Hashimoto dieta

Co to jest Hashimoto?

Choroba Hashimoto jest jedną z najczęstszych chorób autoimmunologicznych. Dochodzi w niej do zniszczenia tarczycy i powstania nacieków limfocytarnych wskutek podwyższonego stężenia przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-TG). Wysokie stężenie przeciwciał atakujących antygeny tarczycy jest dodatnio skorelowane z występowaniem objawów.

Objawy Hashimoto są niespecyficzne i dotyczą zwykle całego organizmu. Najczęściej spotykane są przewlekłe zmęczenie, senność, ciągłe uczucie zimna, problemy z koncentracją, spadek nastroju i zaburzenia depresyjne, zaburzenia miesiączkowania, wypadanie włosów, zaparcia, nadmierna masa ciała i wiele innych. Warto zaznaczyć również, że Hashimoto może być jawne klinicznie (0,1-2% populacji) lub subkliniczne (10-15% populacji).

Etiopatogeneza choroby opiera się w głównej mierze na czynnikach genetycznych, jednak czynniki środowiskowe, takie jak przewlekły stres, niedożywienie, nadkonsumpcja żywności, dysbioza jelitowa czy nieprawidłowa higiena snu, nie pozostają bez znaczenia. 

Hashimoto dotyka najczęściej kobiet w wieku 30-60 lat, co nie oznacza, że nie chorują mężczyźni w innych przedziałach wiekowych. Ryzyko rozwoju Hashimoto rośnie wraz z wiekiem. Diagnostyka Hashimoto opiera się na badaniu USG, a także na oznaczeniu miana przeciwciał anty-TG i anty-TPO oraz TSH.

Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Często obie jednostki chorobowe współistnieją ze sobą. Hashimoto to jednak nie to samo, co niedoczynność tarczycy.

Leczenie Hashimoto opiera się na zażywaniu lewotyroksyny oraz na zmianie sposobu żywienia i stylu życia.

Dieta w chorobie Hashimoto

Wokół diety w Hashimoto krąży wiele mitów i błędnych przekonań. W poszukiwaniu informacji o prawidłowym żywieniu w Hashimoto można znaleźć wiele sprzecznych informacji. Warto zatem opierać się na wiedzy dostarczanej przez publikacje naukowe i zdrowym rozsądku.

Dieta w Hashimoto

Dieta w chorobie Hashimoto powinna być przede wszystkim przeciwzapalna. Warto zadbać również o to, by była odpowiednio zbilansowana oraz dostarczała jak największej ilości witamin i składników mineralnych  

Dieta powinna bazować na warzywach i owocach.

Istotnymi składnikami są również tłuszcze roślinne, których dobrymi źródłami są oleje roślinne, orzechy, nasiona, pestki czy awokado.

Dodatkowo należy zadbać o odpowiednią podaż ryb w diecie, w szczególności tłustych ryb morkich, do których należą między innymi łosoś, tuńczyk, pstrąg, halibut, śledź, czy makrela.

Ograniczyć należy z kolei tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, czyli tłuste mięso (wieprzowina, wołowina, kaczka, baranina, jagnięcina), tłusty nabiał (zwłaszcza sery dojrzewające i śmietana) oraz smalec i podroby. Spożywać należy natomiast chude gatunki mięs (kurczak, indyk, cielęcina, chuda wołowina i wieprzowina) oraz odtłuszczony nabiał.

Liczne korzyści niesie za sobą również wysokie spożycie pełnoziarnistych produktów zbożowych, w tym ciemnego pieczywa, pełnoziarnistych makaronów i kasz oraz brązowego ryżu, a także wszelkiego rodzaju płatków. W diecie warto ograniczyć cukry proste.

Do zmniejszenia nasilenia objawów Hashimoto przyczynia się również wysokie spożycie błonnika, który znaleźć można w warzywach i owocach, produktach pełnoziarnistych oraz otrębach.

Zalecana jest również eliminacja żywności wysoko przetworzonej, do której należą słodycze, słone przekąski, fast foody, wyroby garmażeryjne i gotowe potrawy, żywność z proszku czy słodkie napoje gazowane.

W Hashimoto zalecana jest również odpowiednia podaż płynów, która wynosi minimum 2 litry płynów na dobę.

Czy przy Hashimoto trzeba stosować protokół autoimmunologiczny? 

Stosowanie protokołu autoimmunologicznego wymaga wielu restrykcji, co wiąże się ze skrajnie niedoborowym odżywianiem. Nie jest to dieta, której stosowanie w każdej chorobie z autoagresji jest niezbędne. Stosowanie protokołu autoimmunologicznego co prawda wiąże się z poprawą samopoczucia wśród pacjentów z Hashimoto oraz obniżeniem ogólnoustrojowego stanu zapalnego, ale nie przyczynia się do normalizacji parametrów pracy tarczycy, w tym TSH, T4, T3, anty-TPO i anty-TG . 

Na jakie produkty zwrócić uwagę przy Hashimoto? 

Choroba Hashimoto często wiąże się z występowaniem licznych niedoborów pokarmowych. Dlatego warto wiedzieć, w jakie produkty powinna obfitować dieta osoby chorującej na Hashimoto. 

Witamina A: marchew, dynia, jarmuż, szpinak, suszone morele, wątróbka, żółtko jaja.

Witamina E: oleje roślinne, orzechy, nasiona i pestki, awokado, pełnoziarniste produkty zbożowe.

Witamina C: aronia, czarna i czerwona porzeczka, dzika róża, papryka, natka pietruszki, kiwi, truskawki, owoce cytrusowe.

Witaminy z grupy B: mięso, ryby, jaja kurze, pełnoziarniste produkty zbożowe.

Żelazo: mięso (zwłaszcza czerwone) i podroby zwierzęce, kakao i gorzka czekolada, szpinak, sardynki, owoce morza, pestki dyni.

Cynk: kakao i gorzka czekolada, mięso, fermentowane produkty mleczne, orzechy, nasiona, pestki, szpinak, grzyby, pełnoziarniste płatki zbożowe.

Selen: mięso, podroby zwierzęce, kakao i gorzka czekolada, szpinak, sardynki, owoce morza, pestki dyni i orzechy brazylijskie.

Magnez: kakao i gorzka czekolada, orzechy, pestki i nasiona, awokado, pełnoziarniste produkty zbożowe, niektóre tłuste ryby (łosoś), zielone warzywa, fermentowane produkty mleczne.

Jod: sól jodowana, ryby (zwłaszcza dorsz, tuńczyk) i owoce morza oraz wodorosty.

Czy przy Hashimoto trzeba ograniczać nabiał? 

Jeżeli u pacjentów z Hashimoto nie pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego po spożyciu produktów mlecznych zawierających laktozę, takie jak wzdęcia, odbijanie, nudności czy bóle brzucha, nie ma konieczności całkowitej rezygnacji z nabiału w diecie.

Nietolerancja laktozy jest jednak rozpoznawana aż u 75,9% pacjentów cierpiących na Hashimoto .

Dodatkowo, ograniczenie nabiału w diecie jest istotne u pacjentów przyjmujących lewotyroksynę. Nietolerancja laktozy zmniejsza bowiem biodostępność leku .

Czy przy Hashimoto należy wyeliminować gluten?

Wbrew obiegowym przekonaniom, choroba Hashimoto nie jest równoznaczna z koniecznością całkowitej eliminacji glutenu. Jedynym bezwględnym wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej jest celiakia.

Niemniej jednak, gluten jest składnikiem pożywienia najczęściej wymagającym eliminacji z diety u pacjentów z chorobą Hashimoto, ze względu na współistnienie z innymi chorobami autoimmunologicznymi, w tym z celiakią czy nietrzewną nietolerancją glutenu. Celiakia występuje bowiem od kilku do 10 razy częściej u pacjentów z Hashimoto niż u osób zdrowych . Wśród przyczyn współistnienia choroby Hashimoto z celiakią upatruje się przede wszystkim reakcji krzyżowych pomiędzy gliadyną (frakcją glutenu) a antygenami tarczycy .

Zespół lateksowo-owocowy a Hashimoto

Choroba Hashimoto często współistnieje z alergiami krzyżowymi, w tym z zespołem lateksowo-owocowym. Dlatego pacjenci cierpiący na Hashimoto powinni zwracać szczególną uwagę na potencjalne reakcje alergiczne, w tym na alergię na lateks oraz owoce związane z zespołem lateksowo-owocowym, takie jak banany, kiwi, awokado, brzoskwinia, ziemniaki i pomidory, kasztany jadalne oraz melon, mango i ananas , ze względu na możliwość wystąpienia reakcji krzyżowej z tyreoglobuliną .

Zalecenia żywieniowe w chorobie Hashimoto

1. Spożywaj 4-5 wysoko odżywczych posiłków dziennie. Posiłki spożywaj w regularnych odstępach co 3-4 godziny.

2. Dbaj o odpowiednio zbilansowaną dietę, zarówno jeśli chodzi o energię (kcal) jak i białko, tłuszcze i węglowodany. Wysokie restrykcje kaloryczne oraz dieta ubogotłuszczowa nie są wskazane.

3. Staraj się utrzymywać prawidłową masę ciała. Jeżeli masz nadwagę lub otyłość, wprowadź dietę redukcyjną.

4. Dostarczaj pełnowartościowe źródła białka, czyli produkty pochodzenia zwięrzęcego, takie jak mięso i ryby, mleko i produkty mleczne oraz jaja.

5. Wybieraj tłuszcze roślinne - oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona.

6. Spożywaj węglowodany złożone, czyli pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak pieczywo pełnoziarniste i razowe, kasze gruboziarniste - gryczana, jęczmienna, pęczak, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, płatki owsiane, orkiszowe, owsiane, żytnie, gryczane, ryżowe.

7. Dbaj o prawidłową podaż błonnika w diecie (minimum 25 g błonnika/dobę).

8. Spożywaj jak najwięcej warzyw i owoców. Powinny stanowić one podstawę diety.

9. Staraj się, by posiłki były jak najbardziej urozmaicone, świeże, smaczne, lekkie i kolorowe. Unikaj smażenia, w szczególności na głębokim tłuszczu. Zalecanymi sposobami obróbki cieplnej dań są gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania oraz pieczenie w folii czy naczyniu żaroodpornym z przykryciem.

10. Ogranicz spożycie produktów wysoko przetworzonych, w tym fast foodów, słodyczy, słonych przekąsek, gotowych potraw i deserów, wyrobów garmażeryjnych, żywności z proszku czy słodkich napojów gazowanych.

Choroba Hashimoto - przykładowy jadłospis

Jadłospis został stworzony w oparciu o zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze osoby dorosłej o umiarkowanej aktywności fizycznej. Dostarcza 2185 kcal, 110,23 g białka, 80,21 g tłuszczu oraz 284,72 g węglowodanów.

Śniadanie:

Owsianka z owocami jagodowymi i orzechami włoskimi

• Płatki owsiane: 8 łyżek (80 g),
• Napój owsiany, niesłodzony: 1 szklanka (250 ml),
• Erytrol: 1 łyżeczka (5 g),
• Maliny: 1 garść (70 g),
• Czarne jagody: 1 garść (50 g),
• Orzechy włoskie: pół garści (15 g),
• Cynamon, mielony: 1/3 łyżeczki (1 g).

1. Napój owsiany podgrzać w rondelku, dodać płatki owsiane i erytrol. Gotować na małym ogniu aż płatki będą miękkie, co jakiś czas mieszając.

2. Gotową owsiankę przełożyć do miseczki, dodać owoce, pokruszone orzechy oraz cynamon.

II śniadanie:

Kanapka z pastą twarożkową

• Chleb żytni, razowy: 1 kromka (35 g), 
• Ser twarogowy, chudy: pół kostki (100 g), 
• Jogurt naturalny, 3% tłuszczu: pół małego kubeczka (90 g), 
• Rzodkiewka: 3 sztuki (45 g),
• Szczypiorek: 1 łyżka (5 g).

1. Ser twarogowy rozdrobić widelcem. Dodać jogurt, pokrojone drobno rzodkiewki oraz posiekany szczypiorek. Przyprawić według uznania i dokładnie wymieszać.

2. Podawać na pieczywie.

Obiad:

Makaron z warzywami i wędzonym łososiem

• Makaron pełnoziarnisty: 2/3 szklanki (80 g), 
• Oliwa z oliwek: 1 łyżka (10 ml), 
• Czosnek: 1 ząbek (5 g), 
• Cukinia: pół małej sztuki (150 g), 
• Pomidory koktajlowe: 10 sztuk (200 g), 
• Łosoś, wędzony: pół opakowania (60 g),
• Oliwki zielone, marynowane i konserwowe: 1 łyżka (20 g), 
• Ser mozzarella, light: 1/3 kulki (40g).

1. Makaron ugotować.

2. Na oliwie podsmażyć przeciśnięty przez praskę czosnek. 

3. Dodać pokrojoną cukinię i dusić pod przykryciem kilka minut.

4. Następnie dodać pokrojone pomidorki koktajlowe, oliwki oraz łososia wędzonego. 

5. Całość przyprawić według uznania, wymieszać i podgrzewać przez kilka minut pod przykryciem. 

6. Podawać wymieszane z makaronem i posypane startą mozzarellą.

Podwieczorek:

Mus owocowy ze skyrem i nerkowcami

• Jogurt naturalny, skyr: 1 opakowanie (150 g), 
• Maliny: 1 garść (70 g), 
• Czarne jagody: 1 garść (50 g), 
• Erytrol: 1 łyżeczka (5 g), 
• Orzechy nerkowca: pół garści (18 g).

1. Wszystkie składniki wrzucić do blendera i zmiksować na gładką masę.

2. Podawać na zimno.

Kolacja:

Sałatka z brzoskwinią i czarnuszką, do tego kanapki z hummusem

• Rukola: 3 garście (60 g), 
• Pomidor: 1 sztuka (170 g), 
• Ogórek: pół sztuki (90 g), 
• Rzodkiewka: 3 sztuki (45 g), 
• Brzoskwinia: 1 sztuka (80 g), 
• Olej lniany: 1 łyżka (10 ml), 
• Czarnuszka: 1/3 łyżeczki (2 g), 
• Chleb żytni, razowy: 2 kromki (70 g), 
• Hummus pomidorowy: 2 łyżeczki (20 g).

1. Rukolę ułożyć na talerzu, dodać pokrojonego pomidora, ogórka, rzodkiewki i brzoskwinię.

2. Całośc skropić olejem lnianym i posypać czarnuszką. 

3. Podawać z pieczywem posmarowanym hummusem.

Suplementacja w chorobie Hashimoto

Odpowiednio zbilansowany jadłospis jest kluczowy w procesie leczenia Hashimoto. Niestety wraz z chorobą często współistnieją liczne niedobory pokarmowe, które ciężko znormalizować jedynie samą dietą . Dlatego warto wiedzieć, co suplementować przy Hashimoto.

Witamina D zmniejsza nasilenie objawów Hashimoto

Witamina D w organizmie człowieka pochodzi z produkcji endogennej, która następuje w wyniku ekspozycji na światło słoneczne, a także ze źródeł egzogennych, czyli z pożywienia i suplementacji. W szerokości geograficznej, w jakiej znajduje się Polska, produkcja endogenna witaminy D jest ograniczona, a spożycie produktów bogatych w witaminę D bardzo niskie, dlatego u osób dorosłych w miesiącach od października do kwietnia zalecana jest suplementacja witaminą D w ilości 2000 IU.

Niedobór witaminy D jest ściśle związany z występowaniem chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym z Hashimoto . Pacjenci z Hashimoto, w porównaniu z osobami zdrowymi, mogą mieć nawet dwukrotnie niższe stężenie witaminy D we krwi, co może wynikać z odmiennych nawyków żywieniowych lub z samego występowania choroby . Stosowanie odpowiedniej suplementacji witaminą D przez pacjentów z Hashimoto powoduje jej wzrost stężenia we krwi, a to z kolei wiąże się z poprawą miana przeciwciał przeciwtarczycowych oraz czynności tarczycy . Suplementacja witaminą D jest skorelowana z obniżeniem miana przeciwciał anty-TPO i anty-TG oraz z poprawą samopoczucia pacjentów . Co ciekawe, wzrost poziomu witaminy D we krwi o 5 ng/ml wiąże się z 19% redukcją ryzyka rozwoju niedoczynności tarczycy w limfocytarnym zapaleniu tarczycy .

Żelazo a Hashimoto

Niedobór żelaza i niedokrwistość często współwystępują z chorobą Hasimoto . Zwykle nie wynika to z samej choroby, a ze współistniejącą z nią celiakią, która powoduje zaburzenia wchłaniania licznych witamin i składników mineralnych, w tym żelaza .

Żelazo jest niezbędne do produkcji hormonów tarczycy, a jego niedobór hamuje aktywność perosksydazy tarczycowej, w efekcie czego obserwuje się zmniejszenie syntezy hormonów tarczycy, wzrost stężenia TSH oraz zwiększenie objętości gruczołu .

Zwiększenie spożycia żelaza w przypadku jego niedoboru poprawia funkcjonowanie tarczycy .

Cynk wspomaga funkcjonowanie tarczycy

Cynk bierze udział w produkcji hormonów tarczycy, a jego niedobór jest związany z zaburzeniami ich stężeń oraz ze wzrostem miana przeciwciał przeciwko antygenom tarczycy. U osób cierpiących na Hashimoto, często obserwowany jest niedobór cynku. Towarzyszące chorobie nadmierne wypadanie włosów wiąże się właśnie z niedostatecznym stężeniem cynku we krwi . Suplementacja cynkiem zwiększa stężenie tego pierwiastka we krwi, a tym samym przywraca prawidłową funkcję tarczycy spowodowaną jego niedoborem i poprawia ogólne samopoczucie pacjentów .

Selen wspomaga leczenie chorób autoimmunologicznych

Selen jest składnikiem mineralnym, który ma silne właściwości przeciwzapalne. Jego niedobór jest ściśle związany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób autoimmunologicznych, w tym Hashimoto . Selen pobudza bowiem aktywność komórek regulatorowych do blokowania uwalniania interleukiny IL-2, która aktywuje autoreaktywne limfocyty T i limfocyty B do produkcji przeciwciał przeciwtarczycowych . Dodatkowo, selen blokuje wydzielanie cytokin prozapalnych przez limfocyty T . 

U pacjentów cierpiących na Hashimoto, często obserwuje się niedobór selenu. Regularna suplementacja selenu wiąże się z obniżeniem miana przeciwciał anty-TPO i anty-TG oraz poprawą ogólnego samopoczucia pacjentów . Oprócz tego, że selen normalizuje pracę tarczycy, odwraca również negatywne skutki wywołane nadmiernym spożyciem jodu .

Magnez a Hashimoto

Magnez jest pierwiaskiem, który wykazuje silne właściwości przeciwzapalne. Dzieje się to za sprawą obniżania stężenia białka C-reaktywnego we krwi oraz redukcji stężenia przeciwciał anty-TG . 

Silny niedobór magnezu jest dodatnio skorelowany z rozwojem choroby Hashimoto, a u osób chorych może nasilać objawy w wyniku zaburzeń w pracy układu odpornościowego . Dlatego w przypadku silnych niedoborów magnezu u pacjentów z Hashimoto, zalecana jest suplementacja tym składnikiem mineralnym. Zwiększenie stężenia magnezu we krwi jest związane ze zmniejszonym stężeniem TSH oraz redukcją parametrów stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego .

Czy przy Hashimoto należy suplementować jod? 

Jod jest składnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu, w tym również tarczycy. Niedobór jodu jest częstym czynnikiem powodującym wole tarczycowe. Jednak jego nadmierne spożycie, nawet powyżej 1 mg na dobę, może prowadzić do znacznego upośledzenia fukcji tarczycy i wystąpienia efektu Wolffa-Chaikoffa .

W populacji polskiej niedobór jodu został ograniczony dzięki wprowadzeniu soli jodowanej. Do innych pokarmowych źródeł jodu należą wody wysokozmineralizowane oraz ryby i owoce morza.

Bezpieczna górna granica spożycia jodu to kwestia indywidualna . Według Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, dzienne zapotrzebowanie na jod wynosi :

• dla dorosłych kobiet i mężczyzn 150 µg/dobę,
• dla kobiet w ciąży 220 µg/dobę,
• dla kobiet karmiących piersią 290 µg/dobę.

Probiotykoterapia przy Hashimoto

U osób cierpiących na Hashimoto obserwuje się dysbiozę mikrobiomu jelitowego, przerost bakteryjny i zwiększoną przepuszczalność jelit, które dodatkowo stymulują procesy autoimmunologiczne zachodzące w organizmie . Występowanie poszczególnych szczepów bakteryjnych w dysbiozie towarzyszącej Hashimoto jest powiązane z parametrami choroby . Fluktuacje stężeń hormonów tarczycy wpływają na skład mikrobiomu jelitowego, z kolei dysbioza jelitowa prowadzi do zaburzeń w metabolizmie hormonów i tym samym powstaje błędne koło zaburzeń . 

Poprawa mikrobioty jelitowej jest konieczna do zmniejszenia nasilenia procesów zapalnych w organizmie stymulujących procesy autoimmunologiczne . Co więcej, normalizacja mikrobiomu jelitowego wiąże się ze zwiększonym wchłanianiem jelitowym żelaza, cynku, selenu i jodu, które jest zaburzone w dysbiozie jelitowej . Ponadto prawidłowy mikrobiom jelitowy zmienia odpowiedź immunologiczną, zmniejszając stan zapalny i  przepuszczalność jelit, co skutkuje zmniejszoną ekspozycją na antygen i poprawą funkcjonowania tarczycy . 

Czy inozytol może pomóc w chorobie Hashimoto?

Mio-inozytol jest to najczęściej występujący stereoizomer z rodziny inozytoli. Odgrywa on istotną rolę w funkcjonowaniu tarczycy, sekrecji hormonów tarczycy i w chorobach autoimmunologicznych. Konsekwencją niedoboru mio-inozytolu jest upośledzenie szlaku sygnału TSH, a w konsekwencji rozwój chorób tarczycy, w tym Hashimoto i niedoczynności tarczycy .

Doustna suplementacja mio-inozytolem powoduje znaczący spadek stężenia TSH i przeciwciał przeciwtarczycowych u pacjentów z Hashimoto . Dodatkowo, mio-inozytol zmniejsza objętość guzków tarczycy, często współwystępujących z Hashimoto, tym samym poprawiając samopoczucie pasjentów .

Interakcje lewotyroksyny z żywnością

Leczenie choroby Hashimoto polega na przyjmowaniu hormonów tarczycy (lewotyroksyny). Do najczęściej stosowanych preparatów w Polsce należą Euthyrox oraz Letrox.

Ze względu na potencjalne interakcje, jakie mogą zajść pomiędzy lewotyroksyną a żywnością, zaleca się przyjmowanie leku na czczo na 30-60 minut przed śniadaniem. Posiłek zmniejsza bowiem wchłanianie leku. Coraz częściej spotykanym zaleceniem jest również zażywanie lewotyroksyny na noc 3-4 godziny po spożyciu kolacji.

Warto zwrócić również uwagę, by w okolicy przyjmowania leku nie spożywać kawy, produktów sojowych, żywności bogatej w błonnik oraz suplementów wapnia i żelaza, ponieważ utrudniają one wchłanianie lewotyroksyny .