyjmowania leków

Resweratrol uznawany jest związek wywierający słaby efekt hamujący wobec wątrobowych enzymów z grupy cytrochromów. Enzymy te odpowiedzialne są m.in. za metabolizm (np. rozkładanie) leków. Z tego względu przypuszcza się, że wysokie dawki resweratrolu (w postaci suplementów diety) mogą oddziaływać na funkcjonowanie przyjmowanych leków. Autorzy jednej z prac naukowych uważają, że ryzyko wystąpienia interakcji z lekami może przewyższać potencjalne korzyści zdrowotne wynikające z podawania resweratrolu. Wśród leków, których działanie może zostać zaburzone wskutek stosowania resweratrolu wymienia się:

• Statyny
• Leki hipotensyjne (blokery kanału wapniowego, np. nifedypina)
• Leki przeciwhistaminowe (np. Allegra)
• Leki psychotropowe (np. triazolam)
• Leki przeciwgrzybicze (np. Sporanox)
• Immunosupresanty
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproxen)
• Leki przeciwzakrzepowe lub przeciwpłytkowe (np. aspiryna, heparyna, warfaryna)
• Leki stosowane w zaburzeniach erekcji

Odradza się spożywanie suplementów diety zawierających resweratrol przez osoby stosujące wspomniane leki.