Tymianek

Tymianek, choć naturalnie pochodzi z obszaru basenu morza Śródziemnego, obecnie uprawiany jest na całym świecie. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa "thymos" oznaczającego "odwagę" lub "siłę". Szacuje się, że występuje ok. 400 gatunków tymianku, które obejmują wiele podgatunków, odmian i form  .

Kwiaty, liście i olejek tymianku były stosowane od wielu stuleci w tradycyjnej medycynie ludowej wielu krajów. Już Hipokrates zalecał tymianek w chorobach układu oddechowego. W Rumunii tymianek ceniony jest ze względu na właściwości wykrztuśne, przeciwkaszlowe, przeciwskurczowe, wiatropędne i moczopędne. Starożytni Egipcjanie używali tymianku do balsamowania ciał, zaś Grecy jako kadzidła w świątyniach i dodatku do kąpieli .

Tymianek - wartości odżywcze

Tymianek jest bogaty w witaminy (szczególnie A i C) oraz składniki mineralne (żelazo i wapń), jednak z uwagi na niski dodatek przyprawy do potraw, nie należy traktować go jako istotnego źródła składników odżywczych .

Sytuacja wygląda podobnie w przypadku wartości energetycznej tymianku. W 100 g suszonych liści tymianku znajduje się 276 kcal, zaś w zwyczajowo spożywanej ilości (ok. 1/2 łyżeczki = 1 g) już tylko 2,76 kcal .

Składniki bioaktywne w tymianku

Tymianek zawiera mnóstwo substancji o silnym potencjale antyoksydacyjnym. Mowa przede wszystkim o:

• flawonoidach i przeciwutleniaczach, takich jak zeaksantyna, luteina, pigenina, naringenina, luteolina i tymonina,
• kwasach fenolowych (kwas kawowy i rozmarynowy),
• garbnikach, nadających roślinie gorzki smak.

Olejek eteryczny ekstrahowany z tymianku obfituje w tymol i kwarkol - związki o udokumentowanym działaniu przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i przeciwnowotworowym .

Tymianek - właściwości

Tymianek na kaszel

Olejek eteryczny, pochodzący z liści tymianku, jest bardzo często wykorzystywany w syropach i tabletkach zalecanych na kaszel.

Na podstawie przeglądu badań opublikowanego w 2015 roku znaleziono mocne dowody na skuteczność preparatów składających się z bluszczu, wiesiołka (pierwiosnka) i tymianku w łagodzeniu częstości i nasilenia objawów kaszlu .

W badaniu obserwacyjnym z udziałem 749 pacjentów z ostrym kaszlem spowodowanym infekcją górnych dróg oddechowych wykazano, że zażycie syropu składającego się z wyciągu z bluszczu i tymianku, jest powiązane ze zmniejszeniem nasilenia zapalenia oskrzeli, kaszlu i ogólną poprawą jakości zdrowia . Podobny efekt zauważono podczas podwójnie zaślepionego badania z placebo. Wśród 361 osób z ostrym zapaleniem oskrzeli zastosowanie wyciągu z ziela tymianku i korzenia wiesiołka dało zdecydowanie lepszy efekt terapeutyczny niż w przypadku grupy otrzymującej placebo .

Tymianek i podbiał

Jednym z wykorzystywanych połączeń w przypadku kaszlu jest tymianek i podbiał. Podbiał zajmuje ważne miejsce w naturalnej medycynie chińskiej gdzie ma zastosowanie w chorobach układu oddechowego oraz kaszlu. Choć badania na zwierzętach sugerują takie właściwości podbiału, to nie przeprowadzono do tej pory badań z udziałem ludzi . A tym bardziej brakuje danych dotyczących działania mieszanki tymianku i podbiału.

Tymianek działa przeciwbakteryjnie

Tymianek wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne wobec wielu bakterii chorobotwórczych, w tym m.in. Salmonella enteritidis, S. thyphimurium, S. aureus, S. aureus, a także E. coli . Za przeciwbakteryjne właściwości tymianku odpowiadają przede wszystkim substancje aktywne: tymol i karwakrol .

Przecwbakteryjne działanie tymianku może być wykorzystane w terapii wielu schorzeń, w tym atopowego zapalenia skóry (AZS). Na podstawie badań na modelach komórkowych ustalono, że aplikacja tymolu na skórę z AZS przyczynia się do hamowania związków o charakterze prozapalnym, a także zmniejsza opuchliznę skóry .

Tymianek może działać przeciwtrądzikowo

Badacze ustalili, że spośród 10 różnych olejków eterycznych, olejki pochodzące z tymianku oraz z cynamonu posiadają najsliniejsze działanie przeciwbakteryjnie w stosunku do Propionibacterium acnes - bakterii powiązanej z rozwojem trądziku .

W 2015 roku przeprowadzono badanie oceniające przeciwbakteryjne działanie 19 olejków eterycznych wobec 3 szczepów bakterii związanych z trądzikiem (C. acnes, S. epidermidis, i S. aureus). Naukowcy uznali, że olejek tymiankowy, cynamonowy oraz goździkowy wykazują najkorzystniejszy efekt przy najniższych stężeniach .

Tymianek działa przeciwgrzybiczo

W badaniach in vivo naukowcy wykazali, że olejek tymiankowy i tymol, same lub w połączeniu z lekami przeciwgrzybiczymi, mogą skutecznie walczyć z lekoopornymi szczepami grzybów z gatunku Candida .

Tymianek może zmniejszać bóle menstruacyjne

W badaniu opublikowanym w 2014 roku wykazano, że tymianek może skutecznie zmniejszać ból związany z miesiączkowaniem. Podaż 25 kropli olejku tymiankowego co 6 godzin zmniejszała ból porównywalnie do 200 mg ibuprofenu . Choć wyniki tej pracy są obiecujące, potwierdzenie efektu przeciwbólowego tymianku wymaga większej ilości badań z udziałem ludzi.

Tymianek może obniżać ciśnienie krwi

Naukowcy wykazali, że tyminek powoduje znaczny spadek ciśnienia krwi i oporu naczyniowego u szczurów z nadciśnieniem . Niemniej jednak brakuje badań potwierdzających taki efekt u ludzi.

Tymianek - przeciwwskazania

Tymianek stosowany jako przyprawa jest produktem bezpiecznym i dobrze tolerowanym.

Olej z tymianku posiada status GRAS i również uznawany jest za bezpieczny produkt .

W rzadkich przypadkach może wystąpić reakcja alergiczna na olejek z tymianku, objawiająca się wysypką skórną, skurczem oskrzeli, napadem astmy oraz wstrząsem anafilaktycznym. Osoby uczulone na tymianek oraz rośliny z rodzaju jasnotowatych nie powinny używać olejku z tymianku zarówno w lekach jak i kosmetykach .

Olejek tymiankowy stosowany na skórę w wysokich stężeniach może powodować podrażnienia.

Tymianek w ciąży

Tymianek w postaci przyprawy może być stosowany przez kobiety w ciąży.

Z uwagi na brak badań, kobiety w ciąży nie powinny stosować olejku tymiankowego oraz leków z olejkiem z tymianku bez uprzedniej konsultacji z lekarzem.

Tymianek w kuchni

Do czego pasuje tymianek?

Tymianek - zarówno świeży jak i suszony - jest jedną z podstawowych przypraw kuchni śródziemnomorskiej. Wykorzystuje się go do przyprawiania:

• mięs,
• ryb,
• makaronów
• zapiekanek
• warzyw i nasion strączkowych.

Świeży tymianek bardzo dobrze sprawdza się jako dodatek do pesto - zielonego sosu podawanego z makaronem lub grzankami. 

Tymianek bardzo dobrze współgra z takimi przyprawami jak bazylia, czy oregano.

Czym zastąpić tymianek?

Tymianek można z powodzeniem zastąpić innymi ziołami: bazylią, oregano, majerankiem, ziołami prowansalskimi, cząbrem lub rozmarynem.

Napar z tymianku (herbata tymiankowa)

W warunkach domowych można przygotować napar z tymianku, który zaleca się stosować w przypadku kaszlu i bólu gardła. Zgodnie z ludowymi przekonaniami herbata tymiankowa wpływa także korzystnie na trawienie, lub też może służyć do odkażania ran.

Napar można przygotować zarówno z tymianku świeżego jak i suszonego. Aby zaparzyć tymianek na kaszel wstarczy:

1. Do 1 szklanki wrzącej wody wsypać 2 łyżeczki suszonego tymianku lub dodać 8 gałązek świeżego tymianku.
2. Odstawić napar na 5 - 10 minut pod przykryciem aż herbata się zaparzy.
3. Odcedzić napar przez drobne sitko w przypadku użycia tymianku suszonego.