Dieta na trądzik

Co to jest trądzik pospolity?

Trądzik pospolity jest przewlekłą chorobą zapalną skóry o podłożu wieloczynnikowym. Dotyczy 60-100% osób w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Szczyt jej zapadalności przypada najczęściej między 15. a 19. rokiem życia. Współcześnie obserwuje się jednak wzrost występowania tego schodzenia również u osób dorosłych - po 25. roku życia . 

Trądzik pospolity zaliczany jest do chorób gruczołów łojowych, które najczęściej powstają w wyniku nadmiernego wydzielania łoju (łojotoku). W efekcie powstają zmiany skórne, takie jak zaskórniki, wykwity grudkowo-krostkowe oraz torbiele ropne. Obejmują one zwykle tak zwaną rynnę łojotokową - twarz, plecy oraz klatkę piersiową .

Przyczyny powstawania trądziku

Trądzik pospolity jest chorobą wieloczynnikową. 

Do powstawania, rozwoju oraz nasilenia zmian trądziku pospolitego predysponują czynniki takie jak:

• płeć męska ,
• wiek nastoletni (od 15. do 19. roku życia) ,
• genetyka ,
• nadmierna masa ciała i insulinooporność ,
• skóra ze skłonnością do nadmiernego wydzielania sebum (cera tłusta) ,
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego oraz faza cyklu (faza lutealna wiąże się ze zwiększnym nasilenie zmian) ,
• palenie papierosów ,
• wysokie narażenie na światło widzialne emitowane przez elektronikę (smartfony, tablety) ,
• nieodpowiednia długość i jakość snu ,
• stres ,
• wysoka ekspozycja na światło słoneczne ,
• wysokie narażenie na zanieczyszczone powietrze ,
• życie na obszarach gęsto zaludnionych ,
• zachodni model żywienia .

Czynniki te pośredniczą w powstawaniu trądziku pospolitego, przyczyniając się do powstawania łojotoku, nieprawidłowego rogowacenia ujść mieszków włosowych, kolonizacji gruczołów łojowych przez Cutibacterium acnes oraz uogólnionego stanu zapalnego .

Dieta na trądzik: co jeść a czego nie?

Najlepszą interwencją żywieniową w leczeniu trądziku pospolitego jest wprowadzenie diety przeciwzapalnej, bazującej w głównej mierze na produktach pochodzenia roślinnego o niskim indeksie glikemicznym, na żywności nisko przetworzonej, bogatej w witaminy i składniki mineralne oraz błonnik, a także zapewniającej jak najwyższą podaż kwasów tłuszczowych n-3.

Dieta zachodnia ma negatywny wpływ na rozwój trądziku

Zachodni model żywienia w istotnym stopniu przyczynia się do rozwoju trądziku pospolitego ze względu na swój silny potencjał zapalny. Dieta zachodnia charakteryzuje się wysoką kalorycznością, nadmiernym spożyciem tłuszczu, w szczególności kwasów tłuszczowych nasyconych, mięsa, cukru oraz mleka i produktów mlecznych. Ponadto zachodni sposób odżywiania odznacza się zbyt niskim stosunkiem kwasów tłuszczowych n-3 do n-6, zbyt niską podażą błonnika, witamin i składników mineralnych oraz wysoką zawartością sodu . 

Dieta zachodnia obfituje w produkty wysoko przetworzone, które charakteryzują się wysokim indeksem i ładunkiem glikemicznym. Ich częste spożywanie skutkuje nie tylko podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, ale także zwiększonym stężeniem insuliny i insulinopodobnego czynnika wzrostu-1 (IGF1), które bezpośrednio wpływają na rozwój zmian trądzikowych .

Dieta zachodnia wiąże się również ze zwiększoną sygnalizacją kinazy treoninowo-serynowej (mTORC1) - bezpośredniego czynnika zaostrzającego trądzik, której aktywacja wymaga współistnienia pięciu głównych elementów:

• obecności czynników wzrostu takich jak insulina i IGF-1,
• odpowiedniej ilości energii komórkowej zapewnianej przez glukozę i ATP,
• dostępności rozgałęzionych aminokwasów niezbędnych (BCAA) – głównie leucyny,
• obecności glutaminy,
• dostępności nasyconych kwasów tłuszczowych (zwłaszcza kwasu palmitynowego) ,

czyli głównych składowych diety zachodniej.

Z uwagi na zwiększoną aktywację kinazy mTORC1 trądzik został zakwalifikowany przez badaczy do rodziny chorób metabolicznych, która obejmuje także otyłość, insulinooporność, cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, chorobę Alzheimera i nowotwory .

Indeks glikemiczny a trądzik

Regularne spożywanie żywności o wysokim indeksie glikemicznym (IG) jest związane z rozwojem trądziku pospolitego . Żywność o wysokim IG (IG>70) przyczynia się do gwałtownego wzrostu a następnie szybkiego spadku glikemii poposiłkowej oraz do zwiększonego wydzielania IGF 1, co jest bezpośrednio związane z rozwojem zmian trądzikowych. Jednocześnie dieta o niskim indeksie i ładunku glikemicznym przyczynia się do redukcji zmian trądzikowych .

Produkty mleczne a rozwój trądziku 

Mleko i produkty mleczne wywołują i zaostrzają trądzik . Ze względu na obecność estrogenów, progesteronu, zredukowanych form steroidów, adrogenów, prekursorów androgenów  oraz leucyny , zwiększają stan zapalny zarówno w obrębie skóry jak również ogólnoustrojowo. Do czynników silnie zaostrzających trądzik należy również suplementacja białkiem serwatkowym .

Dieta bazująca na warzywach i owocach neutralizuje zmiany trądzikowe

Dieta obfitująca w warzywa i owoce ma działanie ochronne na zmiany trądzikowe .

Dieta roślinna jest dietą nieprzetworzoną, a zatem przeciwzapalną. Ponadto zawiera niezliczoną ilość antyoksydantów, zapobiegających nie tylko procesom zapalnym, ale też negatywnemu oddziaływaniu wolnych rodników, a co za tym idzie – pozytywnie wpływa na ogólną kondycję skóry. Co również istotne, dieta roślinna bazuje na produktach o niskim indeksie glikemicznym, wyklucza mięso i nabiał oraz dostarcza istotnych ilości błonnika pokarmowego. 

Do produktów, które uznane zostały za wpływające pozytywnie na skórę trądzikową, zaliczyć można szeroką gamę warzyw i 37 owoców. Są to między innymi natka pietruszki, papryka, brukselka, marchew, czosnek czy szpinak, a także owoce takie jak czarne porzeczki, cytrusy, owoce dzikiej róży oraz banany. Wymieniane są tu również nasiona roślin strączkowych, jak również produkty pełnoziarniste, otręby pszenne czy kiełki .

Wysokie spożycie ryb ma pozytywny wpływ na trądzik

Spożycie ryb pozytywnie wpływa na trądzik . W szczególności tłuste ryby morskie, ze względu na zawartość kwasów tłuszczowych eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA), mają ochronny wpływ na zmiany trądzikowe, dzięki właściwościom obniżającym stan zapalny . Również spożywanie białych ryb oraz tuńczyka błękitnego jest związane ze zmniejszeniem nasilenia trądziku .

Oleje roślinne oraz orzechy zmniejszają nasilenie trądziku 

Z uwagi na wysoką zawartość kwasu α-linolenowego (ALA), należącego do grupy kwasów tłuszczowych n-3, produkty takie jak oleje roślinne (oliwa z oliwek i olej rzepakowy), a także nasiona lnu, nasiona chia czy orzechy włoskie, mają pozytywny wpływ na leczenie trądziku pospolitego. Nienasycone kwasy tłuszczowe pozytywnie oddziałują na stan skóry ze względu na swoją zdolność do zmniejszania stanu zapalnego. Ponadto obniżają one prawdopodobieństwo występowania reakcji alergicznych oraz hamują odpowiedź immunologiczną .

Nadmierne spożycie soli nasila trądzik

Spożycie żywności z wysoką zawartością soli ma negatywny wpływ na powstawanie nowych zmian trądzikowych i nasilenie już istniejących .

Jakie suplementy na trądzik?

Istotne znaczenie w kontekście wspomagania leczenia trądziku pospolitego ma również odpowiednia suplementacja. Dobre uzupełnienie procesu leczenia trądziku pospolitego stanowią witaminy takie jak A, D, C i witaminy z grupy B oraz składniki mineralne, w szczególności cynk, selen, krzem i siarka, a także probiotyki.

Witamina A pozytywnie działa na trądzik

Witamina A wraz z β-karotenem jest jedną z ważniejszych witamin mających wpływ na stan skóry . Jej wysokie dawki zmniejszają nasilenie zmian trądzikowych. Witamina A normalizuje wydzielanie łoju oraz zwiększa nawilżenie skóry. Ponadto pełni ochronną rolę przed promieniowaniem UV, a także bierze udział w procesach odbudowy skóry i nabłonka, zwalczania wolnych rodników oraz złuszczania naskórka .

Witamina D zapobiega powstawaniu trądziku 

Witamina D odgrywa istotną rolę w zapobieganiu zmianom trądzikowym poprzez hamowanie podziałów komórkowych oraz zmniejszanie wydzielania sebum . Co ciekawe, witamina ta hamuje kolonizację bakteryjną oraz ma działanie przeciwzapalne .

Witamina C redukuje ilość zmian trądzikowych

Do właściwości witaminy C wpływających korzystnie na kondycję skóry należą przede wszystkim udział w syntezie kolagenu oraz ochrona przed negatywnym oddziaływaniem promieniowania UV . Dodatkowo, witamina C ma silny potencjał antyoksydacyjny, dzięki któremu wykazuje działanie redukujące zmiany trądzikowe. Ponadto likwiduje ona przebarwienia skórne oraz poprawia nawodnienie, sprężystość i jędrność skóry . 

Niacyna zmniejsza nasilenie trądziku 

Niacyna, należąca do witamin z grupy B, także odgrywa istotną rolę w terapii trądziku pospolitego . Oprócz tego, że ma działanie przeciwzapalne, zmniejsza wydzielanie sebum, przyspiesza złuszczanie naskórka oraz hamuje rozwój bakterii na powierzchni skóry .

Biotyna ma pozytywny wpływ na stan skóry 

Biotyna odgrywa nadrzędną rolę w utrzymaniu prawidłowego stanu skóry. Jej niedobór jest związany z występowaniem łojotoku i trądziku. Biotyna poprawia nawilżenie skóry oraz stan włosów i paznokci . 

Cynk zmniejsza ilość zmian trądzikowych 

Cynk jest najpopularniejszym składnikiem mineralnym stosowanym jako uzupełnienie leczenia lub w monoterapii trądziku pospolitego . Cynk ma działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne. Wprowadzenie suplementacji cynku znacznie poprawia stan skóry, redukując zmiany trądzikowe .

Selen zmniejsza nasilenie trądziku 

Selen jest silnym antyoksydantem, dzięki czemu zmniejsza nasilenie zmian trądzikowych . Ponadto selen chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UVB .

Krzem łagodzi zmiany trądzikowe 

Krzem jest istotnym pierwiastkiem z punktu widzenia leczenia trądziku pospolitego z uwagi na jego zdolność do przyspieszania złuszczania naskórka . Ponadto, jako składnik kwasu hialuronowego, działa nawilżająco i przeciwstarzeniowo. Zwiększając biodostępność kwasu retinowego, poprawia nawilżenie skóry, a w konsekwencji także jej elastyczność i ogólną kondycję .

Siarka jest pomocna w leczeniu trądziku 

Siarka ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i keratolityczne. Maści zawierające siarkę w stężeniu od 1 do 10% są pomocne w leczeniu trądziku. Korzystny wpływ siarki na trądzik wynika również z jej działania hamującego kolonizację bakteryjną Cutibacterium acnes .

Probiotyki biorą udział w zapobieganiu oraz leczeniu trądziku 

W mechanizmach powstawania zmian trądzikowych nie bierze udziału jedynie mikrobiom skóry, ale również mikrobiom jelitowy . Działanie redukujące zmiany trądzikowe oraz zmniejszające ich nasilenie wykazują szczepy bakteryjne takie jak Lactobacillus rhamnosus, Streptococcus salivarius, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus delbruecki oraz Bifidobacterium bifidum .

Przykładowy jadłospis na trądzik

Jadłospis został stworzony w oparciu o zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze osoby dorosłej. Dostarcza 2133 kcal, 93,5 g białka, 80,88 g tłuszczu oraz 277,73 g węglowodanów.

Śniadanie: 

Płatki owsiane z jogurtem, owocami, orzechami włoskimi i cynamonem

• Płatki owsiane: 6 łyżek (60g),
• Jogurt naturalny, 2% tłuszczu: 1 mały kubeczek (180g),
• Nektarynka: 1 sztuka (120g),
• Borówka amerykańska, surowa: 1 garść (50g),
• Orzechy włoskie: 1/2 garści (15g),
• Cynamon, mielony: 1/2 łyżeczki (2g).

II śniadanie:

Zielony koktajl przeciwzapalny

• Jarmuż: 2 garście (40g),
• Jabłko: 1 sztuka (170g),
• Gruszka: 1 sztuka (140g),
• Woda: 1/2 szklanki (125ml),
• Masło orzechowe kremowe: 1/2 łyżki (10g),
• Nasiona chia, suszone: 1/2 łyżki (5g).

Wszystkie składniki wrzucić do blendera i zmiksować.

Obiad: 

Łosoś gotowany na parze z pieczonymi warzywami

• Łosoś, gotowany na parze: 1 dzwonko/porcja (130g),
• Batat (215kcal): 1 sztuka (250g),
• Cukinia: 1/2 średniej wielkości sztuki (150g)
• Pomidorki koktajlowe: 5 sztuk (100g),
• Pietruszka, liście: 2 łyżeczki posiekanej natki pietruszki (12g),
• Oliwa z oliwek: 1 łyżka (10ml).

1. Łososia umyć zimną wodą i osuszyć, przyprawić dowolnie (na przykład niewielką ilością soli i pieprzu, sokiem z cytryny i ulubionymi ziołami) i ugotować go na parze.

2. Wszystkie warzywa umyć, batata obrać, natkę pietruszki posiekać. Cukinię i batata pokroić w słupki, natomiast pomidorki koktajlowe na połówki. Ułożyć je w naczyniu żaroodpornym i skropić oliwą z oliwek. Piec w temperaturze 200 stopni około pół godziny. Po upieczeniu posypać posiekaną natką.

Podwieczorek:

Warzywa z domową pastą z ciecierzycy

• Ciecierzyca gotowana: 5 łyżek (100g),
• Pomidory suszone w oleju: 3 plastry (21g),
• Sok z limonki: 1 łyżka (6ml),
• Marchew: 1 sztuka (50g),
• Ogórek: 1/2 sztuki (90g),
• Papryka czerwona: 1/2 sztuki (120g).

1. Ciecierzycę, pomidory suszone, sok z limonki i ulubione zioła wrzucić do blendera i zmiksować.

2. Warzywa umyć i pokroić w słupki.

Kolacja:

Grzanki z pastą z awokado i jajkami

• Chleb graham: 2 kromki (60g),
• Awokado: 1/2 sztuki (70g),
• Sok z limonki: 2 łyżki (12ml), 
• Rukola: 1 garść (20g), 
• Jaja kurze, całe: 2 sztuki (100g),
• Pomidor: 1 sztuka (170g).

1. Przygotować grzanki - na patelni lub w opiekaczu.

2. Awokado wydrążyć i rozetrzeć widelcem z dodatkiem soku z limonki, a następnie tak przygotowaną pastą posmarować grzanki.

3. Na to położyć rukolę, a na sam wierzch jajka ugotowane w koszulkach.

Gotowanie jajek w koszulkach: jajka wbij pojedynczo do szklanki, a następnie wrzuć je do wrzącej wody z dodatkiem octu lub soku z cytryny (2 łyżki na 1 litr wody). Po dwóch/trzech minutach wyjmij jajka za pomocą sitka. Gotowe jajko powinno mieć ścięte białko i płynne żółtko.

4. Grzanki podawać z pokrojonym w cząstki pomidorem.

Leczenie trądziku

Celem leczenia trądziku pospolitego jest zmniejszenie lub likwidacja wykwitów skórynych, a także niedopuszczenie do progresji zmian oraz zapobieganie ich następstwom . 

Leki stosowane na trądzik

Wybór metody leczenia trądziku pospolitego uzależniony jest od rodzaju i nasilnenia wykwitów. Najczęściej stosuje się leczenie skojarzone - preparaty miejscowe oraz leki doustne ogólnoustrojowe. Często jako uzupełnienie terapii stosowane są preparaty myjące i nawilżające oraz suplementacja cynkiem.

Interakcje leków przeciwtrądzikowych z żywnością - jak stosować leki na trądzik?

Aby terapia ogólnoustrojowymi lekami przeciwtrądzikowymi była skuteczna, należy utrzymywać we krwi ich minimalne stężenie hamujące . Oznacza to, że nawet minimalne obniżenie ich stężenia we krwi, może przyczynić się do spadku efektywności terapii. 

Podczas terapii lekami przeciwtrądzikowymi, w szczególności antybiotykami, warto: 

1. Doustne leki przeciwtrądzikowe przyjmować na czczo - obecność jakiegokolwiek pokarmu w żołądku może zmniejszyć wchłanianie doksycykliny o prawie 20% .

2. Nie przyjmować antybiotyków w trakcie posiłku, ponieważ wówczas ograniczona jest biodostępność tetracykliny .

3. Nie przyjmować antybiotyków wraz z posiłkiem obfitującym w nabiał - wapń może chelatować dokscycyklinę, zmniejszając jej wchłanianie .

4. Popijać wodą leki przeciwtrądzikowe, ponieważ wchłanianie minocykliny i tetracykliny jest wyraźnie zmniejszone w przypadku popijania ich innym napojem (np. mlekiem) .

5. Zrezygnować z suplementacji składnikami takimi jak wapń, magnez, cynk, żelazo i glin, ponieważ mogą one chelatować wszystkie antybiotyki z grupy tetracyklin, powodując słabe wchłanianie i tym samym powodować utratę skuteczności .

6. Unikać leków oraz suplementów diety zobojętniających kwas żołądkowy 4-6 godzin przed i 2 godziny po podaniu tetracyklin .