Rodzynki

Prawdopodobnie rodzynki były znane ludzkości już w czasach prehistorycznych. Wskazują na to znaleziska archeologiczne oraz malowidła ścienne z rejonów Morza Śródziemnego oraz Izraela. Naukowcy podejrzewają, że rodzynki zostały "odkryte" przez przypadek, gdy ówcześna ludność zbieracka zaobserwowała, że winogrona, które zasuszyły się na słońcu, nadal nadają się do spożycia. Rozpowszechnienie rodzynek na tereny zachodniego świata zawdzięczamy natomiast egipskim oraz fenickim kupcom.

Obecnie istnieje kilka rodzajów rodzynek, w zależności od tego, jaka odmiana winogron została wykorzystana do ich produkcji. Poszczególne rodzaje różnią się między sobą m.in. kolorem, wielkością i smakiem. Najbardziej popularne są jednak rodzynki sułtańskie, które powstają z owoców winorośli właściwej (Vitis vinifera L.), odmiany Thompson seedless .

Rodzynki mogą być wykorzystywane zarówno do jedzenia na surowo, jak i do wypieków, deserów lub nawet dań głównych.

Rodzynki - wartości odżywcze

Rodzynki zawierają jedynie 15,5% wody. Stanowią wysokokaloryczną przekąskę, ponieważ dostarczają 299 kcal w 100 g produktu. Jest to związane z wysoką zawartością węglowodanów, w tym głównie cukrów prostych (glukozy i fruktozy).

Wartości odżywcze w przeliczeniu na porcję rodzynek (1 garść = ok. 30 g):

• Kalorie - 89,7 kcal
• Białko - 0,99 g
• Tłuszcz - 0,08 g
• Węglowodany - 23,79 g
  • Cukry proste - 19,56 g
  • Błonnik pokarmowy - 1,35 g .

Rodzynki mają średni indeks oraz ładunek glikemiczny

Indeks glikemiczny rodzynek ma wartość 64 (IG = 64), co klasyfikuje je do produktów o średniej wartości IG. Również ładunek glikemiczny rodzynek ma średnią wartość, ponieważ dla standardowej porcji wynosi on 15,2 (ŁG = 15,2) .

Ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych oraz średnie wartości IG oraz ŁG, osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej powinny uważać na nadmierne spożycie rodzynek. Należy je odpowiednio wkomponować w posiłek, aby nie powodowały wahań stężenia glukozy we krwi.

Rodzynki - witaminy i składniki mineralne

Rodzynki zawierają znacznie większe ilości składników mineralnych, niż witamin. Szczególnie wyróżnia się zawartość potasu i miedzi, a spośród witamin - witaminy B6.

Rodzynki zawierają sporo witaminy B6

Wraz ze standardową porcją rodzynek (1 garść = ok. 30 g) dostarczamy do organizmu 0,05 mg witaminy B6, co pozwala na pokrycie 3,7% dobowego zapotrzebowania na nią.

Witamina B6 w organizmie odgrywa rolę w:

• przekształcaniu niekorzystnego aminokwasu - homocysteiny, do nieszkodliwej metioniny,
• syntezie neuroprzekaźników, wpływając tym samym na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,
• syntezie hemoglobiny, czyli białka transportującego tlen do organów,
• produkcji przeciwciał, wpływając na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Zawartość witamin w porcji rodzynek (1 garść = ok. 30 g):

• Witamina B6 - 0,05 mg (3,7% RWS),
• Witamina B1 - 0,03 mg (2,9% RWS),
• Witamina B2 - 0,04 mg (2,7% RWS),
• Witamina B3 - 0,23 mg (1,4% RWS),
• Witamina K - 1,05 µg (1,4% RWS),
• Witamina C - 0,69 mg (0,9% RWS),
• Kwas foliowy - 1,5 µg (0,8% RWS),
• Witamina B5 - 0,03 mg (0,5% RWS),
• Witamina E - 0,04 mg (0,3% RWS).

Rodzynki dostarczają znaczne ilości potasu i miedzi

Porcja rodzynek (1 garść = ok. 30 g) zawiera 223,2 mg potasu, co pozwala pokryć 11,2% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. W takiej samej porcji znajduje się również 0,08 mg miedzi, co pokrywa dobowe zapotrzebowanie na nią w 8,2%.

Potas w organizmie bierze udział w:

• procesie prawidłowego przewodzenia impulsów nerwowych,
• przebiegu skurczu mięśni, w tym mięśnia sercowego,
• utrzymywaniu prawidłowego ciśnienia krwi,
• zachowywaniu równowagi kwasowo-zasadowej oraz optymalnego bilansu wodno-elektrolitowego.

Miedź w ustroju odpowiada za:

• neutralizację wolnych rodników pod postacią enzymu antyoksydacyjnego - dystmutazy ponadtlenkowej,
• metabolizm żelaza: wchłanianie, wbudowywanie do hemoglobiny, uwalnianie zapasów,
• prawidłową pigmentację skóry i włosów,
• mielinizację mózgu oraz rdzenia kręgowego.

Zawartość składników mineralnych w porcji rodzynek (1 garść = ok. 30 g):

• Potas - 223,2 mg (11,2% RWS),
• Miedź - 0,08 mg (8,2% RWS),
• Mangan - 0,08 mg (4,2% RWS),
• Fosfor - 29,4 mg (4,2% RWS),
• Żelazo - 0,54 mg (3,8% RWS),
• Magnez - 10,8 mg (2,9% RWS),
• Wapń - 18,6 mg (2,3% RWS),
• Cynk - 0,11 mg (1,1% RWS),
• Selen - 0,18 µg (0,3% RWS).

Rodzynki - składniki aktywne

Ponieważ rodzynki powstają w wyniku obróbki technologicznej winogron, obecne w nich składniki aktywne odpowiadają tym w surowych owocach. Są to głównie frakcje polifenoli - kwasy fenolowe, procyjanidyny i flawonole, takie jak kwercetyna, kemferol czy też rutyna. W rodzynkach, tak samo jak w winogronach wykryto także resweratrol, chociaż naukowcy biorą pod uwagę możliwość, że większość rodzynek nie będzie go zawierała. Jest to związane z tym, że winogrona wraz z dojrzewaniem tracą zdolność do wytwarzania tego związku, zaś owoce przetwarzane na rodzynki muszą osiągnąć odpowiedni stopień dojrzałości .

Co ciekawe, całkowita zawartość polifenoli w rodzynkach oraz w winogronach jest podobna, chociaż istnieją różnice w ilości poszczególnych związków. W wyniku przetwarzania szczególnie obniża się poziom procyjanidyn, natomiast zawartość flawonoli zostaje praktycznie niezmieniona .

Polifenole mają udowodnione m.in. działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz kardioprotekcyjne.

Rodzynki - właściwości

Rodzynki chronią przed rozwojem chorób sercowo-naczyniowych

Na rozwój chorób układu krążenia wpływają takie czynniki, jak nieprawidłowy poziom lipidów w surowicy krwi, czy też nieprawidłowe wartości ciśnienia krwi.

Zarówno badania kliniczne, jak i badania na zwierzętach laboratoryjnych wskazują, że zwiększona konsumpcja rodzynek przyczynia się do poprawy wspomnianych wyżej czynników ryzyka. Obniżeniu ulega stężenie cholesterolu całkowitego, lipoprotein LDL oraz trójglicerydów, natomiast wzrasta poziom korzystnych lipoproetin HDL . Efekt ten jest przypisywany wysokiej zawartości błonnika oraz polifenoli, które przyczyniają się do złagodzenia stanów zapalnych.

Dodatkowo, zwiększona konsumpcja rodzynek wpłynęła na obniżenie ciśnienia skurczowego oraz w mniejszym stopniu ciśnienia rozkurczowego krwi . Jest to związane z wysoką zawartością błonnika i potasu w rodzynkach, które sprzyjają zachowaniu prawidłowej pracy mięśnia sercowego oraz prawidłowej budowy naczyń krwionośnych.

Rodzynki usprawniają pracę jelit i zapobiegają rozwojowi chorób

Rodzynki zawierają znaczne ilości błonnika (zarówno frakcji rozpuszczalnych, jak i nierozpuszczalnych) oraz kwasu winowego. Jak dowiedli naukowcy, to te dwa czynniki w największym stopniu wpływają na poprawę pracy jelit. Grupy badawcze, które podczas eksperymentu spożywały określone porcje rodzynek, na koniec badania miały krótszy czas pasażu jelitowego i zmiękczony, łatwiejszy do wydalenia stolec . Dodatkowo, zaobserwowano znacznie mniejsze ilości wydalanych kwasów żółciowych, o których wiadomo, że ich wysoka zawartość w kale jest czynnikiem ryzyka rozwoju raka okrężnicy .

Obiecujące rezultaty przyniosły również badania in vitro oraz in vivo dotyczące wpływu rodzynek na skład mikrobiomu jelitowego. Zdrowy i zbalansowany mikrobiom wpływa nie tylko na prawidłową pracę jelit, ale również całego organizmu. W badaniu na liniach komórkowych zaobserwowano, że w wyniku dodania rodzynek, wzrosła liczba korzystnych bifidobakterii oraz pałeczek kwasu mlekowego . Badania na ludziach dowiodły zaś, że zaobserwowano wzrost ilości kolonii korzystnych bakterii (Faecalibacterium prausnitzii, Bacteroidetes spp.) oraz zmniejszenie ilości bakterii o negatywnym wpływie (Klebsiella sp.) .

Efekt ten jest przypisywany obecności w rodzynkach inuliny oraz fruktooligosacharydów, o których wiadomo że działają jak prebiotyki, sprzyjając namnażaniu się korzystnych bakterii. Jest to obiecująca perspektywa, wymagająca jednak dalszych badań w celu ugruntowania tezy.

Rodzynki mogą sprzyjać zachowaniu dobrego stanu uzębienia

Może się wydawać, że rodzynki nie są właściwym produktem dla utrzymania zdrowych zębów, ponieważ zawierają sporo cukrów prostych i są klejące. Badania jednak dowodzą, że sprzyjają neutralizacji wszystkich czynników ryzyka rozwoju próchnicy, czyli: niskiego pH jamy ustnej, przylegania jedzenia do zębów oraz obecności bakterii próchnicotwórczych w biofilmie na powierzchni zębów .

Konsumpcja rodzynek nie obniża pH jamy ustnej niżej, niż 5,5 (prawidłowe: 6-7), nie przyczynia się zatem do niekorzystnego zjawiska rozpuszczania szkliwa. Zbadano również, że rodzynki nie pozostają przyklejone do zębów dłużej, niż pozostałe produkty spożywcze . Dodatkowo, zawierają one takie substancje jak kwas oleanolowy i jego pochodne, czy też aldehyd oleanolowy, które wykazują działanie bakteriostatyczne w stosunku do gatunków bakterii, które sprzyjają rozwojowi próchnicy .

Rodzynki - przeciwwskazania

Mimo że rodzynki posiadają wiele korzystnych właściwości, nie są one wskazane do spożycia dla wszystkich. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby, które mają:

• stwierdzoną alergię - na winogrona lub rodzynki, ponieważ kontakt organizmu z alergenem może wywołać gwałtowną reakcję,
• zespół jelita drażliwego - rodzynki zaliczane są do produktów o wysokiej zawartości FODMAP, mogą zatem nasilać objawy choroby,
• nieswoiste choroby zapalne jelit - ze względu na wysoką zawartość błonnika, mogą podrażniać jelita i prowadzić do nasilenia objawów choroby.