Maniok

Maniok wywodzi się z Ameryki Południowej, z rejonów zachodniej Amazonii, gdzie był uprawiany przez rdzennych Indian. Przy okazji kolonizacji Ameryk przez Europejczyków, ówcześni kupcy zaprowadzili maniok również na tereny Azji oraz Afryki . Na chwilę obecną największy udział w światowej produkcji tego warzywa mają kraje afrykańskie (Nigeria, Demokratyczna Republika Konga) oraz azjatyckie (Tajlandia, Indonezja) .

Maniok stanowi jeden z ważniejszych elementów codziennej diety ludzi w krajach tropikalnych. Do spożycia nadają się prawie wszystkie części rośliny. Największe znaczenie kuliarne mają bulwy, które stanowią bogate źródło skrobii i można powiedzieć, że stanowią odpowiednich naszych ziemniaków. Z bulw otrzymuje się także mąkę oraz tapiokę. Nasiona manioku przetwarzane są na olej, zaś liście po obróbce termicznej spożywane są jako warzywo zielone .

Należy jednak pamiętać, że ani bulwa, ani liście manioku nie nadają się do jedzenia na surowo. Jest to związane z wysoką zawartością glikozydów cyjanogennych, które przekształcają się w silnie trujący cyjanowodór. Właściwości toksyczne można zneutralizować poprzez odpowiednią obróbkę technologiczną oraz termiczną.

Maniok - wartości odżywcze

Maniok zawiera 59,7% wody. Jest warzywem wysokokalorycznym, ponieważ zawiera znaczne ilości węglowodanów w formie skrobii. Bulwa dostarcza 160 kcal/100 g surowego produktu. Po ugotowaniu te wartości mogą być nieco niższe, jednak nie są to aż tak znaczące różnice.

Wartości odżywcze w przeliczeniu na porcję bulwy manioku (1 porcja = ok. 206 g):

• Kalorie - 329,6 kcal
• Białko - 2,8 g
• Tłuszcz - 0,58 g
• Węglowodany - 78,49 g
  • Cukry proste - 3,5 g
  • Błonnik pokarmowy - 3,71 g (14,8% RWS) .

Maniok jest dobrym źródłem błonnika

Mimo tego, że jest to warzywo wysokoskrobiowe, maniok zawiera także sporą ilość błonnika. Porcja bulw manioku (ok. 206 g) dostarcza 3,71 g błonnika, co stanowi 14,8% dobowego zapotrzebowania na ten składnik.

Błonnik pokarmowy wspomaga:

• prawidłową perystaltykę jelit,
• utrzymywanie optymalnego poziomu glukozy we krwi,
• zmniejszenie wchłaniania cholesterolu oraz metali ciężkich z przewodu pokarmowego,
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała poprzez zapewnianie sytości.

Maniok ma wysoki indeks oraz ładunek glikemiczny

Surowy maniok ma indeks glikemiczny o wartości 94 (IG = 94), co klasyfikowane jest jako wysoka wartość. Po obróbce termicznej zaś wartość ta może wynosić 94±11. Także ładunek glikemiczny manioku jest bardzo wysoki, ponieważ jego wartość dla jednej porcji wynosi około 73,8 (ŁG = 73,8) .

Wysokie wartości IG i ŁG oznaczają, że po zjedzeniu manioku poziom glukozy we krwi wzrasta w bardzo szybkim tempie, a następnie wskutek dużego wyrzutu insuliny może spaść poniżej prawidłowych wartości. Z tego względu osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej powinny uważać na jego spożycie i dbać o prawidłowe zbilansowanie posiłku.

Maniok - witaminy i składniki mineralne

Maniok jest bogaty w witaminy i składniki mineralne. Szczególnie wyróżnia się wysoką zawartością witaminy C i kwasu foliowego, a także manganu i potasu.

Porcja manioku pokrywa zapotrzebowanie na witaminę C w 53%

Porcja manioku (ok. 206 g) dostarcza 42,44 mg witaminy C, co pozwala na pokrycie 53% dobowego zapotrzebowania na kwas askrobinowy. W takiej samej porcji znajduje się 55,62 µg kwasu foliowego, co stanowi 27,8% dziennego zapotrzebowania na niego.

Witamina C w organizmie bierze udział w:

• syntezie kolagenu, przez co przyczynia się do prawidłowej budowy kości oraz skóry,
• optymalnym funkcjonowaniu układu immunologicznego,
• zwiększeniu wchłaniania żelaza z układu pokarmowego,
• neutralizowaniu nadmiaru wolnych rodników tlenowych.

Kwas foliowy odgrywa rolę w:

• przemianach prowadzących do przekształcenia nadmiarów homocysteiny (aminokwasu, który w nadmiarze przyczynia się do rozwoju chorób) do nieszkodliwej metioniny,
• prawidłowym procesie syntezy krwinek czerwonych,
• wygaszaniu stanów zapalnych w organizmie,
• prawidłowym rozwoju płodu, szczególnie jego układu nerwowego.

Zawartość witamin w 1 porcji manioku (ok. 206 g):

• Witamina C - 42,44 mg (53% RWS),
• Kwas foliowy - 55,62 µg (27,8% RWS),
• Witamina B1 - 0,18 mg (16,3% RWS),
• Witamina B6 - 0,18 mg (12,9% RWS),
• Witamina B3 - 1,76 mg (11% RWS),
• Witamina B2 - 0,1 mg (7,1% RWS),
• Witamina K - 3,91 µg (5,2% RWS),
• Witamina B5 - 0,22 mg (3,7% RWS),
• Witamina E - 0,39 mg (3,3% RWS),
• Witamina A - 2,06 µg (0,3% RWS).

Porcja manioku pokrywa zapotrzebowanie na mangan w 39,6%

Mangan jest pierwiastkiem śladowym, który odgrywa jednak bardzo ważną rolę w wielu procesach w organizmie. Porcja manioku (ok. 206 g) zawiera 0,79 mg manganu, co pokrywa dobowe zapotrzebowanie na niego w 39,6%. Maniok zawiera także dużo potasu, gdyż taka sama porcja dostarcza 558,26 mg tego pierwiastka, czyli 27,9% dziennego zapotrzebowania.

Mangan w ustroju wspiera:

• metabolizm węglowodanów i utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi,
• neutralizowanie nadmiaru wolnych rodników tlenowych poprzez współtworzenie enzymu antyoksydacyjnego - dysmutazy ponadtlenkowej,
• prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi,
• zachowanie prawidłowej budowy kości.

Potas w organizmie odpowiada m.in. za:

• utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej i optymalnego bilansu wodno-elektrolitowego,
• prawidłowe przewodzenie impulsów w układzie nerwowym,
• utrzymywanie prawidłowego ciśnienia krwi,
• prawidłowy przebieg procesu skurczu mięśni, w tym serca.

Zawartość składników mineralnych w 1 porcji manioku (ok. 206 g):

• Mangan - 0,79 mg (39,6% RWS),
• Potas - 558,26 mg (27,9% RWS),
• Miedź - 0,21 mg (20,6% RWS),
• Magnez - 43,26 mg (11,5% RWS),
• Fosfor - 55,62 mg (7,9% RWS),
• Cynk - 0,7 mg (7% RWS),
• Wapń - 32,96 mg (4,1% RWS),
• Żelazo - 0,56 mg (4% RWS),
• Selen - 1,44 µg (2,6% RWS).

Maniok - składniki aktywne

Maniok jest bogatym źródłem składników bioaktywnych, ze szczególnym uwzględnieniem polifenoli. Warto zaznaczyć, że zawartość konkretnych związków nieco różni się pomiędzy liśćmi a bulwami. W manioku możemy znaleźć przede wszystkim: flawonoidy, taniny oraz antocyjany, przy czym liście zawierają ich więcej, niż bulwy. Ponadto, w liściach obecny jest także antrachinon oraz saponiny, które mogą wywierać zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na zdrowie człowieka .

Dodatkowo zarówno w liściach, jak i w bulwach wykryto obecność alkaloidów, czyli naturalnych związków organicznych zawierających azot . Do grupy alkaloidów i ich pochodnych zalicza się między innymi takie substancje jak: kofeina, efedryna i pseudoefedryna, ale także morfina i kodeina.

Alkaloidy oddziałują głównie na układ nerwowy, biorąc udział m.in. w:

• stymulowaniu centralnego układu nerwowego,
• uśmierzaniu bólu,
• wywoływaniu halucynacji.

Mogą mieć jednak również działanie: antyarytmiczne, obniżające ciśnienie krwi, przeciwnowotworowe oraz przeciwdrobnoustrojowe .

Maniok - właściwości

Liście manioku wykazują silny potencjał antyoksydacyjny

Naukowcy zbadali właściwości przeciwutleniające ekstraktów z liści manioku za pomocą metody DPPH (pomiar całkowitej zdolności antyoksydacyjnej). Jak się okazało, zarówno ekstrakt wodny, jak i etanolowy, wykazują zdolność do neutralizowania wolnych rodników tlenowych.

Efekt ten przypisywany jest obecności polifenoli w liściach manioku. Potencjał antyoksydacyjny był zależny od całkowitej zawartości polifenoli w ekstrakcie - im wyższa zawartość, tym lepsze hamowanie utleniania .

Liście manioku mogą wpływać na łagodzenie trądziku poprzez działanie antybakteryjne

Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi trądziku jest kolonizacja gruczołów łojowych przez bakterie Gram+ Staphylococcus epidermidis i Propionibacterium acnes. W patologicznych warunkach bakterie te przekształcają nadmiar łoju w gęste czopy, które uszkadzają mieszki włosowe i sprzyjają rozwojowi stanów zapalnych na powierzchni skóry.

Naukowcy zbadali więc wpływ esktraktów z liści manioku na hamowanie wzrostu wspomnianych bakterii. Jak się okazało, ekstrakt etanolowy wykazywał się zdolnościami bakteriostatycznymi wobec obu gatunków patogenów. Jest to obiecująca perspektywa w kontekście poszukiwania anternatywnych metod leczenia trądziku, które nie polegają na stosowaniu standardowych antybiotyków .

Maniok - przeciwwskazania

W przypadku manioku najważniejsze jest, aby spożywać go jedynie po poddaniu obróbce termicznej lub technologicznej. Dotyczy to wszystkich części rośliny. Surowe bulwy oraz liście zawierają substancje antyodżywcze (fityniany i szczawiany), oraz glikozydy cyjanogenne (głównie linamarynę), które przekształcają się w silnie trujący cyjanowodór. W wyniku obróbki, substancje te są neutralizowane, a maniok staje się bezpieczny do spożycia.