Kwas foliowy właściwości

Kwas foliowy - krwinki czerwone

Kwas foliowy wykorzystywany jest do produkcji erytrocytów (krwinek czerwonych)

Kwas foliowy uczestniczy w przemianach kwasów nukleinowych i jest niezbędny do właściwego wytwarzania DNA. Poprzez te procesy, kwas foliowy zapewnia produkcję czerwonych krwinek o prawidłowej budowie. Dlatego też niedostateczne spożycie kwasu foliowego grozi rozwojem niedokrwistości tzw. „megaloblastycznej”.

Kwas foliowy - powstawanie aminokwasów

Kwas foliowy bierze udział w przemianach aminokwasów

Poprzez skomplikowane procesy biochemiczne, kwas foliowy uczestniczy w powstawaniu różnych aminokwasów, które w dalszym etapie mogą być wykorzystywane w produkcji białek.

Kwas foliowy wykorzystywany jest do przekształcania homocysteiny do aminokwasu – metioniny. Kwas foliowy bierze również udział w wytwarzaniu glicyny i kwasu glutaminowego .

Kwas foliowy - kobiety ciężarne

Kwas foliowy jest odpowiedzialny za prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu

Kwasu foliowy uczestniczy w procesach podziału nowych komórek. Działanie to jest szczególnie istotne w przypadku intensywnie rozwijającego się płodu.

Kwas foliowy uczestniczy w kształtowaniu się cewy nerwowej płodu, z której w dalszych etapach rozwija się mózg i rdzeń kręgowy noworodka.

W wyniku niedoboru kwasu foliowego mogą zostać zaburzone procesy rozwoju cewy nerwowej, co może skutkować inwalidztwem lub śmiercią noworodka. Z tego też względu tak bardzo istotne jest, aby kobiety już na etapie planowania ciąży (a następnie w jej trakcie) suplementowały kwas foliowy.

Na podstawie zebranych wyników z metaanaliz, w jednej z prac przeglądowych wykazano, że kobiety, które spożywały wyższe ilości kwasu foliowego miały niższe ryzyko urodzenia dzieci z wadą cewy nerwowej aż o 46-62%.

Spożycie kwasu foliowego może zmniejszać ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego

Metaanaliza ośmiu badań obserwacyjnych wykazała, że kobiety ciężarne, które suplementowały kwas foliowy miały o 22% mniejsze ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego, w porównaniu do kobiet nieprzyjmujących kwasu foliowego.

Liu i wsp. stwierdzili, że suplementacja preparatami wielowitaminowymi zawierającymi w swoim składzie kwas foliowy może zmniejszać ryzyko stanu przedrzucawkowego. Jednocześnie autorzy badania nie stwierdzili, aby podawanie kwasu foliowego pomogło zapobiegać wystąpieniu nadciśnienia ciążowego.

Kwas foliowy - poziom homocysteiny

Kwas foliowy obniża poziom homocysteiny

Kwas foliowy jest składnikiem niezbędnym do przekształcania homocysteiny do metioniny. Tym samym witamina ta jest odpowiedzialna za obniżanie stężenia homocysteiny we krwi. Jest to bardzo ważne działanie, ponieważ uważa się, że wysoki poziom homocysteiny może być przyczyną rozwoju miażdżycy i innych chorób układu krążenia.

W opracowaniu, w którym uwzględniono wyniki 25 badań randomizowanych z grupą kontrolną potwierdzono, że kwas foliowy przyczynia się do obniżenia poziomu homocysteiny we krwi. Zauważono, że dawka kwasu foliowego na poziomie 0,2 mg/dzień skutkowała obniżeniem stężenia homocysteiny o 13%. Zwiększenie ilości spożywanego kwasu foliowego do 0,4 i 0,8 mg/dzień spowodowało większy spadek zawartości homocysteiny we krwi, który wynosił 23%.

Kwas foliowy - depresja

Kwas foliowy może mieć znaczenie w leczeniu stanów depresyjnych

Wyniki metaanalizy obejmującej 3 badania randomizowane wykazały, że podawanie kwasu foliowego w dawce 0,5 – 50 mg spowodowało u pacjentów poprawę stanu zdrowia psychicznego. Uczestnicy badań, którzy otrzymywali kwas foliowy uzyskali korzystne, niższe wyniki w Skali depresji Hamiltona. U niektórych osób suplementowanych kwasem foliowym stwierdzono niższą punktację nawet o 52%, w porównaniu do osób z grupy placebo.

W innej z przeprowadzonych metaanaliz zauważono, że osoby, u których zdiagnozowano depresję miały niższym poziom kwasu foliowego we krwi, w porównaniu do osób zdrowych. Może to świadczyć o znaczeniu kwasu foliowego w rozwoju depresji.

W opublikowanej na łamach czasopisma Psychopharmacology w 2018 roku metaanalizie wykazano, że połączone podawanie leków antypsychotycznych i suplementacja kwasu foliowego zmniejszają objawy negatywne schizofrenii. Jednocześnie nie zaobserwowano wpływu kwasu foliowego na występowanie objawów pozytywnych i symptomów depresji.

Autorzy metaanalizy pochodzącej z 2015 roku wskazali, że długotrwała suplementacja kwasem foliowym i witaminą B12 (od kilku tygodni do kilku lat) może zmniejszać ryzyko nawrotów stanów depresyjnych o ok. 67%, a także obniżać ryzyko pojawienia się klinicznie istotnych objawów choroby u osób zagrożonych o 35%.

Kwas foliowy - właściwości przeciwzapalne

Kwas foliowy zmniejsza stan zapalny organizmu

Bahmani i wsp. analizowali wpływ suplementacji kwasem foliowym na poziom białka C-reaktywnego (CRP, ang. C-reactive protein), które jest stosowane jako wskaźnik stanu zapalnego organizmu. W przeprowadzonym badaniu z udziałem 69 kobiet w wieku 18-40 lat ze zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovary syndrome) zauważono, że u kobiet, którym podawano codziennie 5 mg kwasu foliowego przez 8 tygodni nastąpiło obniżenie stężenia cząsteczek zapalnych o 15,2%.

W badaniach przeprowadzonych z udziałem Chińczyków w podeszłym wieku, u których stwierdzono lekkie upośledzenie funkcji poznawczych badano wpływ podawania kwasu foliowego na stężenie związków o działaniu zapalnym, takich jak interleukina-6 (IL-6, ang. interleukin) i czynnik martwicy nowotworu (TNF-alfa, ang. tumor necrosis factor). Stwierdzono, że suplementacja kwasem foliowym w dawce 400 µg/dzień przez 12 miesięcy spowodowała obniżenie wspomnianych związków zapalnych: IL-6 o 18,3% i TNF-alfa o 27%.

Solini i wsp. wykazali, że podawanie 2,5 mg kwasu foliowego dziennie przez 3 miesiące osobom otyłym spowodowało obniżenie poziomu cytokiny (cząsteczki sygnałowej) zapalnej - interleukiny 8 (o 17%), a także białka chemotaktycznego monocytów (MCP, ang. monocyte chemoattractant protein) (o 14,9%) oraz białka C-reaktywnego (o 6%).

Obniżenie stanu zapalnego zaobserwowano również u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, którym podawano 15 mg kwasu foliowego przez 45 dni.

Z kolei w doświadczeniu z udziałem 522 osób starszych (o średniej wieku 72 lat) chorujących na hipercholesterolemię (podwyższony poziom cholesterolu we krwi) wykazano, że codzienne podawanie kwasu foliowego w ilości 400 µg oraz witaminy B12 w ilości 500 µg nie miało istotnego wpływu na poziom związków prozapalnych (białka C-reaktywnego), w porównaniu do grupy placebo.

Aktualny stan wiedzy pokazuje, że spożywanie wysokich ilości kwasu foliowego przyczynia się do obniżenia stanu zapalnego ustroju.

Kwas foliowy - naczynia krwionośne

Kwas foliowy wpływa korzystnie na naczynia krwionośne

Wyniki metaanalizy opublikowanej w 2014 roku wykazały, że suplementacja kwasem foliowym w dawce 5 mg dziennie przez ponad 4 tygodnie znacząco poprawiła funkcjonowanie naczyń krwionośnych u osób z chorobą wieńcową. Dodatkowo podawanie kwasu foliowego spowodowało obniżenie stężenia homocysteiny we krwi, której wysoki poziom uważany jest za czynnik wpływający na rozwój chorób układu krążenia.

W innym opracowaniu obejmującym 14 badań stwierdzono, że kwas foliowy wpływa korzystnie na zdrowie naczyń krwionośnych. Za skuteczną dawkę uznano 5 i 10 mg kwasu foliowego.

Potwierdzono też, że osoby będące w grupie ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych oraz cierpiące na przewlekłe choroby nerek, które suplementowały kwas foliowy miały mniejszą grubość błony środkowej i wewnętrznej tętnicy szyjnej, w porównaniu do osób nieprzyjmujących witaminy B9. Ma to istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu krążenia, ponieważ uważa się, że im większa grubość wspomnianych błon, tym większe ryzyko rozwoju miażdżycy i innych chorób naczyniowych.

Kwas foliowy - udar mózgu

Kwas foliowy może zmniejszać ryzyko udaru mózgu

Huo i wsp. stwierdzili, że podawanie kwasu foliowego w ilości 0,4-0,8 mg dziennie obniżyło ryzyko udaru mózgu o 11% u osób, które nie spożywają żywności wzbogaconej w kwas foliowy.

W wyniku opracowanej analizy obejmującej 30 badań randomizowanych, w których uczestniczyło ponad 80 000 osób dostarczono wniosków wskazujących, że suplementacja kwasem foliowym obniża ryzyko udaru mózgu o 10% i zmniejsza o 4% wystąpienie chorób układu krążenia.

Z kolei inni naukowcy stwierdzili, że u osób suplementujących kwas foliowy, które nie spożywają żywności wzbogaconej w ten składnik ryzyko udaru jest niższe o 15%.

Podobne wyniki, czyli zmniejszenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu o 15%  zaobserwowali Hsu i wsp. w opublikowanej przez siebie w 2018 roku metaanalizie.

Wyniki pracy opublikowanej w poczytnym czasopiśmie Lancet wykazały, że suplementacja kwasem foliowym wiązała się ze zmniejszeniem ryzyka udaru mózgu o 18%. W przypadku długotrwałej suplementacji (powyżej 3 lat) witaminą B9 autorzy publikacji wskazali obniżenie ryzyka udaru nawet o 29%.

Kwas foliowy - nowotwory

Kwas foliowy może zmniejszać ryzyko raka trzustki i przełyku

Na podstawie przeprowadzonej metaanalizy zauważono, że spożywanie kwasu foliowego może przyczyniać się do obniżenia ryzyka rozwoju raka trzustki. Autorzy publikacji stwierdzili, że osoby, które spożywały wysokie ilości kwasu foliowego wraz z dietą były o ok. 34% mniej narażone na rozwój raka trzustki niż osoby, które spożywały niewielkie ilości kwasu foliowego.

Analiza 9 wyników badań naukowych pokazała, że spożycie kwasu foliowego może wiązać się z obniżeniem ryzyka wystąpienia raka przełyku o 41%. Z drugiej strony wykazano, że spożycie kwasu foliowego nie wpływa na ryzyko raka żołądka.

Wyniki metaanalizy opublikowanej w 2006 roku wskazały, że osoby, które cechowały się najwyższym poziomem spożycia kwasu foliowego miały o 34% niższe ryzyko rozwoju raka przełyku w odniesieniu do osób charakteryzujących się najniższym poziomem spożycia.

W nowszym opracowaniu pochodzącym z 2017 roku stwierdzono, że spożycie wysokich dawek kwasu foliowego może wiązać się z obniżeniem ryzyka wystąpienia raka przełyku o ok. 45%.

Na podstawie danych zamieszczonych na łamach czasopisma European Journal of Cancer Prevention wykazano, że dostarczanie dużych ilości kwasu foliowego może wiązać się z obniżeniem ryzyka raka przełyku o 36%.

Kwas foliowy jest skuteczny w zmniejszaniu ryzyka raka płuc

W badaniach przeprowadzonych z udziałem byłych palaczy, zauważono, że osoby, które spożywały najwyższe ilości kwasu foliowego miały o 40% niższe ryzyko rozwoju raka płuc, w porównaniu do osób dostarczających jego niewielkie ilości.

W innym doświadczeniu wykazano, że osoby, które miały wyższy poziom kwasu foliowego we krwi miały niższe (o 39%) ryzyko wystąpienia raka płuc, w porównaniu do uczestników badań z niskim stężeniem tego składnika.

Na podstawie wykonanej metaanalizy, którą objęto 6 badań kontrolnych stwierdzono, że wysokie spożycie kwasu foliowego może skutkować niższym ryzykiem rozwoju raka płuc, nawet o 36%.

Z drugiej strony, opracowanie 9 badań kohortowych, w których uczestniczyło łącznie 566 921 osób pokazało, że wysokie spożycie kwasu foliowego ma znikomy wpływ na obniżenie ryzyka (o 8%) wystąpienia raka płuc.

Biorąc pod uwagę wszystkie wspomniane badania naukowe można potwierdzić, że kwas foliowy ma działanie przeciwnowotworowe w przypadku raka płuc.

Kwas foliowy a inne rodzaje nowotworów

Metaanaliza badań kohortowych wskazała, że ogólne spożycie kwasu foliowego (łącznie z produktów spożywczych i suplementów diety) może obniżyć ryzyko raka jelita grubego o 29%.

Wyniki metaanalizy opublikowanej w 2013 roku na łamach czasopisma International Journal of Cancer wskazały, że suplementacja kwasem foliowym nie wpływa na ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, prostaty, płuc i piersi. W opracowaniu tym jednocześnie stwierdzono, że kwas foliowy może obniżać ryzyko czerniaka o 53%.

Brak wpływu spożycia kwasu foliowego na rozwój raka jelita grubego potwierdzono również w metaanalizie z 2014 roku.

Kwas foliowy - insulinooporność

Kwas foliowy obniża poziom insulinooporności

Metaanaliza 16 badań randomizowanych obejmujących 763 osób wykazała, że uczestnicy, badań, którzy przyjmowali kwas foliowy cechowali się niższym stężeniem insuliny we krwi. Dodatkowo, osoby te miały niższą wartość wskaźnika insulinooporności HOMA-IR (ang. Homeostasis Model Assessment). Z drugiej strony, nie zauważono wpływu podawania kwasu foliowego na stężenie glukozy we krwi na czczo i poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c).

Metaanaliza 18 badań, w których uczestniczyło łącznie ponad 21 000 osób pokazała, że suplementacja kwasem foliowym obniża wartość wskaźnika insulinooporności. W przygotowanym opracowaniu zauważono również, że podawanie kwasu foliowego obniża poziom glukozy we krwi, ale tylko w bardzo niewielkim, nieznaczącym stopniu. Dodatkowo potwierdzono, że kwas foliowy nie ma wpływu na stężenie hemoglobiny glikowanej i ryzyko wystąpienia cukrzycy.

Kwas foliowy - menopauza

Kwas foliowy łagodzi objawy klimakterium

Bani i wsp. przeprowadzili badanie randomizowane, w którym 35 kobietom podawali kwas foliowy w ilości 1 mg/dzień przez 4 tygodni. Druga grupa kobiet (również 35 osób) otrzymywała placebo. Analiza uzyskanych wyników wskazała, że suplementacja kwasem foliowym była skuteczna w zmniejszeniu nasilenia, czasu trwania i częstotliwości uderzeń gorąca u kobiet z menopauzą.

Kwas foliowy - choroba Alzheimera

Kwas foliowy zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera

W przeprowadzonym badaniu obserwacyjnym stwierdzono, że osoby, które spożywały wyższe ilości kwasu foliowego miały o 55% niższe ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera. 

W badaniu autorstwa Ravaglia i wsp. wykazano, że osoby, które cechowały się niską zawartością kwasu foliowego we krwi miały niemal dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju choroby Alzheimera.

Luchsinger i wsp. stwierdzili, że dopiero wyższe spożycie kwasu foliowego (>400 ug/dzień) może skutkować mniejszym ryzykiem wystąpienia choroby Alzheimera. Przy niższych dawkach nie odnotowano aby kwas foliowy mógł pełnić taką funkcję ochronną.

Autorzy dwóch prac przeglądowych również potwierdzili, że zapewnienie odpowiednio wysokiego spożycia kwasu foliowego może w pewnym stopniu chronić przed rozwojem choroby Alzheimera.