Kolendra

Kolendra pochodzi z obszarów śródziemnomorskich, a obecnie jest uprawiana jako roślina przyprawowa na całym świecie. Posiada bogatą historię zastosowania w medycynie ludowej, m.in. do łagodzenia problemów żołądkowo - jelitowych, kolki, bezsenności, chorób skóry, bólu głowy, czy reumatyzmu. Już od czasów starożytnych ceniono ją z uwagi na właściwości napotne, moczopędne i wiatropędne .

Kolendra - wartości odżywcze

W 100 g świeżych liści kolendry znajduje się zaledwie 23 kcal. Przeliczając to na zwyczajowo spożywane ilości (garść świeżej kolendry = 1 g) są to śladowe ilości kalorii, nie mające żadnego znaczenia dla ogólnej wartości energetycznej diety .

Liście kolendry są doskonałym źródłem:

• witamin: K, A, C, E, kwasu foliowego, ryboflawiny i kwasu pantotenowego,
• składników mineralnych: miedzi, manganu, potasu i żelaza .

Jednak z uwagi na niewielką ilość kolendry dodawaną zwyczajowo do potraw, nie stanowi ona znaczącego źródła składników odżywczych.

Składniki bioaktywne w kolendrze

Wszystkie części kolendry (liście, łodyga, nasiona, owoce) zawierają szereg składników bioaktywnych o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Najistotniejsze z nich to kwasy fenolowe (galusowy, kawowy, ferulowy i chlorogenowy), flawonoidy (kwercetyna, kemferol i rutynozyd) oraz karotenoidy.

Kolendra wytwarza także olejek eteryczny zasobny w związki czynne, a szczególnie linalol (50 - 60%), wykazujący działanie przeciwlękowe, uspokajające, neuroprotekcyjne i przeciwdrgawkowe   .

Olej z nasion kolendry charakteryzuje się specyficznym składem kwasów tłuszczowych, ponieważ obfituje głównie w kwas petroselinowy (60-75%) .

Kolendra - właściwości

Kolendra działa przeciwcukrzycowo

Badania na zwierzętach potwierdzają silne działanie przeciwcukrzycowe ekstraktów z nasion kolendry .

W 6 - tygodniowym badaniu z udziałem chorych na cukrzycę typu 2, wykazano, że doustne zażywanie kapsułek ze sproszkowanego owocu kolendry prowadzi do znaczącego obniżenia poziomu glukozy we krwi, stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL oraz triglicerydów . Wysoką aktywność hipoglikemiczną kolendry potwierdzono także w innym badaniu z udziałem chorych na cukrzycę typu 2. Autorzy badania podkreślają, że preparaty z kolendry mogą być stosowane w dużych dawkach razem z lekami przeciwcukrzycowymi u pacjentów, u których same leki nie przynoszą oczekiwanych efektów .

Kolendra działa ochronnie na serce

Badania potwierdzają korzystne działanie kolendry na układ sercowo - naczyniowy, poprzez wpływ na parametry profilu lipidowego, ciśnienie krwi, a także działanie przeciwzakrzepowe .

W badaniach na zwierzętach naukowcy odnotowali, że nasiona kolendry powodują obniżenie poziomu triglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL ("zły" cholesterol), a także wzrost poziomu cholesterolu frakcji HDL ("dobry" cholesterol)  . Równie korzystny efekt zaobserwowano w przypadku oleju z nasion kolendry .

W badaniach na modelach komórkowych i na zwierzętach naukowcy wykazali, że ekstrakt z kolendry przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi oraz działa moczopędnie, co dodatkowo podnosi jego znaczenie w zastosowaniu w nadciśnieniu tętniczym .

Na podstawie badania na ludzkich płytkach krwi wykazano, że ekstrakty wodne z liści kolendry hamują agregację płytek krwi, zapobiegając tym samym tworzeniu się zakrzepów w świetle naczyń krwionośnych .

Kolendra zmniejsza bóle migrenowe

Owoce kolendry są jednym z najczęściej przepisywanych ziół na bóle głowy w medycynie perskiej. Właściwości te potwierdzają badania z udziałem ludzi.

Naukowcy wykazali, że miesięczna podaż 15 ml syropu z kolendry 3 razy na dzień spowodowała skrócenie czasu trwania napadów migreny, zmniejszenie częstości ich występowania (o ok. 50%) oraz zmniejszenie natężenia bólu w porównaniu do grupy otrzymującej placebo . Podobne badanie przeprowadzono w 2020 roku - zaobserwowano takie same, korzystne efekty zażywania syropu z kolendry na redukcję migrenowych bóli głowy .

Kolendra wspomaga zdrowie jelit

Kolendra była powszechnie stosowana w medycynie ludowej jako środek leczniczy na problemy trawienne. 

W 8 - tygodniowym badaniu z udziałem osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS) wykazano, że podaż leku ziołowego zawierającego melisę lekarską, miętę oraz kolendrę, znacząco zmniejsza dyskomfort i ból brzucha, a także zmniejsza częstotliwość i ciężkość wzdęć w porównaniu do grupy otrzymującej placebo .

Kolendra działa neuroprotekcyjnie

Przegląd badań z 2021 roku wskazał, że zarówno nasiona jak i liście kolendry, a także obecny w nich linalol, wykazują korzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu, poprzez działanie przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, uspokajające, nasenne i przeciwdrgawkowe. Zauważono dodatkowo pozytywne działanie kolendry w zakresie zdolności uczenia się i zapamiętywania. Neuroprotekcyjne właściwości kolendry i samego linalolu wynikają prawdopodobnie z ich właściwości przeciwutleniających i przeciwzapalnych .

Przeprowadzone do tej pory badania dają nadzieję na wykorzystanie kolendry i jej składników aktywnych w terapii chorób neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera, Parkinsona) w przyszłości.

Kolendra działa przeciwbakteryjnie

Związki aktywne zawarte w kolendrze cechują się wysoką skutecznością w walce z drobnoustrojami chorobotwórczymi oraz przenoszonymi przez żywność  .

Wykazano przeciwbakteryjne działanie kolendry wobec takich bakterii jak Salmonella choleraesuis, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, S. aureus, S. epidermidis oraz grzybów Candida albicans . W jednym z badań probówkowych odnotowano, że kolendra może skutecznie zwalczać bakterie odpowiedzialne za infekcje dróg moczowych .

Kolendra może działać korzystnie na skórę

Na podstawie przeglądu badań z 2022 roku stwierdzono, że kolendra jest jednym z leczniczych ziół, które mogą wspomagać terapię atopowego zapalenia skóry (AZS). Wiąże się to z działaniem przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i przeciwbakteryjnym . W badaniu na zwierzętach wykazano, że krem kolendrowy zastosowany na oparzenie znacząco przyspieszał gojenie się rany w porównaniu do grupy otrzymującej sulfadiazynę srebra (standardowy lek) .

Ekstrakt z liści kolendry chronił ludzkie keranocyty przed działaniem rodników oksydacyjnych, stanowiących główny czynnik środowiskowy uszkodzeń skóry , a także przed promieniowaniem ultrafioletowym, zapobiegając tym samym fotostarzeniu się skóry .

W badaniu klinicznym wykazano, że balsam, zawierający 0,5% olejek kolendrowy znacznie zmniejsza rumień wywołany promieniowaniem UV w porównaniu do placebo, lecz nie był tak skuteczny jak hydrokortyzon (standardowy lek). Niemniej jednak autorzy potwierdzają łagodne działanie przeciwzapalne olejku kolendrowego, które może być wykorzystane w leczeniu stanów zapalnych skóry .

Kolejne badanie z udziałem ludzi potwierdziło skuteczność oleju z nasion kolendry w łagodzeniu nadmiernych reakcji skórnych związanych ze stresem (zaczerwienienie i świąd) .

Kolendra - przeciwwskazania

Zarówno nasiona, liście jak i olejek eteryczny z kolendry należą do bezpiecznych produktów .

Kolendra może wywoływać alergie, objawiające się swędzeniem ust, pokrzywką, obrzękiem naczynioruchowym, astmą. W rzadkich przypadkach odnotowano wystąpienie reakcji anafilaktycznej po spożyciu kolendry  . Kontakt kolendry ze skórą może powodować jej świąd i podrażnienie .

Szczególną ostrożność w przypadku zażywania leków i suplementów diety z kolendrą powinny zachować osoby:

• chorujące na cukrzycę i przyjmujące leki przeciwcukrzycowe, ponieważ dodatek kolendry w ilościach leczniczych może spowodować zbyt niski poziom glukozy we krwi,
• chorujące na nadciśnienie tętnicze i przyjmujące leki hipotensyjne, ponieważ może dojść do zbyt dużego spadku ciśnienia krwi,
• przyjmujące leki uspokajające, ponieważ w połączeniu z leczniczymi dawkami kolendry mogą powodować nadmierną senność.

Kolendra w ciąży i podczas karmienia piersią

Kolendra stosowana w formie przyprawy (nasiona i świeże liście) może być spożywana zarówno przez kobiety w ciąży jak i karmiące piersią. Nie zaleca się jednak w tym przypadku stosowania preparatów i suplementów diety z kolendrą. Jest to związane z brakiem wiarygodnych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania ekstraktów z kolendry w czasie ciąży i podczas karmienia piersią.

W literaturze popularnonaukowej można odszukać informację, że kolendra jest galaktogogiem i pobudza laktację u kobiet karmiących piersią. Jednakże zastosowanie to nie ma poparcia w żadnych badaniach naukowych .

Kolendra w kuchni

Wszystkie części rośliny kolendry są jadalne, aczkolwiek w kuchni najczęściej wykorzystuje się suszone nasiona i świeże liście.

Do czego pasuje kolendra?

Nasiona kolendry charakteryzują się ziemistym, korzennym smakiem i pasują do:

• dań typu curry,
• zup i gulaszy,
• marynowanych i pieczonych warzyw,
• past warzywnych,
• potraw na bazie roślin strączkowych oraz warzyw kapustnych,
• mięs, ryb i owoców morza,
• pieczywa (np. chleb Borodyński),
• słodkich wypieków (np. szarlotki, piernika, ciasta marchewkowego).

Przyprawa ta jest często łączona z cynamonem i kminkiem. Stanowi składnik różnych mieszanek przypraw, np. curry, garam masala oraz mieszanki przypraw do piernika.

Liście kolendry posiadają cytrusowy, orzeźwiający smak. Wielu ludzi ją uwielbia, choć dla niektórych jest nie do zaakceptowania. Co ciekawe, percepcja smaku kolendry ma podłoże genetyczne - jeden z wariantów genetycznych receptorów węchowych powoduje, że niektórzy wyczuwają "mydlany", odpychający zapach świeżej kolendry .

Świeże liście kolendry świetnie nadają się do posypania:

• zup i gulaszów,
• makaronów,
• sosów (np. chutney),
• past na bazie roślin strączkowych (np. hummus) i awokado (guacamole),
• sals (np. z pomidorów - meksykańskie pico de gallo)
• sałatek.

Doskonale komponują się z czosnkiem, sokiem z cytryny lub limonki, imbirem i miętą. Ich cytrusowy smak sprawia, że są często wykorzystywane do potraw tajskich, chińskich i meksykańskich.

Czym zastąpić kolendrę?

Nasiona kolendry można zastąpić kminem rzymskim, kminkiem lub gotowymi mieszankami przypraw, zawierającymi kolendrę (curry, garam masala).

Doskonałym zamiennikiem dla liści kolendry jest natka pietruszki, równie dobrze sprawdzi się świeża bazylia.