Octan sodu (E262)

Co to jest octan sodu?

Octan sodu to sól sodowa kwasu octowego o wzorze strukturalnym CH₃COONa.

Wyróżnia się dwie postacie octanu sodu:

• trójwodny octan sodu - jedna cząsteczka soli otoczona jest trzema cząsteczkami wody,
• bezwodny octan sodu - czysta sól, bez cząsteczek wody.

Otrzymywanie octanu sodu

Octan sodu można bez problemu otrzymać w warunkach domowych. W tym celu wystarczy połączyć ze sobą roztwór kwasu octowego oraz wodorowęglan sodu (soda oczyszczona). Białe lub przezroczyste kryształki powstałe po odparowaniu roztworu to właśnie octan sodu.

Octan sodu jest substancją łatwo dostępną i można go kupić przez internet lub w sklepach z odczynnikami chemicznymi.

Naturalnie występuje w owocach, jednak nie jest z nich pozyskiwany. Na skalę przemysłową produkuje się go podczas reakcji chemicznej, w której substratem wyjściowym jest aldehyd octowy. Octan sodu można także otrzymać w wyniku fermentacji bakteryjnej, gdzie pożywkę stanowi cukier lub melasa.

Octan sodu - właściwości i działanie

Octan sodu ma postać białego lub bezbarwnego proszku. Nie posiada zapachu, jednak po kontakcie z wodą uwalnia charakterystyczną woń octu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i jest higroskopijny (pochłania wilgoć z otoczenia), a podczas krystalizacji wydziela ciepło .

Octan sodu jest solą słabego kwasu i mocnej zasady, w związku z tym w roztworach wodnych ulega częściowej odwracalnej hydrolizie i daje zasadowy odczyn (pH>7).

Octan sodu działa bakteriobójczo

Octan sodu w produktach spożywczych pełni rolę konserwantu. Zastosowanie to jest związane z jego działaniem bakteriobójczym i grzybobójczym   .

Octan sodu wpływa korzystnie na wygląd i smak jedzenia

Octan sodu posiada właściwości buforujące (utrzymuje stałe pH produktów) oraz stabilizujące. Ponadto jest sekwestrantem - związkiem, który absorbuje jony metali. W efekcie octan sodu zapobiega niekorzystnym zmianom barwy, smaku i konsystencji produktów spożywczych podczas ich przechowywania.

Octan sodu - szkodliwość

Octan sodu jest substancją bezpieczną i nie wiąże się z żadnymi negatywnymi skutkami zdrowotnymi. W badaniu na ludzkich liniach komórkowych naukowcy wykazali, że związek ten nie niszczy komórek, ani DNA (nie ma działania cyto- i genotoksycznego) .

Amerykańska Agencja Leków i Żywności (FDA, ang. Food and Drug Administration) nadała octanowi sodu (E262) status GRAS (ang. Generally recognized as safe), czyli uznała tę substancję za bezpieczną . Spożycie octanu sodu nie podlega szczególnym ograniczeniom, gdyż nie ustalono dla niego limitu dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI, ang. Acceptable Daily Intake).

Produkty zawierające octan sodu mogą być spożywane przez kobiety w ciąży, karmiące piersią, a także małe dzieci.

Ostrożność w spożyciu produktów, zawierających octan sodu powinny zachować jedynie osoby uczulone na ocet (kwas octowy).

Octan sodu - zastosowanie

Octan sodu wykorzystywany jest w:

• żywności jako konserwant, stabilizator i regulator pH (oznaczony na etykiecie symbolem E262),
• wielorazowych ogrzewaczach termicznych do dłoni i stóp (wstrząśnięcie płynnego octanu sodu, który znajduje się w ogrzewaczu, powoduje jego krystalizację, podczas której następuje wydzielenie ciepła; ogrzanie ogrzewacza w ciepłej wodzie rozpuszcza octanu sodu i umożliwia ponowne wykorzystanie),
• produkcji kosmetyków (hamuje rozwój mikroorganizmów i utrzymuje stałe pH),
• medycynie (m.in. jako składnik preparatów do żywienia pozajelitowego),
• weterynarii (źródło elektrolitów dla zwierząt),
• barwieniu tkanin,
• produkcji gumy,
• fotografii (jako bufor) .

W jakich produktach znajduje się octan sodu?

Octan sodu (E262) można znaleźć w wielu produktach spożywczych, m.in.:

• dżemach i galaretkach,
• płatkach śniadaniowych,
• koncentratach zup,
• majonezie,
• sosach sałatkowych i marynatach,
• słodkich sosach,
• cukierkach,
• przetworach mięsnych i rybnych,
• olejach.