Cykoria

Cykoria stanowi rodzaj roślin z rodziny astrowatych, do którego należy kilka gatunków. Najbardziej rozpowszechnione jako warzywa jadalne są zaś dwa gatunki: cykoria endywia oraz cykoria podróżnik - korzeniowa biała, korzeniowa czerwona (radicchio), czy też sałatowa.

Główną jadalną częścią, która jest spożywana zarówno na surowo, jak i po obróbce termicznej, są liście. Natomiast z korzenia cykorii wytwarzana jest również "kawa" bezkofeinowa.

Cykoria - wartości odżywcze

Cykoria prawie w 95% składa się z wody, 3,2% węglowodanów i niecałego 1% białka.

Wartości odżywcze w przeliczeniu na 1 cykorię (80 g):

• Kalorie - 14 kcal
• Białko - 0,72 g
• Tłuszcz - 0,08 g
• Węglowodany - 3,2 g
  • Błonnik pokarmowy - 2,48 g (ok. 10% RWS) .

Cykoria jest bogata błonnik i jest niskokaloryczna

Jedna cykoria (ok. 80 g) zawiera około 2,5 g błonnika, co pokrywa dzienne zapotrzebowanie na ten składnik w 10%. 

Błonnik pokarmowy w organizmie pełni wiele istotnych ról:

• zapewnia prawidłową perystaltykę jelit,
• zmniejsza wchłanianie metali ciężkich i cholesterolu,
• zapewnia uczucie sytości po posiłku, sprzyjając utracie lub utrzymaniu masy ciała,
• sprzyja regulowaniu poziomu glukozy w surowicy krwi.

Cykoria, jak większość warzyw liściastych, jest bardzo niskokaloryczna. W 100 g produktu zawiera zaledwie 17 kcal, co sprawia że jedna porcja (ok. 80 g) tego warzywa dostarcza niecałych 14 kcal .  

Cykoria - witaminy i składniki mineralne

1 cykoria pokrywa 14,8% dobowego zapotrzebowania na kwas foliowy

Cykoria (jedna sztuka ok. 80 g) zawiera 29,6 µg kwasu foliowego, co pozwala pokryć dzienne zapotrzebowanie w 14,8%. 

Kwas foliowy (witamina B9) odgrywa istotną rolę w:

• procesach tworzenia krwinek czerwonych,
• replikacji materiału genetycznego i podziałach komórek,
• remetylacji (czyli przekształceniu) szkodliwej homocysteiny do metioniny,
• prawidłowym rozwoju układu nerwowego płodu.

Zawartość witamin w 1 cykorii (ok. 80 g):

• Kwas foliowy - 29,6 µg (14,8% RWS),
• Witamina B1 - 0,05 mg (4,5% RWS),
• Witamina C - 2,24 mg (2,8% RWS),
• Witamina B6 - 0,03 mg (2,4% RWS),
• Witamina B5 - 0,12 mg (1,9% RWS),
• Witamina B2 - 0,02 mg (1,5% RWS),
• Witamina B3 - 0,13 mg (0,8% RWS),
• Witamina A - 0,8 µg (0,1% RWS).

Cykoria jest bogata w potas

Cykoria (ok. 80 g) dostarcza 168,8 mg potasu, co pozwala na pokrycie dobowego zapotrzebowania na ten pierwiastek w 8,4%.

Potas bierze udział w:

• regulowaniu równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej organizmu,
• prawidłowym przekazywaniu impulsów nerwowych,
• skurczu mięśni, w tym mięśnia sercowego,
• obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi.

Zawartość składników mineralnych w 1 cykorii (ok. 80 g):

• Potas - 168,8 mg (8,4% RWS),
• Miedź - 0,04 mg (4,1% RWS),
• Mangan - 0,08 mg (4% RWS),
• Fosfor - 20,8 mg (3% RWS),
• Magnez - 8 mg (2,1% RWS),
• Wapń - 15,2 mg (1,9% RWS),
• Żelazo - 0,19 mg (1,4% RWS),
• Cynk - 0,13 mg (1,3% RWS),
• Selen - 0,16 µg (0,3% RWS).

Cykoria - składniki aktywne

Cykoria zawiera jesto bogata w inulinę oraz laktony seskwiterpenowe.

Zawartość składników aktywnych może się różnić, w zależności od odmiany. Cykoria korzeniowa czerwona (radicchio) zawiera dodatkowo antocyjany, których nie znajdziemy w pozostałych odmianach .

Cykoria stanowi bogate źródło inuliny

Inulina jest polisacharydem i naturalnym prebiotykiem. Nie jest trawiona przez organizm człowieka, zamiast tego stanowi pożywkę dla bakterii w jelicie grubym.

Dzięki temu sprzyja wzrostowi mikrobioty korzystnej dla zdrowia, szczególnie z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus. Zachowanie równowagi mikrobioty jelitowej ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego i układu immunologicznego. Dodatkowo, zapobiegając dysbiozie w jelitach, inulina może powstrzymywać rozwój chorób metabolicznych oraz powstawanie zmian nowotworowych .

W cykorii największa ilość inuliny znajduje się w korzeniu, dlatego produkowana z niego "kawa" charakteryzuje się właściwościami prozdrowotnymi. 

Cykoria zawiera laktony seskwiterpenowe

Korzeń cykorii zawiera także laktony seskwiterpenowe, które odpowiadają za gorzkawy smak "kawy". Są to wtórne metabolity występujące głównie w roślinach z rodziny astrowatych. W organizmie człowieka pobudzają one apetyt oraz sprzyjają procesom trawiennym. Wykazują również zdolności do zwalczania patogenów .

Cykoria - właściwości

Cykoria wykazuje zdolności do zwalczania drobnoustrojów

Każda część cykorii - zarówno liście, jak i korzenie i nasiona - zawiera substancje aktywne, takie jak flawonoidy, laktony seskwiterpenowe, czy też kumaryny.

Prawdopodobnie dzięki tym substancjom, ekstrakty z cykorii wykazywały w badaniach zdolności do zwalczania drobnoustrojów. Hamowały wzrost zarówno bakterii Gram+ i Gram-, takich jak Escherichia coli (pałeczka okrężnicy), czy też Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), a także drożdży (Sachharomyces cerevisiae) i pleśni (Aspergillus niger) .

Dodatkowo cykoria stanowi źrodło kwasu kawowego oraz kwasu cykoriowego, którym przypisuje się zdolności do zwalczania wirusów. W badaniach na liniach komórkowych naukowcy dowiedli ich pozytywny wpływ na niszczenie wirusa typu HSV-1, czy też HBV, które wywołują odpowiednio opryszczkę oraz zapalenie wątroby typu B .

Cykoria pozytywnie działa na wątrobę

W wielu badaniach na zwierzętach laboratoryjnych naukowcy potwierdzili pozytywny wpływ ekstraktów z cykorii na zdrowie wątroby. W przypadku już uszkodzonego narządu, następowało obniżenie śmiertelności, a także poprawa parametrów krwi - enzymów wątrobowych (AP - fosfatazy alkalicznej, AST - aminotransferazy asparaginianowej, ALT - aminotransferazy alaninowej). 

Dodatkowo, cykoria przyczyniała się do poprawy wartości lipidogramu, a w szczególności stosunku TG/HDL oraz LDL/HDL wśród pacjentów z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby. Jest to zatem obiecująca perspektywa pod kątem zarządzania czynnikami ryzyka NAFLD. Poprawa wartości parametrów lipidogramu wiąże się także z mniejszym ryzykiem rozwoju chorób układu krążenia, np. miażdżycy. Większość badaczy wiązała te efekty z zawartością substancji antyoksydacyjnych w cykorii .

Cykoria pomaga regulować gospodarkę węglowodanową

W badaniach na zwierzętach naukowcy sprawdzili, że ekstrakty z cykorii powodowały obniżenie poziomu glukozy we krwi. Szczególnie skorzystają z tego efektu osoby mające stwierdzoną nieprawidłową tolerancję glukozy lub cukrzycę. Dodatkowo, ekstrakty sprzyjały także zmniejszeniu stężenia trójglicerydów oraz całkowitego cholesterolu.

Prawdopodobnie jest to zasługa obecności kwasów fenolowych, które wykazują zdolności do zwiększania poboru glukozy do komórek mięśni. Kwasy te dodatkowo hamują w wątrobie procesy glukoneogenezy, czyli przekształcania niecukrowych związków, takich jak aminokwasy, czy też kwas mlekowy w glukozę . 

Cykoria ma właściwości antyoksydacyjne i immunomodulujące

Cykoria sprzyja redukcji markerów stanu zapalnego w organizmie, takich jak IL-1, IL-6 oraz TNF-α. Jest to najprawdopodobniej spowodowane zawartością związków polifenolowych, które wykazują właściwości antyoksydacyjne i redukujące stan zapalny. Szczególną uwagę poświęca się pod tym względem kwasom fenolowym oraz laktonom seskwiterpenowym .

Dodatkowo, dzięki wysokiej zawartości inuliny, która ma pozytywny wpływ na zdrowie jelit, cykoria przyczynia się także do poprawy funkcji układu odpornościowego. Bezpośrednio wpływa także na podwyższenie poziomu interferonu γ, który sprzyja zwalczaniu patogenów przez organizm .

Cykoria - przeciwwskazania

Przeciwwskazania do spożywania cykorii,  występują zarówno w formie surowej, jak i "kawy".

Uważać powinny osoby, które mają:

• stwierdzoną alergię - przypadki alergii na cykorię odnotowywano w badaniach naukowych i wiadomo, że mogą skutkować nawet bardzo silnymi objawami, takimi jak reakcja anafilaktyczna,
• choroby jelit - ze względu na wysoką zawartość inuliny, która jest prebiotykiem, nie należy spożywać cykorii bez konsultacji z lekarzem prowadzącym, gdyż może ona nasilić objawy choroby.