Arsen

Arsen – szkodliwość

Arsen (w formie organicznej) po spożyciu ulega tylko niewielkiej biotransformacji (przekształceniu) i w formie praktycznie niezmienionej jest wydalany z organizmu wraz z moczem. Z tego względu nie jest szczególnie szkodliwy dla naszego zdrowia. Arsen organiczny znajduje się głównie w rybach i owocach morza.

Najbardziej niebezpieczny jest arsen nieorganiczny

Postaci organiczne (np. arsenin III i arsenian V) są znacznie mniej toksyczne niż formy nieorganiczne (np. kwas monometylarsonowy – MMA, kwas dimetylarsonowy – DMA, arsenobetaina), które występują głównie w wodach powierzchniowych i podziemnych.

Wysoką toksycznością charakteryzuje się arsen nieorganiczny, występujący głównie w wodzie i ryżu oraz produktach na bazie ryżu (np. otrębach ryżowych).

Jakie są objawy zatrucia arsenem?

Krótkotrwałe narażenie (ostre zatrucie) na wysokie dawki arsenu może skutkować wystąpieniem biegunek, nudności i wymiotów. W przebiegu zatrucia mogą pojawiać się bóle brzucha, uczucie suchości w ustach, zgaga.

Z kolei długotrwała ekspozycja na arsen (przewlekłe zatrucie) może powodować szereg dolegliwości. Wśród nich można wymienić m.in.:

• Kaszel
• Ból gardła
• Zapalenie krtani i oskrzeli
• Anemię
• Przebarwienia skóry (hiper- i hipopigmentacja)
• Rogowacenie naskórka
• Wzrost stężenia enzymów wątrobowych we krwi i uszkodzenie wątroby
• Polineneuropatię (uszkodzenie nerwów obwodowych) objawiającą się uczuciem mrowienia, drętwienia, utratą czucia
• Bóle i zwroty głowy
• Bezsenność
• Arytmię
• Wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• Haucynacje i zaburzenia psychiczne
• Śpiączkę

Arsen jest rakotwórczy

W wyniku co raz częściej pojawiających się przesłanek naukowych wskazujących na działanie kancerogenne arsenu, Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC, ang. International Agency for Research on Cancer) zaklasyfikowała arsen (w formie nieorganicznej) jako substancję rakotwórczą dla człowieka (grupa 1).

Analiza 13 badań naukowych potwierdziła rakotwórcze działanie arsenu. Na podstawie uzyskanych wyników wykazano, że osoby cechujące się wysoką zawartością kwasu metyloarsenowego (MMA, ang. methyl arsonic acid) będącego metabolitem arsenu, który pojawia się w organizmie na skutek spożycia arsenu, mają o wiele wyższe ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. U osób tych zaobserwowano wyższe (o 79%) ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego i o 144% większe ryzyko raka płuc. 

Podobne wyniki zostały potwierdzone również w innej pracy naukowej, w której dodatkowo zauważono, że wśród osób narażonych na arsen, mężczyźni mają większe ryzyko rozwoju raka pęcherza moczowego niż kobiety.

W literaturze naukowej dostępne są wyniki badań, które pokazują, że spożycie wody z niską zawartością arsenu nie ma wpływu na występowania raka płuc i pęcherza moczowego. Jednak pomimo tego, arsen rozpatruje się jako czynnik rakotwórczy.

Naukowcy wykazali niejednokrotnie, że wysokie narażenie na arsen może być bezpośrednią przyczyną rozwoju raka skóry.

Arsen jest niebezpieczny dla układu krążenia

W 2017 roku na łamach czasopisma International Journal od Epidemiology opublikowano wyniki metaanalizy, które pokazały, że narażenie na arsen obecny w wysokich ilościach w wodzie może niekorzystnie wpływać na układ sercowo-naczyniowy. Naukowcy zaobserwowali, że osoby, które spożywały wodę o zawartości arsenu 20 µg/l miały wyższe ryzyko choroby niedokrwiennej serca (o 16%) i wyższe ryzyko wystąpienia udaru mózgu (o 8%), w porównaniu do osób spożywających wodę o niższym poziomie arsenu (10 µg/l). Autorzy publikacji zasugerowali, aby narażenie człowieka na arsen rozpatrywać jako czynnik ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Czy arsen może powodować cukrzycę?

Badania naukowe pokazują, że spożywanie wysokich ilości arsenu wraz z żywnością i/lub wodną może zaburzać gospodarkę węglowodanową. Jaki jest tego efekt? Wyniki przeprowadzonej metaanalizy jednoznacznie pokazują, że osoby, które są narażone na wysokie ilości arsenu mają większe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, nawet o 57%.

Wpływ arsenu na rozwój cukrzycy potwierdzili też inni naukowcy. Odnotowali oni, że spożywanie wody zanieczyszczonej arsenem może zwiększać ryzyko pojawienia się cukrzycy o 23-75% .

Arsen może być przyczyną nadciśnienia tętniczego

Na podstawie przeprowadzonej metaanalizy, której wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Environmental Health Perspectives, można zauważyć, że spożywanie arsenu może powodować nadciśnienie tętnicze. Zauważono, że osoby, które są bardziej narażone na arsen (w postaci zanieczyszczonej wody pitnej) cechują się wyższym ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego krwi o 15-56%.

Uważa się, że arsen może zwiększać ciśnienie tętnicze krwi poprzez hamowanie rozszerzania naczyń krwionośnych i ograniczenie powstawania w nich tlenku azotu. Przypuszcza się też, że arsen może powodować wzrost ciśnienia krwi na skutek jego szkodliwego działania na nerki, które odpowiedzialne są za regulację ciśnienia tętniczego.

Arsen może zaburzać rozwój dzieci

Zaobserwowano, że dzieci, które były bardziej narażone na arsen cechowały się gorszą pamięcią, sprawnością intelektualną i niższym IQ (o 5-10 punktów), w porównaniu do dzieci o niskiej ekspozycji na arsen. Wspomniany efekt jest bardziej obserwowany u dziewczynek niż chłopców.

Arsen – narażenie na zatrucie

Arsen występuje naturalnie w środowisku

Arsen może przedostawać się do środowiska w wyniku erupcji wulkanów, wymywania skał osadowych i magmowych, falowanie mórz, czy też aktywności geotermalnej .

Różne gałęzie przemysłu przyczyniają się do zanieczyszczenia środowiska arsenem

Do uwalniania się arsenu do gleby i wód przyczynia się działalność człowieka. Źródłami zanieczyszczeń są m.in. przemysł wydobywczy i hutniczy rud metali, spalanie węgla, a także szerokie wykorzystywanie w rolnictwie pestycydów i nawozów zawierających w swoim składzie arsen . Arsen wykorzystywany jest też w produkcji chemicznych środków bojowych, barwników, szkła, środków do konserwacji drewna, tekstyliów, stąd zakłady zajmujące się taką działalnością mogą zwiększać zawartość arsenu w środowisku .

Największe zagrożenie zatruciem arsenu występuje w Azji

Uważa się, że aż ok. 200 mln osób na świecie może być nadmiernie narażonych na arsen, co może skutkować komplikacjami zdrowotnymi .

Najbardziej zagrożone na arsen są osoby zamieszkujące Azję Południowo-Wschodnią, głównie Bangladesz, Tajwan, Chiny, Wietnam, Kambodżę, Tajlandię. Obszary te bardzo często są zanieczyszczone arsenem, który w wysokich stężeniach występuje np. w wodzie i ryżu   Wysoki poziom arsenu w wodzie stwierdzano również w Chile, Argentynie i Meksyku.

Najwięcej arsenu dostarczamy pijąc wodę i spożywając żywność

Szacuje się, że ponad 50% łącznej puli pochłoniętego arsenu dostarczamy w postaci wody pitnej, ok. 35-40% jako żywność. Zaledwie ok. 6% arsenu dostaje się drogą oddechową (1% arsenu pochodzi z dymu tytoniowego).

Arsen dostarczamy spożywając zanieczyszczoną wodę, ryż, produkty zbożowe ryby i owoce morza

W kilku krajach na świecie wykonano doświadczenia, które miały na celu sprawdzić, które produkty spożywcze dostarczają nam najwięcej arsenu:

• Badania przeprowadzone we Włoszech pokazały, że mieszkańcy tego kraju dostarczają największe ilości arsenu spożywając ryby i owoce morza. Na drugim miejscu znajdowały się produkty zbożowe . 
• Podobne obserwacje poczyniono w Hiszpanii, gdzie odnotowano, że najwięcej arsenu dostarcza się w postaci spożywanych ryb, owoców morza i produktów zbożowych. Naukowcy wykazali, że mieszkańcy Katalonii spożywają średnio ok. 130 (dzieci) – 225 µg (osoby dorosłe) arsenu dziennie.
• W Chile najwięcej arsenu spożywa się również w postaci ryb i owoców morza (59%; 44,7 µg/dzień). Następną grupą dostarczającą najwięcej arsenu jest mięso (6,1 µg/dzień) i przyprawy (4,6 µg/dzień).
• Na podstawie badań wykonanych w Korei oszacowano, że całkowite dzienne spożycie arsenu wyniosło 145,4 µg. Zaobserwowano, że ok. 105,5 µg arsenu pochodziło ze spożycia ryb i skorupiaków, a 20,5 µg z wodorostów, co stanowiło ok. 87% łącznej dziennej dawki arsenu. Jednocześnie naukowcy zwrócili uwagę, że spożycie arsenu nieorganicznego (któremu przypisuje się działanie toksyczne) wyniosło 10,4 µg/dzień, z czego ponad połowa - 6,4 µg pochodziła z produktów zbożowych .
• Doświadczenie przeprowadzone w Argentynie dowiodło, że głównymi źródłami arsenu nieorganicznego  w diecie mieszkańców była mąka pszenna i produkty przygotowane na jej bazie (pieczywo, makaron, ciastka). Drugi w kolejności był ryż. Produkty zbożowe dostarczały ok. 53% łącznej puli arsenu, zaś ryż - 17%. Spożycie arsenu nieorganicznego oszacowano na poziomie 10,7 µg /dzień.

Prawdopodobnie spożywamy zbyt wysokie ilości arsenu

Dane opublikowane przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, ang. European Food Safety Authority) wskazują, że średnie, dzienne spożycie arsenu wśród mieszkańców Europy wynosi ok. 0,13-0,56 µg/kg masy ciała. Oznacza to, że osoba dorosła o masie ciała 70 kg dostarcza codziennie 9,1-39,2 µg arsenu. Co ważne, narażenie na arsen jest ok. 2-3 krotnie wyższe u dzieci w porównaniu do osób dorosłych. Podana wysokość spożycia arsenu w niektórych przypadkach jest wyższa niż ustalona najniższa dawka wyznaczająca (BMDL). Oznacza to, że w populacji ogólnej nie można wykluczyć istotnego dla zdrowia narażenia na arsen.

Badania wykonane z udziałem mieszkańców Ekwadoru pokazały, że osoby spożywające wysokie ilości ryżu dostarczają 0,52-0,55 µg arsenu/kg masy ciała/dzień. Wartości te są wyższe niż dolny pułap BMDL co wskazuje na istotne ryzyko dla zdrowia .

Osoby na diecie bezglutenowej i małe dzieci mogą być bardziej narażone na arsen

Raport udostępniony przez EFSA pokazuje, że wegetarianie nie są bardziej narażeni na spożycie arsenu niż populacja ogólna . Dlaczego o tym wspominamy? Według literatury, wegetarianie, czyli osoby, które spożywają wysokie ilości produktów roślinnych  charakteryzują się wyższym ryzykiem spożycia większych ilości kadmu i pestycydów.

Na wyższe spożycie arsenu mogą być z kolei narażone osoby stosujące dietę bezglutenową. Dlaczego? Osoby wykluczające wiele produktów zbożowych zawierających gluten (np. makaron pszenny, pierogi, kluski, pyzy, naleśniki, kasza manna, produkty na bazie jęczmienia, owsa, żyta) bardzo często zastępują je w diecie ryżem. Spośród wszystkich produktów spożywczych, ryż należy do żywności, która może zawierać wyższe ilości arsenu niż pozostałe produkty. Spożywając więcej ryżu, prawdopodobnie spożywamy więcej arsenu .

Badania wykonane w Hiszpanii pokazały, że dzieci w wieku 4, 6, 9 i 12 miesięcy są szczególnie narażone na zbyt wysokie spożycie arsenu .

Arsen – gdzie się znajduje

Arsen to przede wszystkim woda, ryż i produkty zbożowe

Doniesienia naukowe wskazują, że najwięcej arsenu nieorganicznego (toksycznego) może znajdować się w wodzie pitnej i w ryżu.  Badania przeprowadzone w USA pokazały, że ryż i produkty na bazie ryżu stanowią istotne źródło arsenu w diecie . Stosunkowo dużo arsenu może znajdować się w syropie z ryżu brązowego.

Przyjmuje się, że ryż zawiera ok. 10 razy więcej arsenu w porównaniu do innych zbóż. Wynika to z faktu, że jest on uprawiany w płytkiej wodzie, która jest jednym z istotnych „nośników” arsenu. W ten sposób, roślina rosnąc pobiera ten składnik i wbudowuje go w swoje tkanki. Niektóre organizacje zalecają nawet spożywanie nie więcej niż 2-3 porcji ryżu tygodniowo. Ryż brązowy zawiera nawet 10-20 razy więcej arsenu niż ryż biały. Wynika to z tego, że arsen gromadzi się głównie w najbardziej zewnętrznych warstwach ziarna. Usuwanie łuski i tym samym przekształcanie ryżu brązowego w ryż biały powoduje usunięcie części arsenu.

Biorąc pod uwagę przeciętne, dzienne spożycie produktów spożywczych stwierdzono, że arsen dostarczają nam produkty ziarniste (np. chleb i bułki pszenne), a także mleko i produkty mleczne .

Na arsen mogą być również narażone osoby spożywające często i regularnie kawę i piwo.

Czy arsen występuje w rybach?

Arsen w stosunkowo wysokich ilościach mogą zawierać też ryby, a przede wszystkim owoce morza. Jednak ze względu na ich powszechne, niskie spożycie, nie uważa się tych produktów za główne źródło arsenu w naszej diecie.

Pod względem zawartości arsenu nieorganicznego przebadano ryby pochodzące z obszarów Norwegii. Zaobserwowano, że wszystkie ryby, które objęto doświadczeniem, czyli dorsz północno-wschodni, śledź, makrela, halibut grenlandzki, halibut atlantycki, czarniak (dorsz czarny) i brosma charakteryzowały się tylko śladowymi ilościami arsenu, będącymi bardzo często na granicy oznaczalności. Podobnie w Portugalii odnotowano stosunkowo niski poziom arsenu w makreli i sardynkach.

Badania wykonane w Turcji pokazały, że wszystkie ryby (z wyjątkiem barweny) poddane ocenie zawartości arsenu nieorganicznego charakteryzowały się niskim stężeniem tego związku. Wśród tych ryb można wymienić m.in. karpia zwyczajnego, łososia atlantyckiego, sardelę europejską, pstrąga tęczowego, ostroboka pospolitego. Wspomniane ryby zawierały arsen w ilości mniejszej niż dopuszcza prawo australijskie (2 mg arsenu/kg) .

Dodatkowo warto wspomnieć, że ryby zawierają głównie arsen w postaci organicznej, która nie jest dla nas toksyczna tak bardzo, jak forma nieorganiczna występująca w ryżu i wodzie.

Spośród organizmów morskich, wysokie ilości arsenu nieorganicznego mogą zawierać niebieskie małże (Mytilus edulis) i jadalne wodorosty Hijiki (Hizika fusiforme). Inne wodorosty cechują się raczej niskim stężeniem arsenu nieorganicznego.

WHO ustaliła bezpieczny poziom arsenu w wodzie w wysokości 10 µg/l

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization), woda pitna nie powinna zawierać więcej arsenu niż 10 µg/l . Norma ta jest przestrzegana na całym świecie, z wyjątkiem np. niektórych obszarów Azji Południowej i Azji Południowo-Wschodniej .

Przypuszcza się, że co najmniej 140 mln ludzi na całym świecie pije wodę zawierającą arsen w ilości powyżej zalecanego poziomu 10 µg/l . Wody słodkie w postaci jezior, rzek i strumieni zawierają zwykle arsen w zakresie 0,15-0,45 µg/l - czyli w bezpiecznych granicach .

Produkty dostępne na polskim rynku zawierają śladowe ilości arsenu

Mania M. i wsp. przeprowadzili w Polsce badania mające na celu sprawdzenie zawartości arsenu w dostępnych na polskim rynku rybach, przetworach rybnych i wodorostach.  Jakie były wnioski?

• Naukowcy odnotowali, że średnia zawartość arsenu całkowitego w rybach wyniosła 0,46 mg/kg. Co istotne, stężenie arsenu nieorganicznego (szkodliwego) było bardzo niskie, na granicy oznaczalności.
• Przetwory rybne charakteryzowały się wyższą zawartością arsenu całkowitego niż ryby - 1,48 mg/kg.
• W owocach morza poziom arsenu całkowitego wyniósł 0,87 mg/kg. Obecność arsenu nieorganicznego była śladowa.
• Wysoką zawartość arsenu nieorganicznego stwierdzono w przypadku glonów należących do gatunku Hijiki (102,7 mg/kg). Pozostałe gatunki glonów zawierały arsen nieorganiczny w ilości 0,41 mg/kg.
• Na podstawie oszacowania średniego narażenia na arsen nieorganiczny, autorzy publikacji stwierdzili, że spożywanie ryb, produktów rybnych, owoców morza i wodorostów (z wyjątkiem Hijiki) jest bezpieczne dla naszego zdrowia.

W innym doświadczeniu naukowcy analizowali poziom arsenu w ryżu i produktach na bazie ryżu dostępnych w handlu w Polsce. Odnotowali, że zawartość arsenu całkowitego w badanych próbach wynosiła 0,12 mg/kg, a arsenu nieorganicznego - 0,04 mg/kg. Stwierdzono również, że wyższy poziom arsenu był w ryżu brązowym niż w ryżu białym. Uznano, że przy powszechnym poziomie spożycia ryżu i produktów ryżowych w Polsce, produkty te nie stanowią istotnego zagrożenia dla naszego zdrowia pod względem zawartości arsenu .

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu pokazały, że arsen w kaszkach błyskawicznych dla niemowląt i małych dzieci był obecny tylko w śladowych ilościach, w kilku przypadkach nawet poniżej granicy oznaczalności. Maksymalny poziom arsenu stwierdzono w kaszce ryżowej i wynosił on zaledwie 0,07 mg/kg, co oznacza, że produkt ten spełniał wymogi bezpieczeństwa .

Arsen – jaka dawka jest bezpieczna

Pierwotnie, dla arsenu ustalono tymczasowe tolerowane tygodniowe spożycie (PTWI, provisional tolerable weekly intake) w wysokości 15 µg/kg masy ciała. Zgodnie z tym, osoba dorosła (o masie ciała 70 kg) mogłaby spożyć w ciągu tygodnia ok. 1050 µg arsenu (czyli 150 µg/dzień) bez potencjalnie negatywnego wpływu na zdrowie.

Jednak w późniejszych latach, na podstawie nowych wyników badań naukowych Panel Ekspertów uznał, że początkowo zaproponowana „bezpieczna dawka” arsenu może być zbyt wysoka i niewystarczająca, aby w pełni uchronić przed rozwojem nowotworów i dlatego też podjął on decyzję o wycofaniu wspomnianej dawki PTWI. Mówiąc w skrócie – przyjęty wcześniej limit arsenu nie zapewnia bezpieczeństwa zdrowotnego.

W miejsce tymczasowego tolerowanego tygodniowego spożycia (PTWI), określono tzw. najniższą dawkę wyznaczającą (BMDL, ang. Benchmark Dose Lower Confidence Limit), która wynosi dla arsenu 0,3-8,0 µg/kg masy ciała/dzień . Jest to zakres dawki arsenu, która może (ale nie musi) przyczyniać się do wystąpienia nowotworów skóry, płuc, pęcherza moczowego i powodować niekorzystne zmiany skórne. W związku z powyższym najbezpieczniej byłoby nie dostarczać organizmowi więcej arsenu, niż określona BMDL. Dotychczasowo nie ustalono ściśle określonego poziomu arsenu, który byłby w pełni bezpieczny dla naszego zdrowia.

Unijne prawo określa maksymalną ilość arsenu jaka może znaleźć się w ryżu

Dotychczasowo ustalono najwyższe dopuszczalne limity zawartości arsenu nieorganicznego w żywności, wyłącznie dla ryżu i produktów przygotowanych na bazie ryżu. Według prawa unijnego, w następujących produktach nie może znajdować się więcej arsenu niż podano:

• Ryż nieparzony bielony (ryż polerowany lub biały) - 0,20 mg/kg (200 µg/kg)
• Ryż parzony i ryż łuskany - 0,25 mg/kg (250 µg/kg)
• Wafle ryżowe, papier ryżowy, ciasteczka ryżowe i ciastka ryżowe - 0,30 mg/kg (300 µg/kg)
• Ryż przeznaczony do produkcji żywności dla niemowląt i małych dzieci - 0,10 mg/kg (100 µg/kg)

Dla pozostałych produktów spożywczych nie określono żadnych limitów i wymagań co do ilości arsenu.

Arsen – w ciąży

Arsen może przenikać do łożyska, stąd narażenie kobiet ciężarnych na ten związek powoduje jego przedostanie się do rozwijającego się płodu.

Arsen może przedostawać się do mleka kobiet karmiących. Jednak wysokość pobranego arsenu z mlekiem matki przez małe dzieci jest bardzo niewielka. Więcej arsenu może zostać spożyte w wyniku przygotowywania preparatów mlekozastępczych z wykorzystaniem wody wodociągowej. Stwierdzono też, że zastąpienie mleka matki mieszanką dla niemowląt na bazie ryżu znacznie zwiększa narażenie niemowląt i małych dzieci na arsen.

Bardzo wysokie narażenie na arsen (raczej rzadko występujące w krajach rozwiniętych) może prowadzić do przedwczesnych urodzeń, niższej masy urodzeniowej noworodków (średnio o -53,2 g), poronień i porodów martwych.

Arsen – jak ograniczyć ryzyko zatrucia

Gotowanie i płukanie ryżu obniża poziom arsenu

Warto wiedzieć, że gotowanie ryżu w dużej ilości wody (trzy razy więcej wody niż ryżu), a także jego płukanie przed i po gotowaniu może zmniejszyć zawartość arsenu nawet o 30%.

Naukowcy wykazali, że smażenie na oleju i grillowanie żywności nie powoduje istotnego obniżenia poziomu arsenu.

Witaminy z grupy B ograniczają działanie arsenu

Dane naukowe pokazują, że wysokie spożycie witamin z grupy B, takich jak witamina B1 (tiamina), witamina B3 (PP, niacyna), witamina B5 (kwas pantotenowy), witamina B6 (pirydoksyna) może przyczyniać się do zwiększonego wydalania arsenu wraz z moczem. Autorzy publikacji sugerują, że zapewnienie odpowiedniego spożycia witamin z grupy B może w pewnym stopniu zapobiegać skutkom zdrowotnym związanym z arsenem

Inni naukowy opublikowali wyniki badań w czasopiśmie Journal of Nutrition,  które potwierdziły, że witaminy B1, B6 i B12 mogą wpływać na metabolizm arsenu, obniżając w ten sposób jego toksyczność.

Uważa się również, że suplementacja kwasem foliowym (witamina B9)  u osób zawierających niski jego poziom we krwi może zmniejszać ryzyko wystąpienia chorób związanych z toksycznością arsenu . Dodatkowo wykazano, że podawanie kwasu foliowego powoduje obniżenie stężenia arsenu we krwi o 13,6%.

Doświadczenie wykonane na szczurach wykazało, że kwas foliowy i witamina B12 mogą łagodzić skutki toksycznego działania arsenu. Naukowcy wykazali, że podawanie zwierzętom wspomnianych witamin hamuje powstawanie zmian oksydacyjnych i zapalnych .

Arsen jako lek

Aktualnie, arsen w niewielkich ilościach i w szczególnych przypadkach wykorzystywany jest w medycynie. Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zarejestrowała preparat trójtlenku arsenu jako środek w leczeniu osób z białaczką promielocytową. Przykładem jest lek o nazwie Trisenox .

Arsen – jak sprawdzić poziom

Najbardziej użytecznym wskaźnikiem narażenia na arsen jest  zawartość arsenu w moczu.  Dlatego też poziom arsenu w organizmie najlepiej oznaczać wykonując badanie zawartości tego składnika w moczu .