Przyczyny i objawy niedoboru Witaminy K + jak badać i leczyć

 

---

---

​​​​​Witamina K – ile jej potrzebujemy?

Aby nie dopuścić do powstania niedoborów witaminy K należy spożywać jej odpowiednie ilości. Co prawda organizm człowieka jest w stanie w pewnym stopniu syntetyzować (wytwarzać) witaminę K za sprawą obecnej w jelitach flory bakteryjnej, jednakże ilość wyprodukowanej witaminy jest zbyt niska, aby w pełni pokryć na nią zapotrzebowanie.

Według rekomendacji, dorosły człowiek powinien codziennie spożywać ok. 60 µg witaminy K. W uproszczeniu, należy dostarczać ok. 1 µg witaminy K na każdy jeden kilogram masy ciała.

Witamina K – przyczyny niedoboru

1. W populacji ogólnej nie obserwuje się niedoborów witaminy K

Witamina K jest szeroko rozpowszechniona w żywności. Dlatego też spożywanie urozmaiconej diety zapewnia odpowiedni dowóz tego składnika dla naszego organizmu. Dodatkowo witamina K jest również wytwarzana przez florę bakteryjną zasiedlającą nasze jelita, co zwiększa jej całkowitą pulę. 

Zaobserwowano, że dieta stosowana w krajach rozwiniętych dostarcza dziennie średnio 60–200 µg witaminy K, co w pełni pokrywa na nią zapotrzebowanie organizmu.

2. Niedobór witaminy K może wynikać z niskiego spożycia zielonych warzyw liściastych

Głównym źródłem pokarmowym witaminy K są zielone warzywa liściaste. Szczególnie bogate w witaminę K1 są: jarmuż, brokuły, szpinak, kalafior, kapusta, sałata.

Ponadto witaminę K można znaleźć w mniejszych ilościach w oleju sojowym i rzepakowym, a także w serach, jajach i mięsie. Tym samym, niewłaściwie skomponowana i nieprzestrzegana dieta mogą doprowadzić do niskiego poziomu tego składnika w naszym organizmie.

Jednakże ze względu na wysoką dostępność na rynku produktów bogatych w witaminę K, jej niedobory u osób dorosłych występują bardzo rzadko.

3. Zaburzone wchłanianie tłuszczów może być przyczyną niedoborów witaminy K

Jak wspomniano, witamina K jest rozpuszczalna w tłuszczach. Tym samym utrudnione wchłanianie lipidów (tłuszczów) może powodować mniejsze przyswajanie witaminy K, w konsekwencji prowadząc do jej niedoborów. Stany zaburzonego wchłaniania tłuszczów mogą być obecne u osób cierpiących na:

• Mukowiscydozę
• Chorobę Leśniowskiego-Crohna
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• Przewlekłe zapalenie trzustki

4. Stosowanie niektórych leków może wyczerpywać zapasy witaminy K

Prowadzone badania nad interakcjami pomiędzy składnikami żywności, a stosowanymi lekami wykazały, że antykoagulanty (leki przeciwzakrzepowe, takie jak np. warfaryna) powodują obniżenie zasobów czynników krzepnięcia krwi związanych z witaminą K. Dzieje się tak dlatego, że leki te blokują regenerację witaminy K.

Osoby, które przyjmują leki przeciwzakrzepowe powinny zadbać o stały poziom spożycia witaminy K. Nagłe wahania w jej podaży mogą niekorzystnie wpływać na zwiększenie lub zmniejszanie działania leków.

Dodatkowo stosowanie leków obniżających poziom cholesterolu we krwi (takich jak np. cholestyramina) może obniżać stopień wchłaniania witaminy K w jelitach.

Przyjmowanie antybiotyków również może obniżać poziom witaminy K w organizmie człowieka w wyniku niszczenia flory bakteryjnej produkującej ten składnik.

5. Suplementacja witaminą E może zmniejszać przyswajalność witaminy K

W przeprowadzonych badaniach zauważono, że suplementacja wysokimi dawkami witaminy E może obniżać przyswajanie witaminy K.

6. Osoby po hemodializie mogą mieć niedobór witaminy K

Niższe poziomy witaminy K mogą być obserwowane u osób poddawanych hemodializie. Według danych opublikowanych przez Pilkey i wsp. problem ten może dotykać niemal 1/3 osób dializowanych.

Z kolei w badaniach przeprowadzonych przez Cranenburg i wsp. wykazano, że aż 45% osób dializowanych miało niedobór witaminy K.

7. Przewlekła niewydolność wątroby może być przyczyną niedoboru witaminy K

Niedobory witaminy K niejednokrotnie stwierdzono wśród osób cierpiących na przewlekłą niewydolność wątroby.

8. Niedobór witamin K obserwuje się u osób starszych

W grupie ryzyka znajdować się mogą osoby starsze, których dieta zwykle jest mniej urozmaicona. Co więcej, u osób starszych wykazano mniejszą produkcję witaminy K2 przez obecną w jelitach florę bakteryjną.

9. Szczególnie narażone na niedobór witaminy K są noworodki i niemowlęta

Zdrowe osoby dorosłe są zwykle bardzo rzadko narażone na wystąpienie niedoborów witaminy K.

Zbyt niskie stężenie witaminy K obserwuje się wśród noworodków i niemowląt do 3 miesiąca życia.

Nowonarodzone dzieci charakteryzują się nierozwiniętą jeszcze mikroflorą jelitową, wytwarzającą witaminę K.

Ponadto mleko kobiece zawiera niewielkie poziomy witaminy K. Dlatego też Panel Ekspertów w dziedzinie Pediatrii i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego rekomenduje podawanie witaminy K domięśniowo noworodkom tuż po narodzeniu. 

Działanie takie jest również uregulowane przez Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 roku w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem. Fragment dotyczący podawania witaminy K brzmi: „Noworodkowi należy wykonać czynności profilaktyczne obejmujące profilaktykę krwawienia wywołanego niedoborem witaminy K przez jednorazowe podanie witaminy K, zgodnie z aktualnymi zaleceniami”.

Witamina K jest magazynowana w organizmie

Witamina K jest rozpuszczalna w tłuszczach i z tego też powodu może być odkładana w tkankach organizmu człowieka.

Filochinon (witamina K1) magazynowany jest przede wszystkim w wątrobie, sercu i trzustce, zaś menachinon (witamina K2) – w trzustce, nerkach i mózgu.

W związku z powyższym, organizm człowieka jest mniej wrażliwy na chwilowy niedobór witaminy K w diecie, w porównaniu do niedoboru witamin rozpuszczalnych w wodzie, takich jak witamina C czy też witaminy z grupy B.

Witamina K – skutki niedoboru

1. Niedobór witaminy K może prowadzić do samoistnego krwawienia

Głównym objawem niewystarczającego poziomu witamy K w naszym organizmie jest występujące nadmierne krwawienie. Zwykle obserwuje się krwotoki mięśniowe i podskórne.

Ponadto u osób dotkniętych niedoborem witaminy K następuje wydłużony czas krzepnięcia krwi i gojenia się ran.

Przy niskim stężeniu witaminy K może wystąpić również krwiomocz.

Dodatkowo brak witaminy K u kobiet może być przyczyną zbyt obfitego miesiączkowania.

U noworodków, w wyniku niedoboru witaminy K może nastąpić krwawienie z przewodu pokarmowego, pępka oraz skóry. Z kolei u niemowląt w 2 – 12 tygodniu życia może wystąpić krwawienie śródczaszkowe związane z wysokim ryzykiem śmiertelności.

2. Niskie spożycie witaminy K zwiększa ryzyko złamań i osteoporozy

Poza rolą w krzepnięciu krwi, witamina K uczestniczy w tworzeniu kości. Przyczynia się ona do aktywacji osteokalcyny (białka wpływającego korzystnie na mineralizację kości) poprzez udział w jej karboksylacji.

Dodatkowo oddziałuje na aktywność osteoblastów (komórek tworzących kości). Powoduje również apoptozę (śmierć) osteoklastów (tzw. komórek kościogubnych, związanych z rozpuszczaniem tkanki kostnej).

Dlatego też niedobór witaminy K może wiązać się z zwiększoną częstotliwością występowania choroby zwyrodnieniowej stawów, osteoporozy i złamań kości.

3. Niedobór witaminy K może być przyczyną zwapnienia naczyń krwionośnych

Jedną z ważnych ról witaminy K w organizmie człowieka jest aktywacja specyficznych białek (MGP, ang. matrix Gla protein). Aktywowane białka zapobiegają odkładaniu się wapnia i fosforu w naczyniach krwionośnych. Dlatego też w przypadku niedoboru witaminy K ich działanie może zostać zahamowane, co będzie skutkować niekorzystnym dla zdrowia zwapnieniem naczyń krwionośnych (tzw. kalcyfikacją).

Przypuszcza się, że spożycie witaminy K1 może być niewystarczające, aby zapobiec zwapnieniu naczyń krwionośnych. Sugeruje się, że witamina K2 jest skuteczniejsza w hamowaniu zwapnienia tętnic.

W jednym z badań zauważono, że osoby, które spożywały największe ilości witaminy K2 miały o 52% niższe ryzyko kalcyfikacji naczyń krwionośnych.

4. Stosowanie warfaryny w ciąży może prowadzić do embriopatii warfarynowej

Wielokrotnie zaobserwowano, że podawanie kobietom w ciąży warfaryny (hamującej aktywność witaminy K) może być przyczyną wystąpienia u noworodków tzw. embriopatii warfarynowej. Charakteryzuje się ona m.in. zwapnieniem i niedorozwojem kości kończyn, zmniejszeniem masy czy też niedorozwojem umysłowym dzieci.

Witamina K – badanie niedoboru

Diagnostyka niedoboru witaminy K jest stosunkowo utrudniona. Powszechnie nie stosuje się oznaczenia witaminy K we krwi. Zawartość tego składnika w osoczu jest bardzo wrażliwa na wahania spożycia go wraz z dietą.

Badanie czasu protrombinowego (PT) w diagnozie niedoboru witaminy K

Jednym z najlepszych sposobów pozwalających w dużym stopniu określić, czy dotyczy nas problem niedoboru witaminy K jest określenie czasu protrombinowego. Wydłużenie tego czasu może świadczyć o niedoborze witaminy K. Za wartość prawidłową czasu protrombinowego uznaje się zakres INR 2,0–3,5.

Badania fizykalne

Skuteczne może okazać się również badanie przedmiotowe (fizykalne), w którym obserwuje się występowanie krwawień z nosa i dziąseł, powstawanie siniaków czy też krwiomoczu.

Wskaźniki biochemiczne krwi

Za marker (wskaźnik) niedoboru witaminy K uważa się stężenie białka indukowanego niedoborem witaminy K (w skrócie PIVKA II) w osoczu krwi. Przy stężeniu PIVKA powyżej 3 ng/ml można wnioskować o niedoborze witaminy K w zapasach wątrobowych.

Innym z markerów służących z kolei do określenia poziomu zmagazynowania witaminy K w kościach jest stężenie niekarboksylowanej osteokalcyny (% ucOC).

Jednakże powyższe dwa markery stosowane są zwykle tylko w badaniach naukowych i niewykorzystywane są w powszechnej praktyce.

Witamina K – jak uzupełnić niedobór?

W przypadku wystąpienia niedoboru witaminy K należy jak najszybciej uzupełnić jej zapasy. W tym celu należy zapewnić odpowiednie spożycie produktów będących źródłem witaminy K, m.in. takich jak: zielone warzywa liściaste, oleje roślinne, margaryny, nerkowce, żółtko jaja, podroby mięsne.

Dodatkowo można wspomóc się suplementami diety zawierającymi witaminę K2.