Czereśnie

Czereśnie wywodzą się z terenów Morza Kaspijskiego i Morza Czarnego, skąd zostały rozpowszechnione na pozostałe kraje europejskie i z czasem do Ameryki i Azji. Pierwsze wzmianki o czereśniach pochodzą nawet sprzed 5,5-4 tysięcy lat p.n.e. W ciągu ostatnich 20 lat konsumpcja czereśni znacznie wzrosła. Głównymi producentami na światowym rynku są Turcja, USA, Iran, Włochy oraz Hiszpania .

Czereśnie są owocami sezonowymi, które w sklepach pojawiają się na przełomie później wiosny i wczesnego lata i pozostają dostępne przez około 3-4 miesiące. W przeciwieństwie do wiśni, najczęściej spożywane są na surowo. Rzadko używane są do produkcji przetworów, chociaż można spotkać przepisy na dżemy, czy też kompoty z czereśni.

Czereśnie - wartości odżywcze

Czereśnie w 82% składają się z wody. Zaliczane są do owoców o stosunkowo wysokiej kaloryczności, ponieważ dostarczają 63 kcal w 100 g produktu. Jest to związane z wysoką zawartością węglowodanów, w tym głównie cukrów prostych.

Wartości odżywcze w przeliczeniu na garść czereśni (ok. 80 g):

• Kalorie - 50,4 kcal
• Białko - 0,85 g
• Tłuszcz - 0,16 g
• Węglowodany - 12,8 g
  • Cukry proste - 10,24 g
  • Błonnik pokarmowy - 1,68 g .

Czereśnie mają średni indeks oraz niski ładunek glikemiczny

Indeks glikemiczny czereśni wynosi 23±6 (IG = 23). Ładunek glikemiczny porcji czereśni to około 8 (ŁG ~ 8). Po spożyciu owoców poziom glukozy we krwi może wzrosnąć dość szybko, ale niezbyt wysoko i w dosyć krótkim czasie wrócić do prawidłowych wartości .

Czereśnie – witaminy i składniki mineralne

Czereśnie nie są szczególnie bogatym źródłem witamin i składników mineralnych. Wyróżnia się jednak ich wysoka zawartość witaminy C, potasu oraz miedzi.

Czereśnie są źródłem witaminy C

Garść czereśni (ok. 80 g) zawiera 5,6 mg witaminy C, co stanowi 7% dziennego zapotrzebowania na kwas askorbinowy.

Witamina C wpływa korzystnie na:

• łagodzenie stresu oksydacyjnego poprzez neutralizowanie wolnych rodników tlenowych,
• ograniczenie peroksydacji lipidów - działa kardioprotekcyjnie, sprzyjając poprawie profilu lipidowego,
• produkcję kolagenu, który jest istotnym składnikiem dla zachowania dobrej kondycji skóry i kości oraz efektywnego gojenia ran,
• metabolizm żelaza, optymalizując jego wchłanianie w układzie pokarmowych.

Zawartość witamin w garści czereśni (ok. 80 g):

• Witamina C - 5,6 mg (7% RWS),
• Witamina B6 - 0,04 mg (2,8% RWS),
• Witamina B5 - 0,16 mg (2,7% RWS),
• Witamina K - 1,68 µg (2,2% RWS),
• Witamina B1 - 0,02 mg (2% RWS),
• Witamina B2 - 0,03 mg (1,9% RWS),
• Kwas foliowy - 3,2 µg (1,6% RWS),
• Witamina B3 - 0,12 mg (0,8% RWS),
• Witamina E - 0,06 mg (0,5% RWS),
• Witamina A - 2,4 µg (0,3% RWS).

Czereśnie są dobrym źródłem potasu i miedzi

Standardowa porcja czereśni (1 garść = ok. 80 g) dostarcza 177,6 mg potasu, co pozwala na pokrycie 8,9% dobowego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Z taką samą porcją owoców dostarczymy do organizmu również 0,05 mg miedzi, pokrywając 4,8% dziennego zapotrzebowania na nią.

Potas w organizmie odpowiada za:

• optymalizację wartości ciśnienia krwi,
• zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej oraz bilansu wodno-elektrolitowego,
• przewodzenie impulsów nerwowych,
• prawidłowy przebieg procesów skurczu mięśni, w tym mięśnia sercowego.

Miedź w ustroju bierze udział w:

• łagodzeniu stresu oksydacyjnego poprzez neutralizowanie wolnych rodników,
• metabolizmie żelaza, zwiększając efektywność jego wykorzystania,
• pigmentacji skóry oraz włosów,
• zachowaniu odpowiedniej mielinizacji mózgu i rdzenia kręgowego.

Zawartość składników mineralnych w garści czereśni (ok. 80 g):

• Potas - 177,6 mg (8,9% RWS),
• Miedź - 0,05 mg (4,8% RWS),
• Mangan - 0,06 mg (2,8% RWS),
• Fosfor - 16,8 mg (2,4% RWS),
• Magnez - 8,8 mg (2,3% RWS),
• Żelazo - 0,29 mg (2,1% RWS),
• Wapń - 10,4 mg (1,3% RWS),
• Cynk - 0,06 mg (0,6% RWS).

Czereśnie – składniki aktywne

Czereśnie zawierają znaczną ilość polifenoli, czyli najpowszechniejszych związków bioaktywnych o udowodnionym pozytywnym wpływie na zdrowie człowieka. Najbardziej wyróżniają się pod względem zawartości kwasów fenolowych (głównie kwasu hydroksycynamonowego), flawonoli (głównie kwercetyny) oraz antocyjanów .

Antocyjany są naturalnymi barwnikami występującymi w owocach i warzywach, odpowiedzialnymi za nadawnie odcieni niebieskiego, fioletu oraz czerwieni. Ich zawartość w czereśniach zależna była od stopnia dojrzałości owocu - im bardziej dojrzałe, tym więcej antocyjanów. Działają przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo oraz chronią przed rozwojem chorób układu nerwowego i układu krążenia.

W czereśniach wykryto także melatoninę, czyli pochodną tryptofanu, która w owocach odpowiada głównie za ochronę przed stresem oksydacyjnym . Co ciekawe, w organizmie człowieka melatonina pełni funkcję regulatora rytmu dobowego i pomaga między innymi w zniwelowaniu efektu jet lag. Warto jednak pamiętać, że ilości dostarczane wraz ze spożyciem czereśni, prawdopodobnie nie będą w stanie same w sobie wywołać takiego efektu.

Czereśnie - właściwości

Czereśnie mogą sprzyjać obniżeniu wartości ciśnienia tętniczego krwi

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób układu sercowo-naczyniowego. Nieleczone może prowadzić do rozwoju innych zaburzeń, takich jak niewydolność serca, ale także do nagłych epizodów zagrażających życiu: zawału serca, czy udaru mózgu.

Jak dowiedli naukowcy, zwiększone spożycie czereśni może przyczyniać się do obniżenia wartości zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego krwi . Efekt ten jest prawdopodobnie związany z wysoką zawartością potasu, który sprzyja utrzymaniu prawidłowej pracy serca i ciśnienia krwi. Nie bez znaczenia jest także wysoka zawartość polifenoli, które m.in. sprzyjają rozszerzaniu naczyń krwionośnych, czy też zachowaniu prawidłowych właściwości śródbłonka naczyń.

Czereśnie sprzyjają łagodzeniu stanów zapalnych

Nasilone stany zapalne w organizmie sprzyjają rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak: cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia, czy też choroby nowotworowe. Naukowcy zbadali, że czereśnie mogą sprzyjać zmniejszaniu stężenia czynników prozapalnych we krwi.

Spożycie czereśni miało największy wpływ na obniżenie poziomów białek ostrej fazy stanu zapalnego: CRP oraz ferrytyny, obniżenie poziomu interleukiny 18 (IL-18), czy też czynnika martwicy nowotworów (TNF-α) .

Zmniejszenie produkcji czynników prozapalnych sprzyja wygaszeniu stanów zapalnych, a co za tym idzie - zmniejszeniu ryzyka zapadnięcia na wspomniane choroby cywilizacyjne. Efekt ten przypisywany jest głównie wysokiej zawartości polifenoli w owocach czereśni.

Czereśnie mogą zapobiegać atakom dny moczanowej

Dna moczanowa jest patologicznym stanem organizmu związanym z nadmiernym nagromadzeniem się w organizmie kwasu moczowego. Jego kryształy osadzają się szczególnie w obrębie stawów, dając silne objawy bólowe.

Badania pokazały, że zwiększona konsumpcja czereśni może się przyczyniać do obniżenia stężenia kwasu moczowego we krwi . Same czereśnie zmniejszały ryzyko ataków dny moczanowej o 35%, zaś w skojarzeniu z allopurinolem, czyli najpopularniejszym lekiem wprowadzanym w farmakoterapii dny moczanowej, nawet o 75% .

Są to póki co pojedyncze doniesienia, które należałoby potwierdzić większą ilością badań klinicznych. Zbadać należy także, jakie mechanizmy leżą u podłoża tego efektu. Jest to jednak obiecująca perspektywa.

Czereśnie wykazują działanie przeciwnowotworowe

Rozwój nowotworów jest związany z zaburzoną równowagą pomiędzy procesami proliferacji (namnażania się) oraz apoptozy (programowanej śmierci) komórek. Naukowcy zbadali wpływ czereśni na komórki ludzkich nowotworów: prostaty, piersi oraz okrężnicy. Jak się okazało, we wszystkich badaniach, zaaplikowanie ekstraktów z owoców spowodowało zahamowanie proliferacji komórek . 

Efekt ten przypisywany był głównie wysokiej zawartości polifenoli, które mają właściwości antyproliferacyjne. Ponadto, poprzez działanie antyoksydacyjne, zmniejszają nasilenie stanów zapalnych, które również odgrywają dużą rolę w rozwoju choroby nowotworowej.

Czereśnie - przeciwskazania

Czereśnie w większość przypadków są dobrze tolerowane. Jednak na ich spożycie muszą uważać osoby z:

• alergią pokarmową - czereśnie są częstym alergenem na tle alergii krzyżowej, a ich spożycie może wywołać niekorzystną, a czasem nawet gwałtowną reakcję organizmu,  
• zespołem jelita nadwrażliwego (IBS) - owoce czereśni zawierają znaczną ilość tzw. FODMAP, które należy ograniczać w przypadku IBS, aby nie nasilać objawów choroby,
• chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy - czereśnie są ciężkostrawne, zwłaszcza w surowej postaci, w związku z czym mogą podrażniać ściany żołądka i dwunastnicy, nasilając m.in. dolegliwości bólowe.