Witamina K właściwości

Witamina K – krzepnięcie krwi

Witamina K zapewnia prawidłowe krzepnięcie krwi

Witamina K pełni bardzo ważną funkcję w naszym organizmie. Jest ona odpowiedzialna za prawidłową krzepliwość krwi.

Witamina K jest niezbędna do wytworzenia aktywnych, wątrobowych czynników krzepnięcia krwi, które zapewniają właściwą krzepliwość krwi. Dlatego też mówi się, że witamina K ma działanie przeciwkrwotoczne

Do wspomnianych czynników krzepnięcia krwi, których działanie uzależnione jest od witaminy K należą: czynnik II, VII, IX i X.

Niedobór witaminy K w diecie może być przyczyną wystąpienia samoistnych krwawień, które są szczególnie niebezpieczne u noworodków i mogą bezpośrednio zagrażać ich życiu. Dlatego też w wielu krajach na świecie wprowadzono działania profilaktyczne polegające na domięśniowym lub doustnym podaniu witaminy K u nowonarodzonych dzieci.

Uważa się, że za procesy krzepnięcia krwi odpowiada przede wszystkim witamina K1.

Witamina K - zdrowie kości

Witamina K zwiększa gęstość mineralną kości

W wielu opracowaniach naukowych niejednokrotnie stwierdzano, że witamina K korzystnie wpływa na układ kostny człowieka.

Zauważono, że witamina K zwiększa mineralizację kości. Dla zapewnienia prawidłowej budowy kości niezbędne jest, aby osteokalcyna (rodzaj białka) związała się z jonami wapnia, tworząc hydroksyapatyt będący podstawowym budulcem kości. Jednakże, aby doszło do takiego wiązania (wbudowania wapnia do struktury kości), cząsteczka osteokalcyny musi ulec aktywacji (procesowi zwanemu γ-karboksylacją), w której istotną rolę odgrywa właśnie witamina K.

Inaczej mówiąc: witamina K jest potrzebna do przeprowadzenia modyfikacji białek, żeby mogły one wiązać wapń i wbudowywać go w kości.

Dodatkowo witamina K zmniejsza resorpcję („rozpuszczanie”) kości w wyniku hamowania aktywności osteoklastów (tzw. komórek kościogubnych).

Ponadto witamina K hamuje działanie cytokin (cząsteczek) prozapalnych, przyczyniających się do odwapnienia kości.

Licznie przeprowadzone badania dowiodły, że niskie spożycie witaminy K może być przyczyną mniejszej mineralizacji kości.

Wyniki metaanalizy przeprowadzonej przez Fang i współpracowników dowiodły, że suplementacja witaminą K może zwiększać gęstość mineralną kości (BMD, ang. bone mineral density) w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Jednocześnie nie zaobserwowano takiego działania w przypadku szyjki kości udowej.

Knapen i współpracownicy przeprowadzili doświadczenie, w którym 244 kobietom w wieku pomenopauzalnym podawano codziennie 180 µg witaminy K2mk7 w postaci kapsułek lub placebo przez okres 3 lat. Autorzy badania zaobserwowali, że u kobiet, które spożywały witaminę K nastąpił mniejszy spadek zawartości mineralnej kości (BMC) oraz gęstości mineralnej kości (BMD) w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i szyjce kości udowej, w porównaniu do kobiet z grupy placebo.

W innym doświadczeniu, wykonanym z udziałem osób w wieku 50-65 lat wykazano, że 12-miesięczna suplementacja witaminą K2 MK-4 w dawce 1,5 mg/dzień (1500 µg) w znacznym stopniu spowolniła utratę gęstości kości przedramienia.

Wyższą dawkę (15 mg/dzień) witaminy K2 MK-4 podawano pacjentom cierpiącym na przewlekłą chorobę nerek, którzy stosowali jednocześnie lek z grupy glikokortykosteroidów. Efektem ubocznym działania glikokortykosteroidów jest zwiększona resorpcja (rozpad) kości. Po zakończonej suplementacji trwającej 12 miesięcy zaobserwowano, że u grupy pacjentów przyjmujących witaminę K2 nie doszło do utraty gęstości kości, co miało z kolei miejsce w przypadku osób otrzymujących placebo.

W innym badaniu zauważono, że dzienna suplementacja witaminą K1 w ilości 5 mg przez 2-4 lat u kobiet z osteopenią (stan obniżonej gęstości kości) nie chroni przed zmniejszeniem gęstości mineralnej kości.

Korzystnego działania na zdrowie kości nie wykazano również w doświadczeniu, w którym 452 osobom starszym w wieku 60-80 lat podawano witaminę K1 w dawce 500 µg/dzień.

Witamina K zmniejsza ryzyko złamań

W opublikowanej na łamach czasopisma Medicine metaanalizie (pracy obejmującej wiele badań) z 2017 r. wykazano, że osoby, które spożywają wyższe ilości witaminy K cechują się niższym ryzykiem złamań kości.

Obszerna analiza wielu badań naukowych wykazała również, że witamina K2 zapobiega złamaniom kości u kobiet w wieku pomenopauzalnym cierpiących na osteoporozę.

Wykazano też, że niedobór witaminy K w diecie może zwiększać ryzyko złamań i rozwoju osteoporozy.

Nie ustalono odpowiedniej dawki witaminy K dla wzmocnienia kości

Aktualne wytyczne dotyczące zalecanego, wystarczającego poziomu spożycia witaminy K (ok. 60 µg / dzień) odnoszą się wyłącznie do potrzeb związanych z jej właściwościami przeciwzakrzepowymi. Mówiąc w skrócie - spożycie zalecanej dawki witaminy K pozwoli spełniać jej rolę w procesach krzepnięcia krwi, jednakże jest niewystarczające, aby mogła ona wykazywać inne działanie prozdrowotne.

Niestety, dotychczasowo nie określono oficjalnie takiej dawki witaminy K, która byłaby wystarczająca na pełnienie przez nią pozostałych ważnych funkcji.

Jednakże w jednym z badań stwierdzono, że dzienne spożycie witaminy K2mk7 na poziomie równym lub powyżej 100 µg może być wystarczające dla wspomnianej γ-karboksylacji (aktywacji) osteokalcyny, niezbędnej do prawidłowej budowy kości.

Z kolei w innych badaniach wykazano, że maksymalna aktywacja tych białek (osteokalcyny) zachodzi przy spożyciu filochinonu (witaminy K1) na poziomie 1000 µg (1 mg) dziennie.

W Japonii stosuję się mega dawki witaminy K w leczeniu osteoporozy

Jako ciekawostkę warto dodać, że pewna odmiana witaminy K2 (K2 MK-4; menatetreon) jest stosowana w wysokich dawkach (45 mg/dzień) w Japonii, jako lek wykorzystywany w leczeniu osteoporozy.

W wykonanym doświadczeniu z udziałem 325 kobiet w wieku pomenopauzalnym, jednej grupie kobiet podawano właśnie menatetreon w wspomnianej dawce 45 mg/dzień przez 3 lata. Druga grupa kobiet otrzymywała placebo. Po zakończeniu doświadczenia zaobserwowano, że kobiety, które przyjmowały witaminę K cechowały się wyższą zawartością mineralną kości (BMC, ang. bone mineral content) i większą szerokością szyjki kości udowej, w porównaniu do kobiet otrzymujących placebo. Dodatkowo, u kobiet, które spożywały witaminę K nie nastąpiło zmniejszenie wytrzymałości kości biodrowej, które z kolei odnotowano w grupie placebo.

Należy podkreślić, że pomimo obiecujących wyników badań skuteczność takiej terapii jest wciąż kontrowersyjna i wymaga przeprowadzenia dalszych badań.

Połączenie witaminy K i D wzmacnia kości

Wielokrotnie udowodniono, że dla zdrowia kości, najbardziej skuteczne jest spożywaniu wysokich dawek witaminy K w połączeniu z witaminą D.

Uważa się, że witamina D i K mają działanie synergiczne (współdziałają ze sobą). Obydwa te składniki wpływają na białka związane z wapnieniem kości i tkanek miękkich. Witamina D przyczynia się do syntezy osteokalcyny, a witamina K uaktywnia ją, co umożliwia wbudowywanie wapnia do kości.

W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że witamina K w połączeniu z witaminą D dają lepszy efekt w kontekście zwiększenia gęstości mineralnej kości i zahamowania utraty masy kostnej, niż w przypadku stosowania ich osobno.

Witamina K - choroba zwyrodnieniowa stawów

Witamina K zmniejsza ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów

W badaniach wykonanych z udziałem 719 osób w wieku 60 lat lub powyżej stwierdzono, że im wyższe było spożycie witaminy K, tym rzadziej występowała choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych. Dodatkowo u osób spożywających wyższe ilości witaminy K rzadziej obserwowano zwężenie przestrzeni stawu kolanowego.

Shea i wsp. w przeprowadzonych badaniach, w których uczestniczyło 791 osób starszych stwierdzili, że uczestnicy, którzy cechowali się niskim poziomem witaminy K1 we krwi mieli o 70% wyższe ryzyko wystąpienia uszkodzenia chrząstki stawowej. Co więcej, niski poziom witaminy K1 we krwi był związany z ponad 2,5-krotnie wyższym ryzykiem wystąpienia uszkodzeń łąkotki.

Misra i wsp. wykazali, że niedobór witaminy K był związany z 1,5-krotnie wyższym ryzykiem rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego i z aż ponad 2-krotnym ryzykiem wystąpienia uszkodzeń chrząstki.

W innym badaniu obserwacyjnym zauważono, że osoby z niskim poziomem witaminy K w osoczu charakteryzowały się większą częstością występowania objawów choroby zwyrodnieniowej stawów w obrębie ręki i kolana.

Z drugiej strony, wyniki badania randomizowanego przeprowadzonego przez Neogi i wsp. wykazały brak ogólnego wpływu witaminy K na częstość występowania choroby zwyrodnieniowej stawów ręki.

Witamina K - wpływ na naczynia krwionośne

Witamina K zmniejsza zwapnienie naczyń krwionośnych

W naczyniach krwionośnych odkładają się sole wapniowo-fosforanowe, w wyniku czego tracą swoją elastyczność. Konsekwencją tego może być rozwój chorób sercowo-naczyniowych.

Witamina D wpływa na produkcję białek (MGP), które w formie „nieaktywnej” mogą przyczyniać się do niekorzystnego zjawiska, jakim jest kalcyfikacja (zwapnienie) naczyń krwionośnych. Obecność witaminy K pozwala na uaktywnienie tych cząsteczek, zapobiegając w ten sposób szkodliwemu działaniu witaminy D.

Witamina K aktywuje cząsteczki MGP (rodzaj białek, z ang. matrix Gla protein), które hamują procesy zwapnienia (tzw. kalcyfikacji) naczyń krwionośnych. Aktywowane cząsteczki MGP wiążą jony wapnia i fosforu, nie pozwalając na ich odkładanie się w naczyniach krwionośnych, utrzymując w ten sposób elastyczność tętnic. Bez obecności witaminy K, cząsteczki MGP nie mogą pełnić wspomnianych funkcji. 

Dlatego też niedobór witaminy K może być przyczyną zwiększenia ryzyka zwapnienia tętnic, co w dalszej kolejności może skutkować rozwojem nadciśnienia tętniczego krwi i wystąpieniem udarów mózgu oraz zawałów.

W wielu badaniach zaobserwowano, że osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe – warfarynę (które hamują „regenerację” witaminy K, a tym samym jej aktywność) cechują się wyższym ryzykiem zwapnienia naczyń krwionośnych. Trzeba również podkreślić, że nie u wszystkich pacjentów nastąpi kalcyfikacja naczyń. Zależy to od uwarunkowań genetycznych, diety i stosowanych innych leków, w tym antybiotyków, salicylanów, leków hipotensyjnych, a także suplementacji witaminą D. Potwierdza to działanie witaminy K zapobiegające zwapnieniu naczyń krwionośnych.

Warto wspomnieć, że stosowanie warfaryny (antagonisty witaminy K) u kobiet w I trymestrze ciąży może prowadzić do tzw. embriopatii warfarynowej – stanu patologicznego noworodka objawiającego się m.in. zwapnieniem i niedorozwojem kości kończyn oraz chrząstek stawowych, co może być przyczyną wystąpienia karłowatości.

Witamina K - choroby sercowo-naczyniowe

Analiza wyników pochodzących z obszernego badania o nazwie The Rotterdam Study wykazała, że im więcej osoby spożywały witaminy K2, tym mniejsze miały ryzyko rozwoju choroby wieńcowej i niższa była wśród nich śmiertelność. Jednakże takiego związku nie zaobserwowano w przypadku spożycia witaminy K1.

Do podobnych wniosków doszli Zwakenberg i współpracownicy, którzy na podstawie badania (EPIC-NL), którym objęto 33 289 osób stwierdzili, że wysokie spożycie witaminy K2 jest związane z niższą śmiertelnością z powodu chorób sercowo-naczyniowych. 

Wydaje się, że działanie zapobiegające zwapnieniu tętnic oraz potencjalne obniżenie ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych związane są przede wszystkim z obecnością witaminy K2.

Witamina K - funkcje poznawcze

Witamina K poprawia zdolności poznawcze

Na podstawie badań obserwacyjnych zauważono, że osoby starsze, które spożywały większe ilości witaminy K (393,8 ug/dzień) rzadziej skarżyły się na problemy z pamięcią, w porównaniu do osób spożywających mniejsze ilości witaminy K (298 ug/dzień). Dodatkowo wykazano, że im wyższe było spożycie witaminy K, tym lepsze rezultaty osiągnięto w kwestionariuszu mierzącym pogorszenie się pamięci związane z wiekiem (MAC-Q, ang. Memory Assessment Clinic-Q).

W innym doświadczeniu stwierdzono, że osoby w wieku 70-85 lat, które miały wyższe stężenie filochinonu (witaminy K1) we krwi, cechowały się lepszą werbalną pamięcią epizodyczną. Z drugiej strony takiej zależności nie stwierdzono dla innych badanych parametrów, takich jak: funkcje wykonawcze, niewerbalna pamięć epizodyczna i prędkość przetwarzania.

Chouet i wsp. zaobserwowali, że osoby starsze, które miały wyższy poziom witaminy K1 we krwi charakteryzowały się lepszymi wynikami uzyskanymi w kwestionariuszu służącym do rozpoznawania otępień (MMSE, ang. Mini-Mental State Examination).

Leki blokujące działanie witaminy K mogą osłabiać funkcje poznawcze u osób starszych

W przeprowadzonym badaniu prospektywnym stwierdzono, że stosowanie antagonistów witaminy K (np. leków, które zmniejszają „aktywność” witaminy K) przez osoby starsze wiązało się z uzyskaniem gorszych wyników w zakresie funkcji wykonawczych. Z drugiej strony nie odnotowano  wpływu antagonistów witaminy K na wyniki uzyskane w kwestionariuszu badającym występowanie otępień (MMSE).

Z kolei w doświadczeniu wykonanym przez Ferlanda i wsp., którym objęto 7133 osoby starsze w wieku równym lub powyżej 65 lat wykazano, że stosowanie antagonistów witaminy K nie ma szkodliwego wpływ na funkcje poznawcze.

Witamina K - insulinoooporność

Witamina K raczej nie ma istotnego wpływu na insulinooporność

Badania przeprowadzone przez Choi i wsp. z udziałem 42 zdrowych, młodych mężczyzn wykazały, że suplementacja witaminą K2 (menatetreon) w dawce 30 mg/dzień przez 4 tygodnie spowodowała zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę. .

W badaniu randomizowanym z podwójnie ślepą próbą stwierdzono, że suplementacja witaminą K1 w ilości 500 ug/dzień przez 36 miesięcy przyczyniła się do obniżenia wartości wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR, ang. homeostatic model assessment of insulin resistance) wśród mężczyzn. Jednocześnie nie stwierdzono wpływu witaminy K na insulinooporność u badanych kobiet.

Wyniki opublikowanej metaanalizy z 2017 roku, obejmującej 1077 osób wskazują, że suplementacja witaminą K nie ma wpływu na insulinooporność. Nie wykazano również znaczenia witaminy K w obniżeniu stężenia glukozy i stężenia insuliny na czczo.

Opracowanie 13 badań naukowych potwierdziło, że suplementacja witaminą K nie ma wpływu na wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR) oraz nie wpływa na poziom glukozy i insuliny na czczo. Wykazano jedynie korzystny efekt witaminy K na współczynnik wrażliwości na insulinę, który dostarcza informacji, o ile nastąpi spadek poziomu glukozy we krwi po podaniu 1 jednostki insuliny.