Czystek

Czystek występuje naturalnie w rejonach basenu Morza Śródziemnego. Roślina ta często porasta skaliste tereny, stąd jego angielska nazwa "Rock Rose".

Napary z czystka od dawna były stosowane w medycynie ludowej do leczenia rozmaitych schorzeń i dolegliwości, m.in. stanów zapalnych dróg oddechowych, chorób układu krążenia, cukrzycy, wrzodów żołądka, biegunki, gorączki i chorób skóry  .

Wyróżnia się ponad 30 gatunków czystka, przy czym w ziołolecznictwie najczęściej wykorzystywany jest Cistus incantus. Można dostać go w sklepach zielarskich i aptekach w formie herbaty o lekko gorzkim, ziołowym smaku. Czystek używany jest także do produkcji suplementów diety i kosmetyków.

Czystek - wartości odżywcze

Czystek jest bogatym źródłem polifenoli o silnym działaniu przeciwutleniającym. Związki aktywne obecne w czystku zmniejszają stres oksydacyjny poprzez hamowanie tworzenia reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), które biorą udział w patogenezie wielu chorób przewlekłych (m.in. chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, nowotworów).

Wśród polifenoli czystka dominują elagotaniny (2,5 - 19%) i flawonoidy. Czystek zawiera także olejek eteryczny i brązową żywicę, bogatą w diterpeny typu labdan .

Czystek - właściwości

Czystek może zwiększać odporność

Suplementacja czystkiem jest szczególnie zalecana w celu poprawy odporności i zwiększenia zasobów organizmu do walki z infekcjami. Choć badania w tym zakresie nie są zbyt liczne, te które zostały przeprowadzone dają obiecujące wyniki.

Randomizowane badanie kliniczne z placebo wykazało, że zażywanie preparatu z ekstraktem z czystka przekłada się na istotne zmniejszenie objawów u pacjentów z infekcją górnych dróg oddechowych. Suplementacja czystkiem skutkowała także obniżeniem poziomu białka C-reaktywnego (CRP) - podstawowego markera stanu zapalnego .

W innym badaniu porównano wpływ suplementacji czystkiem (pastylki do ssania) i zieloną herbatą na objawy u 300 pacjentów z infekcją górnych dróg oddechowych. W grupie przyjmującej czystek odnotowano znaczące zmniejszenie objawów w oparciu o wcześniej zdefiniowaną skalę subiektywnej oceny objawów. Zielona herbata dawała zdecydowanie mniejszy efekt terapeutyczny .

Czystek może działać ochronnie na układ krążenia

Stosowanie naparu z ziela czystka może zmniejszać ryzyko chorób serca, głównie za sprawą wysokiego stężenia polifenoli i ich korzystnego wpływu na czynniki sercowo - naczyniowe.

W badaniu z udziałem 24 osób wykazano, że 12 tygodniowe picie herbaty z czystka spowodowało obniżenie poziomu triglicerydów i wzrost poziomu cholesterolu HDL (tzw. "dobry" cholesterol). Odnotowano także obniżenie parametrów świadczących o stresie oksydacyjnym .

Choć w badaniach in vivo i z udziałem zwierząt wykazano potencjał ekstraktu z czystka do obniżania poziomu glukozy we krwi, to do tej pory nie przeprowadzono takich badań z  udziałem ludzi .

Czystek wykazuje ochronne działanie na skórę

Czystek - jako produkt o silnych właściwościach antyoksydacyjnych - ma zastosowanie w produkcji kosmetyków chroniących skórę przed promieniowaniem UV i przebarwieniami.

Badania nad ekstraktami z Cistus incanus i Cistus ladanifer potwierdziły ich pozytywne działanie na ochronę skóry przed promieniami słonecznymi  (SPF 3,42-3,77 przy 100 µg/ml). Wykazano także, że oba ekstrakty działały cytotoksycznie na ludzkie komórki czerniaka (raka skóry) .

Na podstawie wyników innego badania ustalono, że ekstrakt z Cistus incanus posiada silny potencjał przeciwzapalny i przeciwstarzeniowy dla skóry .

Z kolei analizy polifenoli z ekstraktów Cistus laurifolius i Cistus salviifolius wskazały na działanie przeciwbakteryjne wobec Staphylococcus aureus, S. epidermidis i Propionibacterium acnes, czyli główne bakterie wywołujące trądzik .

Czystek działa przeciwdrobnoustrojowo

Czystek posiada hamujące działanie wobec niektórych wirusów (m.in. grypy, HIV, Ebola) i bakterii (m.in. S. aureus, S. epidermidis i B. subtilis) . 

W badaniu in vitro wykazano także, że ekstrakty z czystka wykazują aktywność przeciwbakteryjną wobec Streptococcus mutans - jednemu z kluczowych gatunków bakterii próchnicotwórczych .

Olejek eteryczny z liści Cistus creticus hamuje wzrost bakterii Borrelia burgdorferi odpowiedzialnej za boreliozę .

Czystek a wrzody żołądka

Czystek był powszechnie stosowany medycynie ludowej jako środek wspomagający leczenie wrzodów żołądka. Niestety literatura naukowa w tym zakresie jest mocno ograniczona.

Potencjalne przeciwwrzodowe działanie ekstraktu z czystka wykazano jedynie w starszych badaniach z udziałem zwierząt oraz na zwierzęcym modelu wrzodów . Ekstrakt z Cistus laurifolius posiada znaczącą aktywność wobec Helicobacter pylori - bakterii powiązanej z rozwojem wrzodów żołądka

Potrzeba większej ilości badań, aby móc stwierdzić skuteczności czystka w łagodzeniu objawów choroby wrzodowej u ludzi.

Czystek odchudzanie

Suplementy z czystkiem są szeroko polecane na przyspieszenie odchudzania. Nie mniej jednak nie ma żadnych danych naukowych, aby potwierdzić takie działanie czystka.

Czystek - przeciwwskazania

Czystek jest bezpieczną rośliną, której stosowanie nie wiąże się z poważnymi skutkami ubocznymi.

Czystek u niektórych osób może powodować kontaktowe reakcje alergiczne .

Nieznany jest wpływ stosowania czystka podczas ciąży i karmienia piersią, dlatego też odradza się picia naparu z czystka oraz jego suplementacji w tym czasie.

Herbata z czystka

Aby przygotować napar z czystka wystarczy zalać szklanką wrzącej wody 1 łyżeczkę suszu lub saszetkę z zielem czystka. Po 10 minutach parzenia herbata z czystka jest gotowa do picia. W przypadku użycia suszu, można odcedzić go przez sitko. Do naparu warto dodać plasterek cytryny, odrobinę imbiru lub miodu.

Herbatę z czystka można stosować regularnie, przez dłuższy okres czasu. Najlepiej pić ją między posiłkami, aby nie wpływała na wchłanianie żelaza z pożywienia.